هنر چیزی جز سوال طرح کردن و نشان دادن آن به مخاطب نیست

مهین صدری در شروع فعالیت کاریش نمایش نامه «پرشین‌کت» را برای الهام کردا نوشت و اوهم اجرا کرد. این اجرا اولین‌بار در فستیوال مونولیو در سال 1389 روی صحنه رفت. در ادامه، یکی دیگر از نمایشنامه‌های خود «هم‌طناب» را در تالار شمس در سال 1392 کارگردانی کرد. حضور در نمایش های «شنیدن »، «سالگشتگی» و «ایوانف» امیررضا کوهستانی ماحصل بازی های صدری در صحنه نمایش هستند. در ادامه نمایشنامه «هم‌هوایی» به نویسندگی مهین صدری و کارگردانی افسانه ماهیان در سال 1393 روی صحنه رفت؛ این اجرا در آن زمان به لحاظ جذب مخاطب، اجرای موفقی بود و متن صدری مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. تجربه همکاری صدری با ماهیان در نمایش «از زیرزمین تا پشت‌بام» در سال 1395 ادامه پیدا کرد. او چندی پیش در نمایش «پرونده مورسو، یک واکنش» به کارگردانی همسرش امیررضا کوهستانی در تئاتر کمراشپیله مونیخ روی صحنه رفت و تنها بازیگر ایرانی این نمایش بود. از همین رو او ازجمله بازیگران ایرانی بوده که به زبانی غیر از فارسی ایفای نقش کرده‌. حالا او بعد از چهار سال تصمیم گرفت نمایشی را که خود نوشته کارگردانی کند و نمایش «نفر دوم» را در سالن ناظرزاده تالار ایرانشهر روی صحنه برده است. ستاره اسکندری، الهام کردا، مهین صدری و مریم حسینی بازیگران این نمایش هستند که  از ٢٨ آذرماه ساعت 19 به صحنه رفته می رود. محمدرضا حسین‌زاده مدیرتولید، روح‌الله زندی‌فرد دستیار کارگردان و برنامه‌ریز، شیما میرحمیدی طراح صحنه، غزاله معتمد طراح لباس و مهرداد متجلی طراح پوستر، آنونس و عکاس این پروژه نمایشی هستند. با صدری که نویسنده، کارگردان و بازیگر نمایش «نفر دوم» است درباره رویکردهایش در اجرای نمایش گفت وگویی انجام داده ایم.

 

آیا نفر دوم تجربه جدیدی در کارنامه کاری شما به لحاظ دور شدن از تئاتر مستند و مونولوگ است؟

بله نفر دوم کار جدید و نویی در کارنامه کاریم محسوب می شود و از ساختار مونولوگ به دیالوگ رسیدم  و رویکرد مستند هم در این نمایش دیده نمی شود و نمایش فضای ذهنی دارد و از ناخودآگاهم این نمایش شکل گرفته است. البته در گذشته هم روندی این چنینی را تجربه کرده بودم. از نمایش هم طناب که تئاتر مستند بود و براساس هفت گزارش مستند گونه نوشته شده؛ به نمایش هم هوایی رسیدم که نیمه مستند بود، نمایش از زیر زمین تا پشت بام هم فضای بسیار متفاوتی از ساختار تئاترمستند داشت.

 

با توجه به اینکه کارهای مونولوگ و مستند شما مثل هم هوایی آثاری بودند که مخاطبان زیادی داشتند، آیا با تغییر روند کاریتان در نفر دوم این چالش را نداشتید که ممکن است این مخاطبان را از دست بدهید؟

موقعی که می نویسم زیاد به مخاطب فکر نمی کنم؛ زیرا موقع نوشتن تمرکزم روی کار است. این پیش بینی را داشتم که شاید عده ای با نمایش ارتباط برقرار نکنند؛ زیرا سریع آدم ها به یک روند عادت می کنند  و می خواهند کار جدید کارگردان را با کارهای قبلیش مقایسه کنند. چون نفر دوم خیلی شخصی و حسی بود، مطمئن بودم مخاطبان خاص خودش را خواهد داشت.

