همیشه در بازیگری خودم را به جای شخصیت واقعی قرار می‌دهم

نمایش «قند خون» به کارگردانی لیلی عاج، سه شنبه سوم بهمن ساعت 16 و 18:30 در سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر و در تالار سایه به صحنه می رود؛ به همین بهانه گفت و گو با بازیگر و طراح لباس این نمایش را بازنشر می کنیم.

الهام شعبانی تحصیلات خود را در دانشگاه الزهرا در رشته طراحی لباس به اتمام رسانده است. او در حوزه نمایش در بازیگری و طراحی لباس از جمله طراحانی است تجربه بسیاری را در آثار نمایشی به دست آورده است. شعبانی کوشیده است این دو مولفه را باتوجه به تنوع متون نمایشی با دیدگاهی نو در هر اثر مورد استفاده قرار بدهد تا تمایز این دو عنوان مشخص باشد. از جمله نمایش‌هایی که او به عنوان بازیگر در آن نقش آفرینی کرده است باید از «الیور تویست»، «خانه کاغذی»، «گنجفه»، «بازگشت افتخار آمیز مردان جنگی»، «خواب زمستانی»، «زیر زمین»، «سیزده»، «مونس»، «ناتمام»و... نام برد. همچنین شعبانی در زمینه طراحی لباس در نمایش‌های «سیندرلا»، «بوف نه چندان کور»، «تیاتر سعدی»، «شرق دور شرق نزدیک»، «نماینده ملت»،«هملت»، «کوپن»، «یادم تو را فراموش»، «خانه پاکیزه»، «راپورت‌های شبانه دکترمصدق» و طراحی لباس سریال عاشقانه به کارگردانی منوچهرهادی حضور داشته است. گفتنی است شعبانی در سال ٩٥ در جشنواره بین‌المللی تئاترفجر برای بازی در نمایش «خواب زمستانی» به کارگردانی لیلی عاج جایزه بازیگری زن را کسب کرده و کاندیدا جشن بازیگر شده است. حال به بهانه حضور الهام شعبانی در نمایش «قند خون» به عنوان بازیگر و طراح لباس با او گفتگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

اهمیت بررسی و پرداختن به مسائل اجتماعی در حوزه نمایش چه مزایایی را می‌تواند به همراه داشته باشد؟ آیا این رویکرد فرهنگی می‌تواند تاثیرات قابل توجهی را در دید مخاطب و افراد جامعه بگذارد؟

یکی از مزایای بررسی مسائل اجتماعی در حوزه نمایش آن است که ما قادر خواهیم بود با زبان هنر دردهای اجتماع را به در ابتدا به گوش مسئولان برسانیم که این رویکرد شاید بتواند یک درد کوچکی را از طریق ارائه اثری حل کند. البته دلیل دیگرش هم آن است موضوع مطرح شده هرچند کوچک باشد اما تاثیرگذار خواهد بود. زیرا هنر نمایش زبان نرمی دارد و می‌تواند گوشه‌ای از این دردها را به تصویر بکشد.

از دید شما یک تئاتر اجتماعی چه خصوصیاتی را باید دارا باشد؟

اهمیت یک تاتر اجتماعی از اسمش مشخص است.  در این گونه از نمایش‌ها باید به مسائلی که در اجتماع و دردهایی که دارد و البته لایه‌های پنهان موجود در یک جامعه پرداخته شود.

ایفای نقش بازیگر درهر ژانری قوانین و خصوصیات مشخصی دارد. شاخصه‌های بازیگری در ژانر اجتماعی از دیدگاه شما چیست؟

من به عنوان بازیگر که در اثری با ژانر اجتماعی حضور دارم باید به اطرافم و دغدغه‌ آدم‌ها با دقت نگاه کنم. زیرا در روز با آدم‌هایی روبرو خواهیم شد که هر کدام از آنها مشکلات خاص خود را دارند. حال اگر قرار است من نقش یک زن کارگر را بازی کنم در ابتدا باید به تمام جزییات آن زن نگاه کنم و شرایطش را مورد بررسی قرار بدهم. البته این تصمیم به آن دلیل است که باید آن زجر و خرد شدن شخصیت را بتوانم به طور واقعی و قابل قبول برای مخاطب به نمایش در آورم.

حال باتوجه به این دیدگاه شما به عنوان یکی از بازیگران این نمایش موضوعات آن را چگونه دسته بندی کرده‌اید و با چه معیاری به نقش رسیده‌اید؟

من به عنوان بازیگر در این نمایش سعی کردم در ابتدا شناسامه‌ای از این زن را برای خودم به وجود آورم. در ادامه به این موضوع فکر کردم اگر الهام شعبانی در این شرایط قرار گرفته بود و در واقعیت پروانه نمایش را داشت چور با شرایطش برخورد داشت؟ چطور می‌خندید؟ چطور حرف می‌زد؟ نگاهش، راه رفتنش و... چگونه بود؟ لذا برای رسیدن به این نقش به تمام این موضوعات فکر کردم و با کمک‌های لیلی عاج به نقش پروانه رسیدم که امیدوارم برای مخاطب این نقش در نمایش باورپذیر باشد.

