گفتگو با فرزانه سهیلی بازیگر «کوکوی کبوتران حرم» در فجر36
اهمیت به مسائل روز از مهمترین قوانین تئاتر اجتماعی است
ایران تئاتر: توجه به مسائل اجتماعی در حوزه نمایش از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا که هنر نمایش به دلیل ارتباط مستقیم با مخاطب میتواند تاثیرگذاری بیشتر داشته باشد. نمایش «کوکوی کبوتران حرم» به قلم علیرضا نادری یکی از آثار نمایشی است که چنین مسائلی را در روایت خود با دقت و موشکافانه حلاجی کرده است. اثری که نمیتوان زمان انقضایی برایش در نظر گرفت.
نمایش «کوکوی کبوتران حرم» به کارگردانی افسانه ماهیان روز نهم(6بهمن) سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر ساعت 18 و 21 در تالار استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر به صحنه می رود؛ به همین بهانه گفت و گو با بازیگر نمایش را باز نشر می کنیم.
رزانه سهیلی تاکنون در نمایشهای بسیاری به عنوان بازیگر حضور داشته است که از میان آنها باید به کارگردانان و نمایشهایی چون «الکترا» و «رومو و ژولیت» سپیده نظری پور، «عیش و نیستی» ایرج راد، «پاییز هزار و سیصد و جنگ» مصطفا کوشکی، « P2» مرتضا میرمنتظمی، «به مراسم مرگ داداش خوش آمدید» سمانه زندی نژاد، «عروسکهای سکوت» سمانه زندی نژاد، «زمستان» باقر سروش، «فطرس» تینو صالحی، «قیطریه» نازیار عمرانی و «کوکوی کبوتران حرم» به کارگردانی افسانه ماهیان اشاره داشت. حال به بهانه حضور این بازیگر در نمایش «کوکوی کبوتران حرم» و تاثیرات تئاتر اجتماعی با وی گفتگویی انجام دادهایم که در ادامه میخوانید.
شاخصههای متن نمایشنامه «کوکوی کبوتران حرم» از نگاه شما که یکی از بازیگران این نمایش هستید چیست؟
«کوکوی کبوتران حرم» بیتردید یکی از مهم ترین نمایشنامههای معاصر ایران به حساب میآید. چه از لحاظ قصه، چه موقعیتهای دراماتیک چه شخصیت پردازی... به نظر من این نمایشنامه تا مدتها حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
آیا این دلایل می تواند سبب آن باشد که با این متن ارتباط بهتری برقرار کنید؟
بله. تا حدودی. من فکر میکنم مخاطب نمایش از هر قشر یا طبقهای که باشد میتواند بخشی از خودش را در جایی از این نمایش پیدا کرده و با آن همزاد پنداری کند. حال زن و مرد بودن آن فرد تفاوتی ندارد. مخاطب به طور حتم لحظاتی را پیدا میکند که در فکر فرو برود.
عقیده دارید روی صحنه آوردن یک تاتر اجتماعی چه فاکتورهایی باید با خود به همراه داشته باشد؟
تصورم بر این است که توجه کردن به مسائلی که به روز هستند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. البته باید اضافه کنم که اهمیت دادن به لایههای زیرین اجتماعی، ارتباط بین آدمها، فرهنگ و باورهای مردمی در یک جامعه از فاکتورهای مهم دیگر به شمار میآید.
آیا بیان کردن این موارد از جانب یک گروه نمایشی میتواند سبب آن شود که تغییراتی در نوع نگاه مخاطب ایجاد کند؟
صد در صد. البته باید همین طور باشد. در واقع یکی از کارهایی که هنر نمایش میتواند انجام دهد این است که در ارتباط مستقیم با مخاطب در ابتدا چیزهایی را یادآوری کرده و در ادامه او را ترغیب به اندیشیدن و بازنگری کند.
