ایران تئاتر با نگاهی به آثار دینی و موضوعی سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر بررسی میکند
آثار موضوعی تئاتر در آیینه جشنواره فجر
امسال نمایشهایی که با موضوع دفاع مقدس، انقلاب و نزدیکی مذاهب تولید شدند به دلیل برخورداری از کیفیت مطلوب توانستند نظر بسیاری از مخاطبان را در سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر به خود جلب کنند.
به گزارش ایران تئاتر، سی و ششمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر بهعنوان مهمترین و معتبرترین رویداد کشور همواره در طول ادوار خود بخشهایی موضوعی داشته که با توجه به مسائل مهم هر سال این موضوعات در فراخوان جشنواره ذکر شده و با همان نگاه آثاری به آن دوره از جشنواره حضور دعوت شده اند. در این دوره از جشنواره نمایش های متعددی حضور دارند که برخی از آنان با توجه به محورهای تعیین شده در خصوص تئاتر دینی و دفاع مقدس به این دوره از جشنواره تئاتر فجر دعوت شده اند. نمایش های «آبی ترین آسمان زمین»، «7 روز از تیر 1360»، «میر محنا»، «ابوبکر محمدی/فاطمه محمدی»، «هفت عصر هفتم پاییز» «دشمن خدا»، «کوکوی کبوتران حرم»، «جنگ زیر پوست من و مادرم»، «صادره از اروند» نمایش های با موضوعات دفاع مقدس، انقلاب و نزدیکی مذاهب هستند که در سیوششمین دوره از جشنواره حضور دارند و در این گزارش به آنها می پردازیم.
آبیترین آسمانی زمین
نمایش «آبیترین آسمان زمین» پیش از این سه اجرای بسیار موفق در مجموعه تئاتر شهر داشته و اجرای آخر این نمایش در تماشاخانه استادمحمد پردیس تئاتر تهران در تابستان امسال انجام شده است.در این نمایش سه شخصیت جداگانه نمایش هر یک با سه قصه مجزا اتفاقاتی را که پس از جنگ برایشان رخ داده است، روایت می کنند. نمایش «آبیترین آسمان زمین» در ۴ هزار لیتر آب اجرا میشود . پری بارانی، محمد قاسمی و محیا جباری در این نمایش ایفای نقش می کنند.
محمدهادی هاشمزاده در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در شیراز، با اشاره به اجرای « آبیترین آسمانی زمین» از 26 مهرماه در تماشاخانه استاد هودی اظهار داشت: این نمایش در فضایی پست مدرن با بازیهای واقعگرایانه تلاش دارد در 4 اپیزود روایتهای تازهای از جنگ را بیان کند، زوایایی که شاید کمتر در فیلمهای مرتبط با جنگ به آنها پرداخته شده است.
نمایشم در اصل سه اتوبیوگرافی است و در حوزه تئاتر مستند قابل ارزیابی است . نمایش سه شخصیت دارد و در بخش هایی از نمایش یک گفت وگوی تلفنی بین زن و مردی انجام می شود که قصه مجزای خودشان را دارند . هر سه شخصیت نمایش در آب کشته شده اند و خط و ربط این سه شخصیت آب است . هر کدام از این شخصیتها متعلق به تفکر خاصی هستند. دو شخصیت ایرانی نمایش در دهه های مختلفی زیست کرده اند . شخصیت سوم یک دختر کرد کوبانی است . در سه سال قبل و هجوم داعش به شهر کوبانی اغلب دختران این شهر اسلحه به دست گرفتند و از شهر و خودشان دفاع کردند . این مسئله نکته حائز اهمیتی که زنان با لطافت و روح حساسشان درگیر خشونت جنگ می شوند.
کارگردان و نویسنده این نمایش محمد قاسمی درباره این نمایش می گوید: در دوران کودکیم مصادف با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود و در آن زمان در شهر ملایر زندگی می کردیم و برای دور شدن از بمباران ها به روستاها رفته بودیم و همچنان با خشونت جنگ مواجه بودم.زنان و کودکان قربانیان اصلی هر جنگی در هر نقطه ای از دنیا هستند.
این اثر دوم و سوم بهمن در تماشاخانه سرو به روی صحنه رفت.
هفت عصر هفتم پاییز
نمایش هفت عصر هفتم پاییز، درباره جنگ است و از منظر یک رزمنده و همسرش که هنوز هم دچار آن حال و هوا هستند، و با درنگ کردن به فراز و نشیب های زندگی محمد جهان آرا، یکی از فرماندهان زمان جنگ در خرمشهر، چنین حال و هوایی را روایت می کند.این اثر برداشت دراماتیکی است از نامههای شهید محمدجهانآرا و تعدادی از شهدای دفاع مقدس است در روزهای دردناک اوایل جنگ و اشغال خرمشهر توسط رژیم بعثی صدام و مقاومت مردم و سپاه و بسیجیان و ارتش و درنهایت سقوط خرمشهر.
