به بهانه تاکید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بر توسعه ملموس تئاتر در سراسر کشور
تئاتر؛ گستره‌ای به اندازه‌ی ایران زمین
ایران تئاتر- سروش آناهیتا: توسعه ملموس تئاتر در استانها و تاکید بر حفظ این روند توامان با افزایش کیفی محتوای آثار نمایشی از جمله نکته‌های قابل توجه‌ای است که به نظر می‌رسد در میان گفتههای وزیر ارشاد در گفت‌وگوی ویژه خبری در حوزه تئاتر از دید بسیاری مفغول مانده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به بهانه آغاز جشن‌های پیروزی انقلاب در یکی از معدود برنامه‌های پُر بیننده و تا حدی چالشیِ سیما حاضر شد و به سوالات مجری این برنامه پاسخ داد. برنامه‌ای که بی‌شک با دوران اوج خود فاصله زیادی گرفته ولی کماکان جزو برنامه‌هایی‌ست که مباحث مطرح شده در آن واکنش‌های مختلفی را در پی دارد. در این میان همانطور که قابل پیش‌بینی بود گفتههای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به پرسش‌های مجری برنامه نیز واکنش‌های مختلفی را برانگیخت و هر کسی به زعم خود نسبت به گفتههای وزیر واکنش نشان داده و نقطه نظرات خود را درباره سخنان بلندپایه‌ترین مقام فرهنگی هنری کشور در رسانه‌های مجازی و غیرمجازی منعکس کردند؛ البته بعضی به دفاع و بعضی هم در نقد.
اما در میان سخنان و نقطه‌نظرات مطرح شده از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی (مشخصا در حوزه تئاتر) به نظر می‌رسد نکته‌های قابل تاملی مطرح شدکه شایسته و ضروری بود بیش از این مورد توجه قرار گرفته و واکاوی شود. به ویژه آنکه بعضی از این موارد در لابه‌لای حرف‌های وزیر به وضوح و به دفعات مورد تاکید چند باره مقام وزارت قرار گرفت ولی عجبا که مغفول ماند.
بدون اتلاف وقت و سخن‌چینی‌های بی‌مورد؛ یکی وضعیت تئاتر کشور در شرایط توسعه کمی، و دیگری ملموس بودن توسعه و گسترش هنر تئاتر در سراسر ایران و تمام استانهای کشور و نه فقط تهران، از جمله مواردی است که در میان گفتههای وزیر به نظر می‌رسد باید بیشتر زیر ذره‌بین برود.
در قسم اول آمارها نیز از صحت سخن وزیر حکایت دارند و همانند هر جهشی می‌تواند در هر گرایشی دو سویه باشد. یک‌سویه مانع باشد و سویه‌ی دیگر حکم سکوی پرتاب باشد به سمت افق‌های بلند برای پیشروی.
در واقع آنچه که امروز هنر تئاتر را در شرایطی قرار داده که وزیر از آن با عبارت "وضعیت توسعه کمی" یاد می‌کند، بی‌تردید طبیعی‌ترین اتفاقی است که در هر جامعه‌ای ممکن بود رخ بدهد. آیا با چند سالن باقی مانده از سالهای قبل از انقلاب ممکن بود بتوان پاسخگوی خیل بیشمار علاقه‌‌مندان هنر تئاتر بود؟ هنری که هر ساله نزدیک به هزار فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌های کشور دارد و آمورشگاه‌‌های آزاد هنری را نیز باید به آنها افزود، و چه بسیار کسانی‌که به صورت خودجوش پا به این عرصه گذاشته و می‌گذارند. بعبارتی دیگر آنچه امروز در تئاتر به لحاظ کمی چه در تهران و چه در سراسر کشور، شاهد افتتاح و گسترش هر چه بیشتر آن هستیم، طبیعی‌ترین و البته ضروری‌ترین روندی بوده که می‌بایست طی این سال‌ها توسط مدیران و تصمیم‌گیران هنر تئاتر به درستی در کشور رقم می‌خورده است. چه بسا نه تنها در این زمنیه جای هیچ گلایه‌ای وجود ندارد که اتفاقا در مقایسه‌ای بسیار ساده می‌توان مشاهده کرد که با تمام توسعه صورت گرفته از لحاظ کمی، هنوز از جامعه تئاتری کشور از نظر سخت افزاری با ایده‌آل‌هایش فرسنگ‌ها فاصله دارد. لذا برای جلوگیری از زیاده‌گویی، به آندسته از منتقدانی را که گسترش کمی تئاتر چه از نظر ساخت سالن و چه از نظر تولید آثار نمایشی را با دیده نقد می‌نگرند به بررسی نسبت‌های میان آنچه باید و آنچه هست در تئاتر کشور با استاندارد‌‌های جهانی توصیه می‌کنم.