لازمه اینکه بتوانید نقشی را در یک تاتر که مولفههای اجتماعی دارد ایفا کنید به چه عواملی بستگی دارد؟ این مولفهها را تا چه اندازه در بازی خود برای این نمایش دخالت دادهاید؟
فکر میکنم بازیگر همیشه باید در اجتماع حضور بهم رساند و همیشه در حال دیدن و شنیدن باشد. شخصیتهای نمایش «کوکوی کبوتران حرم» را وقتی روی صحنه میبینیم انگار هر کدامشان را قبلا دیدهایم، آن قدر که ملموس و از بین خودمان هستند اما در عین حال پیچیدگیهای خاص خودشان را هم دارند. من البته سعی کردم شخصیت مریم که در این نمایش ایفای نقش میکنم را به نمونههایی که میشناختم نزدیک کنم و سپس به کمک کارگردان این نمایش خانم افسانه ماهیان جزئیات زیادی را در نقش پرورش دادیم. حال باتوجه به این موضوعات باید دید که از دید مخاطب تا چه اندازه این راهکارها باورپذیر است.
نمایش «کوکوی کبوتران حرم» از جمله نمایشهایی است که در روایت خود زنان نقش پُر رنگی را ایفا میکنند. آیا این تمهید دراماتیک را میتوان به نگاه جامعه زنان مربوط دانست؟
این نمایش درست است که در دنیای زنان روایت میشود اما باید یادآور شوم که در واقع بیانگر و معرف کل اجتماع است. البته این اثر هم نمایش مردان و هم زنان است. با این توضیح که مردان زیادی در متن وجود دارند که ما آنها را نمیبینیم اما در مقابل با آنها برخورد میکنیم، از آنها میشنویم و در نهایت تاثیراتشان را میبینیم.
در این اثر مخاطب با برون ریزی و قصه گویی شخصیتهایی رو به رو است که روایهای زیادی دارد. این تعدد روایت باعث آن نشده است که شاکله و هدف متن از مسیر اصلی خود خارج شود؟
چنین تمهیدی یکی از ویژگیهای این متن است که در واقع آن را متمایز میکند. البته داستان در حالی که یک خط اصلی را دنبال میکند به داستانکهای هر کدام از این آدمها میپردازد. در واقع میتوان گفت نویسنده هیچ کدام از شخصیتهایش را در دنیای اثر رها نکرده است و همه را به یک میزان به زیبایی آراسته و این به نظر من شگفتانگیز است.
از نکات مهم این نمایش آن است که کارگردان از جنس بازیگران اثر است. این اتفاق چه مزایایی برایتان به همراه داشته است؟
خانم ماهیان تسلط درست و بسیار زیادی بر متن دارند به طوری که از ابتدا انتهای مسیر را میدانستند و هر کدام از ما در مسیر رسیدن به نقش با کارگردان اثر همسفر شدیم. ایشان از جمله کارگردانهایی است که به جزئیات اهمیت بسیاری میدهند و هیچ چیز را رها نمیکنند و همین موضوع باعث تجربهای عالی و البته قابل اشارهای برای من به عنوان یک بازیگر در این مسیر بود. اینکه در این نمایش همه زن هستیم تجربهای جذاب است اما عامل اصلی نیست.
با وجود این موضوع هدایت کارگردان این نمایش تا چه اندازه در بهتر نشان دادن هدف اثر موثر واقع شده است؟
این پاسخ را مخاطب باید جواب بدهد. من تنها میتوانم از تجربه خودم حرف بزنم که بسیار تازه بود. کار کردن با کارگردانی که آن قدر روی همه چیز تسلط دارد هم آرامش بخش است و هم اینکه بازیگر با اطمینان بیشتری روی صحنه قدم بر میدارد. بنابراین من سعی کردم با اعتماد کامل خودم را به ایشان بسپارم و فکر میکنم نتیجه بسیار خوبی در مسیر کاری به دست آوردهام.
آیا برای درک بهتر متن و رسیدن به نقش از مستندات اجتماعی مربوط استفاده کردهاید؟
بله. مدتهای زیادی را درباره موضوعات مربوط به متن گپ میزدیم. البته باید به این موضوع اشاره داشته باشم که متن خودش تجربیات مشابهی که داشتیم را برایمان یادآوری میکرد.
جهان نمایش «کوکوی کبوتران حرم» را چگونه میبینید؟
به نظرم جهان نمایش «کوکوی کبوتران حرم» جهانی پُر از پیچیدگی با آدمهایی که در عین نزدیکی از همدیگر دور هستند، مادران و پدرانی که هزار سال با فرزندانشان فاصله دارند و حتی با آدمهایی که در عین دست و پا زدن هیچ تلاشی نمیکنند شکل گرفته است.
گفتوگو از کیارش وفایی