ایوب آقاخانی با بیدار کردن حس نوستالژیک و وطنپرستانه مخاطبش قصه ای دوست داشتنی را را روایت می کند و با متنی روایتگرانه که با بازی در بازی شروع شده و به جلو میرود درواقع قصه را از زبان یکی از همرزمان شهید جهانآرا نقل می کند.
این نمایش نسبت به اجرای عمومش در ترکیب بازیگرانش تغییراتی داشته و رحیم نوروزی دیگر در این اثر بازی می کند و به جای او محسن بهرامی نقش او را ایفا می کند. این اثر اول بهمن در تالار چهارسو اجرا شد.
میر محنا
نمایش «میرمحنا» نوشته و کار سیروس کهوری نژاد با تهیهکنندگی بنیاد تئاتر روایت فتح است که اولین اجرایش با حضور در جشنواره فجر سی و ششم همزمان می شود. این نمایش که از 7 بهمن هر شب در تماشاخانه سرو روی صحنه خواهد رفت اثری تاریخی محسوب می شود. میر محنا درباره شخصیتهای مهم تاریخ معاصر جنوب کشور یعنی امام قلی خان و میر محنای بندر ریگی است. میر محنا در حدود 100 سال قبل در جنوب میزیست و جزو سردارانی بوده که در بوشهر حضور داشته است و علیه اشغالگران قیام و رشادتهای زیادی انجام داده است.
حمید ابراهیمی، جلیل فرجاد، حدیثه تهرانی، آرش ابراهیم زاده، تیما پوررحمانی، پانتهآ کیقبادی، داود سلیمانی، رامین مسیبی، حسین ابراهیمی، شکوفه حیدریان، سمیرامیس قلصدی، ملیکا مشعل، محمدرضا پشندیان، محمدرضا موهبتی و خاطره خوش دل به عنوان بازیگر در این پروژه ایفای نقش میکنند.
هفت روز از تیر شصت
کامران شهلایی و محمد لارتی نمایش مستند سیاسی «هفت روز از تیر شصت» را به یاد شهدای حادثه تروریستی بمبگذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی را در تیر ماه امسال به روی صحنه بردند و حالا بار دیگر آن را به عنوان اثر مهمان در جشنواره تئاتر فجر اجرا می کنند. نمایش حول محور واقعه انفجار دفتر حزب جمهوری در 7 تیر 1360 می چرخد. حادثه تاسف بار و سوال برانگیزی که هنوز هم زوایای پنهان آن هویدا نشده و ابهامات زیادی در حول و حوش آن همچون تارهای عنکبوتی بر پیکره اش تنیده و در نهایتش شهادت 73 مسئول ارشد ایران از جمله رئیس دیوان عالی کشور، 27 نماینده مجلس شورای اسلامی، 4 وزیر و 12 معاون وزیر قرار دارد. این وسعت فاجعه وقتی قرار است به درام تبدیل شود و در یک بسته زمانی محدود مخاطب را به تامل، تفکر و حتی تحقیق مجدد وادارد، بی شک نمایشنامه نویس را نیازمند یک مطالعه عمیق، توانایی ایده پردازی بالا و صرف زمان می کند چرا که او از یکسو قرار است واقعیت عینی یک حادثه تروریستی با تمام شاخ و برگ هایی که - موقعیت جغرافیایی حادثه، نقش و جایگاه ویژه حزب در کشور، شخصیت های مطرح حاضر در جلسه، زمان حادثه، بازماندگان، نجات یافتگان و ... - از تنه آن بیرون زده اند را بدون کوچکترین دستکاری روایت نماید و در این ورطه علاوه بر توجه به سندیت و اعتبار مدارک، نقشه راه درستی را برای انتخاب، چینش و ترکیب بدنی این اطلاعات در قالب اپیزودهای که قرار است به روی صحنه روند، برای نگارش درام انتخاب کند.
نمایش 7 روز از تیر شصت یکشنبه 8 بهمن در تالار سایه مجموعه تئاتر شهر اجرا شد.
ابوبکر محمدی، فاطمه محمدی
در این نمایش ارتباط فرهنگی و اجتماعی مذاهب اسلامی موردتوجه قرار گرفته است. نمایش «ابوبکر محمدی، فاطمه محمدی» با محور قرار دادن ازدواج یک مرد جوان اهل سنت و یک زن شیعه به موضوعی پرداخته که کمتر نمایشی با این موضوع در تئاتر حرفهای به روی صحنه رفته است. نیاز به شناخت بیشتر اهل سنت و رسیدن به یک زندگی مسالمتآمیز در میان مذاهب مختلف اسلامی دغدغههایی است که تجنگی را به نگارش و کارگردانی این اثر سوق داده است. نمایش «ابوبکر محمدی، فاطمه محمدی» ازنظر اجرا و محتوا حائز اهمیت تجنگی نویسنده و کارگردان این اثر است و پیش از این نیز با نمایش های «در جمعیت گم شد» و «در همین نزدیکی» هم توانسته بود با تولید آثاری حرفهای و ایجاد فضایی بهیادماندنی روی صحنه تئاتر، دغدغههای ذهنی و اجتماعی خود را از مسائل روز بیان بکند.
فاطمه و ابوبکر زوج جوانی از دو فرقه مذهبی شیعه و اهل سنت هستند که با وجود مشکلات اقتصادی و راندهشدن از سوی خانوادهها به دلیل ازدواجشان، به یکدیگر علاقهمندند و زندگی خوبی دارند اما نگاه غلط اجتماع به زندگی آنها و تعصبات پوسیده و افراطی بزرگان دین، دردسرهایی در زندگیشان ایجاد میکند؛گِرههای کوچکی که به سادگی با دست باز میشوند، ولی عدهای با دخالتها نابجا اصرار دارند آنها را با دندان باز بکنند. در پرداختن به چنین سوژهای، تجنگی از عناصر دیداری، شنیداری و اطلاعاتی لازم به خوبی و در جای مناسب خود بهره برده تا تماشاگر بهرغم ریتم کُند و ساختار دیالوگمحور نمایش، به هیچوجه از دنبالکردن قصه خسته نشود و شخصیتها باور بکند و مشکل آنها را به عنوان یک مشکل مهم بپذیرد. نمایش با پخشِ ویدیویی شامل اسامی افرادی از مسلمانان اهل سنت آغاز میشود و بلافاصله با پخش مکالمه تلفنیِ مشاجرهآمیز ابوبکر ـ مهران نائل ـ و پسرِ صاحبخانه و دشنامی که تاکید روی «سُنی»بودن او دارد، مخاطب درمییابد یکی از معضلات زندگی این زوج، سُنیبودن یکی از طرفین است. این موضوع تا انتهای نمایش مورد بحث قرار میگیرد و ادامه پیدا میکند اما آنچه درام اصلی نمایش را رقم میزند، آنست که یک تاجرِ نوکیسه شیعه سعی دارد از این موقعیت سؤاستفاده کرده و از وجود فاطمه ـ سرور عربپور ـ همسر شیعه یک مرد سنی را لذت ببرد. هرچند فاطمه عاشقتر از این حرفهاست که دُم به تله مزاحمت افشار ـ اتابک نادری ـ بدهد، ولی او هوشمندانه با کنترل خشم خود، اقدام به شکایت و ایجاد تهدید و اضطراب برای تاجر میکند. اِشکال کار آنکه تجنگی در نمایشنامه خود، بیشتر بر مساله مهجورماندن سُنیهای ایران و عدم برخورداری از حقوق اجتماعیشان تمرکز کرده و کمتر به مساله افشار چنان که باید و نیاز نمایش و تماشاگر بود، پرداخته است.
این اثر پیش از این در تماشاخانه سنگلج به روی صحنه رفته بود و در روز 6 بهمن یکبار دیگر با حضور مهدی شفیعی مدیرکل اداره کل هنرهای نمایشی و احمد مازنی از اعضای فراکسیون فرهنگی مجلس، در بخش مهمان جشنواره تئاتر فجر اجرا شد.
صادره از اروند
در بخش نمایشهای خارج از صحنه (آف استیج)، نمایش خیابانی «صادره از اروند» به نویسندگی و کارگردانی فرامرز غلامیان یکی از شاخصترین نمایشهای این بخش با محوریت دفاع مقدس است. نویسنده و کارگردان نمایش خیابانی «صادره از اروند» از آبادان تئاتر خیابانی را یک جور تئاتر اعتراضی میداند و با بیان اینکه این نمایش از زبان اروندرود روایت میشود که به شکل یک شخصیت، خاطرات قدیم آبادان و هشت سال دفاع مقدس را بیان میکند، عنوان میکند: دوران دفاع و مقدس و آدمهایش یکی از دغدغههای اصلی من و خیلی از آبادانیها است و چون جنگ را از نزدیک لمس کردیم، دوست دارم آن اتفاقات را در کارهایم ارائه کنم. بعد از آنکه ۱۷۵ شهید غواص، دست بسته وارد خاک وطن شدند این دغدغه دوباره به سراغم آمد و حس کردم که قصه این شهیدان امکان مناسب خوبی برای اجرای یک نمایش خیابانی است.
این اثر نمایشی در طول جشنواره در محوطه بیرونی خانه هنرمندان ایران اجرا شد و با استقبال چشمگیر مخاطبان نیز مواجه شد.
دشمن خدا
نمایش «دشمن خدا» به کارگردانی عمادالدین رجبلو درباره نظام غلط آموزشی و زیر سؤال بردن برخورد معلمان با دانشآموزان در نظام آموزشوپرورش و نهادهای دیگر آموزشی در ایران است که چگونه با القاء ترس و فشارهایی که به بچهها وارد میکند باعث میشوند دانشآموزان علیرغم باطن پاک و سرشت دستنخوردهشان، واقعیت را آنطور که دوست دارند، نه آنطور که حقیقت ماجراست بیان کنند و تنها به خاطر مسائل بسیار ساده مانند نداشتن تکلیف و یا فقر و نداری و گرسنگی حاضرند با دوست خود درگیر شوند و همدیگر را کتک بزنند و شروع بهدروغ گفتن و تهمت زدن و دیگر صفات زشت و ناپسند کنند. این اثر برگرفته از امثال الحکم و حدیث دروغگو دشمن خداست الهام گرفته شده و از شهر گرگان به جشنواره تئاتر فجر راه یافته است.
قضاوت کردن و درست قضاوت کردن و قضاوت نکردن در کنار دروغ گفتن و دروغ نگفتن دست مایه نمایش «دشمن خدا» عمادالدین رجب لو است.
دشمن خدا در روز پنجم جشنواره(2 بهمن) فجر در پلاتو اجرا به روی صحنه رفت.
جنگ زیر پوست من و مادرم
به گفته بهنام کاوه این نمایش بر اساس خاطرات فردی به نام امین جوکار شکل گرفته است . به گفته کاوه مادر ایشان در دوران دفاع مقدس در جبهه ها حضور داشته است و به پرستاری از زخمی ها می پرداخته و کودکانش را در محل زندگی خودشان گذاشته بود. بعد از مراجعت از جنگ به علت بیماری گال نمی توانسته که فرزندانش را بغل کند . در زمان قرنطیه در منزل اتفاقاتی برای این زن و فرزندانش رخ می دهد و این بخش از زندگی محور اصلی داستان نمایش «جنگ زیر پوست من و مادرم» شد.
بهنام کاوه نویسنده و کارگردان تئاتر آبادان دانش آموخته رشته گرافیک دانشگاه آزاد آبادان است و از سال ۱۳۸۲در انجمن نمایش آبادان شروع به فعالیت کرده وعضو گروه خورشید است و هشت سال است که به طور مستمر در حوزه تئاتر خیابانی فعالیت می کند و در حدود سی نمایش را اجرا کرده است . کاوه در جشنواره های متعددی حضور داشته است . نمایش «جنگ زیر پوست من و مادرم» که دربخش خارج از صحنه(آف استیج) این دوره جشنواره اجرا شد پیش از این در بیستمین جشنواره ملی فتح خرمشهر جوایزی متعددی کسب کرد. نمایش برگزیده هیئت داوران، جایزه طرحی فضا و لباس، جایزه بازیگری زن برای سحر مقدم، تقدیر از سپهر کهن زاده بازیگر نوجوان از این جمله این جوایز هستند .
این نمایش روز پنجم جشنواره(2 بهمن) در محوطه تئاتر شهر اجرا شد.
کوکوی کبوتران حرم
نمایش کوکوی کبوتران حرم درباره مردان یک جامعه مردسالار است اما به روایت زنانی که در یک سفر زیارتی و در جوار امام رضا (ع) درباره این مردان و سرنوشت خودشان در مواجهه با نیمه دیگرشان در طبیعت آنچه را اتفاق افتاده واگویه می کنند.
این نمایش با وجود اینکه در دنیای زنان روایت میشود اما در واقع بیانگر و معرف کل اجتماع است. البته این اثر هم نمایش مردان و هم زنان است. با این توضیح که مردان زیادی در متن وجود دارند که ما آنها را نمیبینیم اما در مقابل با آنها برخورد میکنیم، از آنها میشنویم و در نهایت تاثیراتشان را میبینیم.
بازیگرانی همچون مرضیه بدرقه، بهناز جعفری، ناهید مسلمی، مسیح کاظمی، عاطفه رضوی، فروغ قجابگلی، مرضیه وفامهر، یلدا عباسی، فرزانه سهیلی، گیتی قاسمی، شقایق دهقان، شیدا خلیق بازی می کنند. رضیه بدرقه، بهناز جعفری، ناهید مسلمی، مسیح کاظمی، عاطفه رضوی، فروغ قجابگلی، مرضیه وفامهر، یلدا عب
نمایش «کوکوی کبوتران حرم» به کارگردانی افسانه ماهیان روز نهم جشنواره (6 بهمن)بین المللی تئاتر فجر در تالار استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر به صحنه رفت.