البته در این میان آنچه بی‌تردید بعید است کسی با آن مخالفتی داشته باشد همان است که وزیر نیز در سخنان خود بر آن تاکید کردند و گفتند که هر توسعه کمی می‌تواند از جهت دیگری یک تهدید باشد چراکه وقتی جریانی در یک پویش سریع حرکت می‌کند ممکن است در جاهایی مهارت‌های تکنیکی بر محتواهای کیفی غلبه پیدا بکند. یا ممکن است هنجارهای اجتماعی، اخلاقی و دینی به خوبی رعایت نشود.
اما قسم دومی که به نظر می‌رسد باید بیش از این مورد توجه قرار می‌گرفت توسعه و گسترش ملموس هنر تئاتر در سراسر ایران است تا جایی‌که گفته شد "امروزه تئاتر استانها و شهرستان‌ها یک مسیر فعالی را دارد و من به هر استانی که می‌روم روند رو به رشدی که تئاتر در آن استان دارد را کاملا به صورت ملموس حس می‌کنم؛ که این مسئله خودش را در جشنواره تئاتر فجر نشان داد."
اما آیا آنچه وزیر درباره روند رو به رشد تئاتر در استانهای کشور در گفت‌وگوی ویژه خبری عنوان کردند، با واقعیت همسو و در یک راستا هستند، امری است که به راحتی می‌توان ببا نگاهی به آنچه تنها در یک سال گذشته در حوزه تئاتر در استانهای کشور به وقوع پیوسته، صحت و سقم‌اش را دریافت.
با این فرض که هنوز کسی موفقیت گروههای تئاتر استانها در سی‌و ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را بعنوان نقطه عطف تلاش‌های هنرمندان تئاتر استانها در طول یک سال فعالیت خود فراموش نکرده، در ادامه گوشه‌‌ای از مهم‌ترین رویدادهای تئاتری که در سراسر ایران زمین تنها در سال 96 روی داده را مرور می کنیم تا تاییدی بر توسعه و گسترش ملموس تئاتر در تمام استا‌های کشور باشد:
ثبت روز ملی هنرهای نمایشی و رونق تئاتر در استانها
پیش از هر چیز امسال ثبت روز ملی هنرهای نمایشی در تقویم رسمی کشور که بعد از سال‌ها با پیگیری‌های مدیرکل هنرهای نمایشی بعنوان یکی از خواسته‌های قدیمی اهالی تئاتر به صورت رسمی در تقویم ثبت شد، قدمی بود که باعث شد از ابتدای سال جاری تئاتر به ویژه در استان‌هایی که بیش از سایر استانها میزبان میهمانان نوروزی هستند رنگ وبوی تئاتری به خود بگیرند. در واقع از همان آغاز سال می‌توان گفت که استانها در سراسر کشور برنامه‌ای تئاتری خود را آغاز کردند و این اتفاقی باعث شد تعطیلات نوروز در سراسر کشور رنگ و بوی تئاتری به خود بگیرد.
اردیبهشت‌تئاتر در استانها
برگزاری هر ساله «جشن‌های اردیبهشت تئاتر در استانها» که فرصت مغتنمی است تا ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری انجمن هنرهای نمایشی بتوانند با برگزاری منظم آن تاثیر بسزایی در افزایش انگیزه فعالان و مخاطبان تئاتر در سراسر ایران بگذارند. امسال نیز با مشارکت ادارات کل و انجمن‌های هنرهای نمایشی هر استان این جشن‌ها برگزار شد و هر استان دومین ماه بهار را به سبک و شیوه خود انواع و اقسام برنامه‌های تئاتری را برپا کردند.
جشنواره‌ای که در همدان 25 ساله شد
بیست‌و‌چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان با دبیر مریم کاظمی آذرماه 96 در شهر همدان همچون سالهای قبل در حالی برگزار شد که به تایید اهل فن این دوره از نظر کمی و کیفی یک سر و گردن بالاتر از دوره‌های پیشین بود. در واقع در این دوره که 25 سالگی جشنواره نیز بود، گردهم آیی بزرگی از هنرمندان تئاتر بود که برای ارائه و تماشای برگزیده‌ترین نمایش‌های تولید شده کشور و نمونه‌هایی از سایر کشورهای جهان گردهم جمع شده بودند.
جشنواره امسال با میزبانی از ۴۰۰ کودک و خردسال که زیر پوشش بهزیستی بودند فضایی متفاوت را رقم زد. این جشنواره با شعار «کودکی؛ همسفر قصه‌ها» و هدف تقویت و رشد آگاهی و اعتماد به نفس فرزندان ایران زمین از طریق نمایش در ٨ بخش تخصصی با حضور شناخته شده ترین هنرمندان این عرصه برگزار شد. همچنین از نظر آمار بیشترین مخاطبان در طول این سال‌ها را نیز به خود اختصاص داد. همچنین امسال امسال از 8 کشور ایتالیا، ترکمنستان، آذربایجان، کره جنوبی، آلمان، فرانسه، دانمارک و روسیه گروههای تئاتری آثار خود را به همدان آورده بودند. علاوه بر هنرمندان حضور داوران بین‌المللی نیز از دیگر اتفاق‌های بسیار چشمگیر این دوره بود.
اتفاقی بی‌نظیر نسبت به 11 دوره گذشته در مریوان
اغراق نیست اگر امروزه شهرستان مریوان در استان کردستان را بواسطه برگزاری دوازده دوره جشنواره تئاتر خیابانی آن هم به صورت بین‌المللی، قطب تئاتر خیابانی کشور ندانیم. دوازدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان با دبیری فاتح بادپروا در شهریور ماه 96 با برگزاری مراسم باشکوهی و برگزاری کارناوال نمایشی از میدان امام شافعی و حرکت به سوی پارک شانو این شهر رسما به مدت 4 روز برگزار شد. در این چهار روز 41 نمایش با 121 اجرا در 5 بخش برای عموم مردم اجرا شدند که این آمار در مقایسه با یازده دوره گذشته بی‌نظیر است. جشنواره این دوره در بخش‌های مسابقه ایران، آئینی سنتی، تئاتر ملل، کودک و بخش مهمان (مرور جشنواره‌های معتبر خیابانی کشور) برگزار شد. همچنین امسال گروه‌هایی از 6 کشور خارجی همچون کشورهای فرانسه، اوکراین، عراق، اسپانیا، برزیل و آذربایجان به مریوان آمده بودند.
لازم به یادآوری است که امسال جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان بر محورهای وفاق و انسجام اجتماعی و مشارکت سیاسی برای پیشرفت کشور، ترویج فرهنگ اصیل ایران اسلامی، ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و ادبیات پایداری، ترویج نشاط اجتماعی و روحیه امید با تکیه بر فرهنگ ایران اسلامی، موضوعات شهروندی و معضلات شهری، محیط زیست، منابع‌طبیعی و ثروت‌های ملی(با تأکید بر دریاچه زریبار)، ترویج فرهنگ صلح و دوستی و احترام متقابل بین ملت‌ها و مبارزه با تروریسم تأکید داشته و نگاه ویژه‌ای نیز به آگاهی بخشی و دانش‌افزایی درباره آسیب‌های اجتماعی ناشی از «اعتیاد، بیکاری، طلاق» و تلاش در پیشگیری از این آسیب‌ها و همچنین اقتصاد مقاومتی داشت.
بیستمین جشنواره تئاتر فتح خرمشهر؛ یک جشن ملی
برگزاری بیستمین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر از دیگر رویدادهای مهم تئاتری سال 96 در استانها بود. در این دوره که مراسم پایانی آن 10 تیرماه 96 در مجتمع فرهنگی هنری خلیج فارس خرمشهر برگزار شد، با حضور داوران شناخته شده تئاتر در دو بخش صحنه‌ای و خیابانی برگزیدگان خود را شناخت. جشنواره امسال دو ویژگی عمده داشت؛ یکی از ویژگی‌های جشنواره فتح خرمشهر زمان برگزاری آن در سوم خرداد بود که این مناسبت نه تنها برای مردم خرمشهر و خوزستان که برای تمام ایرانی‌ها یک روز خاطره‌انگیز و یک جشن ملی است و دوم محل برگزاری آن بود که شهرهای خرمشهر و آبادان در فرهنگ و تاریخ معاصر کشورمان از اعتبار خاصی برخوردار است و همین دو ویژگی باعث می‌شود این جشنواره سال به سال پر قدرت‌تر برگزار شود. همچنین تصویب و کلنگ دو پلاتو درخرمشهر و آبادان که امسال به بهره‌برداری خواهد رسید از دیگر ویژگی‌های این دوره بود.
دوازدهمین جشنواره سراسری تئاتر رضوی
امسال هم همچون دوره‌ای قبل دوازدهمین دوره جشنواره سراسری تئاتر رضوی که در محل آستان مقدس حضرت سیدعباس بن موسی بن جعفر(ع) بجنورد افتتاح شد با استقبال چشمگیر مخاطبان تئاتر موجه شد. دوازدهمین جشنواره سراسری تئاتر رضوی با حضور میهمانان کشوری، هنرمندان شرکت کننده و رونمایی از تمبر یادبود دوازدهمین جشنواره تئاتر رضوی در حالی آغاز شد که 8 اثر از استانهای فارس، خوزستان، کرج، قم، خراسان رضوی و خراسان شمالی در سالن‌های گلشن و شمس بجنورد با هم به رقابت پرداختند.
جشنواره تئاتر خیابانی شهروند لاهیجان
امسال به مدت سه روز 20 نمایش در هشتمین جشنواره تئاتر خیابانی شهروند لاهیجان در 8 نقطه شهر لاهیجان برای مردم آثار خود را اجرا کردند. این جشنواره که به خوبی جای خود را میان تئاتری‌ها باز کرده از ۳۱۰ طرح و ایده رسیده ۱۵ نمایش را جهت اجرا در بخش مسابقه و 5 نمایش در بخش کودک پذیرفت. موضوعات شهروند، شعار سال، آسیب‌های اجتماعی، ترویج کتاب و کتابخوانی از جمله مجورهای مورد تاکید هشتمین جشنواره تئاتر خیابانی شهروند لاهیجان بود.
میزبانی 6 استان از فجرهای استانی
بی‌تردید میزبانی 6 استان بوشهر، چهامحال و بختیاری، لرستان، خوزستان، مرکزی و یزد که امسال چند روز پیش از برگزاری جشنواره تئاتر فجر هز یک میزبان جشنواره تئاتر فجر استانی بودند یکی از مهم‌ترین رویدادهای نمایشی استانها نه تنها برای این 6 استان بلکه برای تمام استانها بود که تلاش کنند برای سالهای آینده این میزبانی را بدست آورند.
کلام آخر
در پایان لازم به یادآوری است که علاوه بر جشنواره‌های فوق الذکر، جشنواره هایی همچون؛ جشنواره سراسری تئاتر سوره ماه، جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران، جشنواره تئاتر شهر، جشنواره سراسری تئاتر مقاومت، جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی دانشجویی، جشنواره تئاتر خمسه، جشنواره تئاتر مساجد کشور، جشنواره سراسری تئاتر معلولین، جشنواره تئاتر دفاع مقدس مرصاد کرمانشاه، جشنواره تئاتر کردی سقز، جشنواره تئاتر خیابانی شهروند تبریز (تبریزیم)، جشنواره نمایش‌های کوتاه (ارسباران)، جشنواره تئاتر دفاع مقدس، جشنواره تئاتر عربی (خوزستان)، جشنواره تئاتر لاله‌‌های سرخ اندیمشک، پنجمین جشنواره تئاتر منطقه‌ای معلولان زاگرس، جشنواره تئاتر منطقه‌ای معلولین خلیج فارس، جشنواره تئاتر خیابانی ارس، جشنواره تئاتر مهر کاشان و... نیز تنها در یک سال در کشور برگزار شده است.