مستندات تعطیلی کارخانه قند ورامین و مشکلات کارگران این کارخانه تا چه اندازه به شما در ارائه بهتر نقش یاری رسانده است؟

در این زمینه تحقیقاتی که لیلی عاج به عنوان نویسنده وکارگردان صورت داده بودند در اختیار ما گذاشت که بسیار به ما در پرورش نقش کمک کرد.

مواجه شدن یک بازیگر با نقشی که بیانگر تصویری از جامعه است ممکن است به کلیشه نزدیک شود. شما برای اجتناب از این موضوع چه تمهیدی را در نظر گرفته‌اید؟

همیشه در حوزه نمایش این امکان وجود دارد که نقش‌ها به کلیشه تبدیل شود. اما من سعی کردم در پرورش و باورپذیری نقش با دقت بیشتری به اطرافم نگاه کنم. به طورمثال شما وقتی در وسائل نقلیه شهری چون اتوبوس، مترو، تاکسی و یا هر جای دیگری حضور دارید هیچ وقت دو آدم را نمی‌بینید که یک شکل باشند. در واقع هر آدمی  یک شخصیت خاص خود را دارد. عقیده دارم فقط باید خوب دید و من به عنوان یک بازیگر باید از روانشناسی جامعه آگاهی داشته باشم تا بتوانم نقشم را خوب بشناسم و آن درک کنم.

آیا این تصمیم به درونی و یا بیرونی بودن جنس نقش و حواس بازیگری شما بستگی دارد؟

من تصمیمی برای بیرونی و درونی کردن نقش به طور مشخص نداشته‌ام. من سعی می‌کنم آنچه که قرار است از این شخصیت بگیرم در آن لحظه به وجود آید. حال شاید شخصیت پروانه در بعضی از مواقع بیرونی رفتار کند و در جایی دیگر رفتاری درونی از خود بروز بدهد. البته این موضوع در طول تمرین و رسیدن به نقش به دست می‌آید.

جهان بینی متن از دیدگاه شما چگونه بوده و چطور آن را ارزیابی کرده‌اید؟

لیلی عاج نویسنده توانمندی است و به طور کامل حس و حال این نوع خانواده را در ابتدا با آگاهی کامل فهمیده و سپس به روی کاغذ آورده است. نویسنده و کارگردان نمایش دنیای یک خانواده را  به تصویر کشیده که  می‌توان گفت ماجراهای آن در ایران ما می‌تواند شکل گرفته باشد که هم تلاش می‌کنند این کشور یا این خانواده را حفظ کنند واجازه تجاوز به هیچ کس را نخواهند داد و برای زندگی و آرامش وامنیت آن می‌جنگند.

مهمترین خصوصیتی که به عنوان بازیگر نمایش «قند خون»می‌توانید برای این نمایش بیان کنید چیست؟

مهمترین مسئله‌ای که در این نمایش به عنوان بازیگر می‌توانم به آن اشاره کنم حمایت و جنگیدن برای زندگی و فریادهای بی‌صدا است که به گوش کسی نخواهد رسید.

شما فارغ از بازی در این نمایش به عنوان طراح لباس نیز در گروه حضور داشته‌اید. طراحی شما در این نمایش چطور شکل گرفت و چه مسائلی را مورد توجه قرار داده‌اید؟

طراحی لباس این کار خیلی ساده و دارای لباس‌های رئال است. من سعی کردم در این نمایش از رنگ‌های تیره برای این افراد استفاده کنم زیرا در این نمایش به غیر از رنگ‌های سیاه وسفید هیچ رنگی معنی ندارد.

جهان بازیگری و جهان طراحی دو مولفه اثرگذار در یک نمایش است. این دو موضوع را اگر به طور همزمان در یک پروژه بر عهده داشته باشید چگونه تناسب می‌بخشید؟

بازیگری و طراحی لباس هر دو کامل کننده هم هستند. در جهان بازیگری سعی می‌کنم از طراحی لباس و تجربه‌هایی که با کارگردان‌های مختلف داشته‌ام استفاده کنم. لذا تمام تلاشم را به کار می‌گیرم که در زمینه بازیگری و طراحی لباس این دو مولفه برای خودشان شخصیت داشته باشند و امضای من به آنها سنجاق شده باشد.

گفتوگو از کیارش وفایی