 

این فضای ذهنی موجود در نمایش نفر دوم به گونه ای است که شاید نتواد جلب نظر خیلی از مخاطبان را بکند؟

شعور تماشاگران این دوره و زمانه ارتقا پیدا کرده و آنها به مدیوم و فضاهای مختلف تئاتر اشراف دارند و می دانند باید با قواعد هر تئاتر که به آن اعتقاد دارند همراه شوند؛ زیرا تئاتر چیزی جز قرار داد نیست. اول نمایش روبه تماشاگر قرار دادی را با او منعقد می کنیم. اگر مخاطبی با صحنه اول نمایش نفر دوم ارتباطی برقرار نکند، تا تهش خبری از ارتباط گیری نیست. از طرفی این دغدغه را داشتم که خیلی ها تصور کنند که بخش اول جزو نمایش نیست. برای بروز چنین اتفاقی من نور سمت تماشاگر را نگرفتم. به نظرم باید آدم ها را عادت بدهیم چیزهایی را که ندیده اند ببینند. درواقع من مخاطب را دعوت می کنم که از زاویه دیگری ماجرا را نگاه کند.

 

آیا مهین صدری به عنوان یک آرتیست روحیه تجربه گرایی دارد؟

بله اگر تجربه گرایی در کارم وجود نداشته باشد نه می نویسم و نه نمایشی را روی صحنه اجرا می کنم. اگر قرار باشد خودم را مدام تکرار کنم، کار کردن چه حاصل و فایده ای دارد. آدمی هستم که در حال تغییر وتحولم و دیدگاهایم پیوسته در حال تغییر هستند. هیچ وقت مهندسی شده به سراغ استفاده از تجارب قبلی کاریم نرفته ام. آلان در تئاتر ما به خاطر جذب و نگهداری تماشاگر مدام تجربیات قبلی خودشان را تکرار می کنند و حق را به دوستان می دهم؛ زیرا آنها هم نیازمند در آمد برای گذران زندگی هستند. اما چون من و هسرم کارهای دیگری مثل اجرای نمایش در خارج کشور ، نوشتن فیلم نامه و غیره انجام می دهیم، این دغدغه را نداریم.

 

با دیدن نمایش نفر دوم ردپای یک مولف در بطن کار با توجه به ارجاعاتی که درون متن وجود دارد دیده می شود؟

موقعی که مشغول نوشتن هستم، خودم را درون اثر می بینم و همیشه تا قبل از نوشتن نفر دوم ناراحت بودم که چرا خودم در آثارم بروز و ظهوری ندارد واز خودم فاصله می گیرم و به طور مثال مکرر به شهلا جاهد می پردازم. دوران طولانی شعر می گفتم و خودم را در شعرهایم مستتر می دیدم. خوشحالم که در نفر دوم فرصت چنین کاری را به دست آورده ام. به نظرم هنرمند باید در اثرش صادق باشد. به طور مثال موقعی که پر از تردید هستم، می بایست در اثرم آن را نشان بدهم.

 

در شیوه بازی های نمایش هم یک جور بازی استرلیزه و کنترل شده دیده می شود؟

 دوست ندارم به هیچ وجه در حین دیدن نمایشم تماشاگری بگوید وای این بازیگر چقدر خوب بازی می کند. دوست دارم تماشاگر خودش را در این قالب ببیند. به نظرم باید در کار از تردیدها و چاله هایی که درگیرش می شویم حرف بزنیم.

 

علاقه هم داشتید مخاطب بعد از دیدن نمایش با این تردیدها و درگیری های ذهنی سالن را ترک کند و در طول مسیر مدام به آنها فکر کند؟

بله هنر چیزی نیست به جز سوال طرح کردن و نشان دادنش به مخاطب. خودم به شخصه از دیدن نمایش هایی که کارگردانش تلاش می کند نشان بدهد از تماشاگر باهوش تر است بدم می آید. نمایشی ارزشمند است که کارگردانش با تماشاگر در یک لحظه به کشفی برسند.

 

به نظر می رسد قضیه شهلا جاهد و ناصر محمد خانی حسابی ذهن شما را درگیر کرده باشد که در این نمایش هم نسبت به آن ارجاعی دارید؟

شهلا جاهد و زندگیش برای من اتفاق مهمی است. البته در این نمایش ارجاعات دیگری به شخصیتهای آثار قبلیم مثل مهناز زن شهید عباس دوران هم وجود دارد. شهلا جاهد از این منظر برای من مهم است که اغلب ماها در دوران نوجوانی همچنین رابطه های عاطفی را تجربه کرده بودیم. تجربه ای که می شود عشق دوری به یک آدم معروف و مشهور و این خصیصه در بین خیلی از دختران نوجوان وجود دارد. شهلا جاهد و حرف هایش در باب عشق در دادگاهش هم برایم خیلی مهم بود.

 

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی