بخشی از حدیث نفسم را در باغ وحش شیشه ای ارائه کردم

اغلب شخصیت های آثار ویلیامز به خصوص در باغ وحش شیشه ای به قول نویسنده شخصیت‌های ‌شکننده و منزوی هستند که از زندگی هراس دارند، اما در باطن قوی‌ترین آدم‌ها ‌هستند. تنسی ویلیامز نمایشنامه‌نویس و شاعر مشهوری است که در اکثر آثار خود به زندگی مردم آمریکا اشاره کرده است. او پس از سالها گمنامی با انتشار نمایشنامه‌ی باغ وحش شیشه‌ای که بیش از پیش بازتاب دهنده‌ خانواده‌ خود او بود به شهرت رسید. این نمایشنامه در بستری وسیع‌تر نمایش‌دهنده‌ زندگی خانواده‌های آمریکایی در سال 1930 که اوج بحران اقتصادی آمریکا بوده است می باشد. مربوط به سالهایی که تزلزل نهاد خانواده، فقر، ترس و اضطراب و پناه به رویاهایی که رخت بر بسته‌اند در میان مردم مشهود بوده است. دنیای باغ‌وحش شیشه‌ای بین فضای واقعی و مجاز و توهم شخصیتهای یک خانواده ( خانواده وینگفیلد تام، لور و آماندا) در نوسان است. همه شخصیتها گویی در رویا گام بر می‌‌دارند و تماس خود را با واقعیت تلخ دنیای پیرامون از دست داده اند.  تام پسر خانواده هم به نوعی در توهم زندگی می‌‌کند. او در کلاس‌های ‌فن بیان و گویندگی رادیو شرکت می‌‌کند و سعی دارد از طریق رسانه‌هایی که خود توهم زا هستند از واقعیت زندگی خود بگریزد و به سوی دنیایی روشن‌تر گام بردارد. باغ وحش شیشه‌ای یک نمایشنامه‌ی درام مدرن است. یکی از مشخصه‌های این نوع نمایشنامه‌ این است که تک تک شخصیت‌ها به صورت انفرادی و جدای از بستری که در آن قرار گرفته‌اند هویتی مستقل دارند. در این نمایشنامه تام، لورا، آمندا، جیم و پدرِ خانواده که در سراسر نمایش تنها عکسش وجود دارد هریک به صورت جداگانه از جهات متفاوتی قابل بررسی هستند. هریک نسبت به حقیقت تلخ موجود به شکلی خاصِ خود واکنش نشان می‌دهند. ندا هنگامی کارگردان و مدرس باسابقه تئاتر سال ها است که در حوزه کارگردانی و تدریس فعالیت می کند. ماضی استمراری با بازی مهسا ایرج پور، خسرو شهراز، مهدی صباغی، ناهید مسلمی که با نگاهی رئالیستی و اجتماعی است، آخرین اجرای صحنه ایش در تئاتر شهر محسوب می شود.  او چند سال قبل تر از آن، نمایش درخواب به سراغم آمد را با نگاهی متفاوت و نو از زاویه دید یک هنرمند ایرانی به نمایش رومئو و ژولیت با بازی ایمان افشاریان، فربد شکرایی و بهار کاتوزی روی صحنه آورده بود. نیمروز اسکاتلند ،عروسک فرانسوی ، اژدهاک و کارگردانی بیش از صد نمایش نامه رادیویی کارنامه کاری هنگامی را تشکیل می دهند. نمایش باغ وحش شیشه‌ای اثر تنسی ویلیامز، ترجمه منوچهر خاکسارهرسینی و به طراحی و کارگردانی ندا هنگامی از 18 بهمن‌ماه در تالار قشقایی مجموعه تئاترشهر روی صحنه رفته است. زهرا ایران‌نژاد، امیرحسین برادران، امیر تک‌فلاح، مهدی حیدرخان، سپهر حیدری‌نژاد، مهدی دربند حقیقت، غزل درسازان، امیرحسین صالحی، سحر طالب‌نژاد، امیرسجاد طبسی، سینا کتانی و نیما میرزاحسین بازیگران این اثر نمایشی هستند. دیگر عوامل باغ وحش شیشه‌ای عبارتند از: مجری طرح، مدیرتولید و برنامه‌ریز: رها جهانشاهی، طراح صحنه و لباس: ندا هنگامی، طراح گریم: ماریا حاجیها، طراح نور: رضا خضرایی، طراح حرکت: بهاره رادمند، طراح صدا: حانیه موسوی، گروه کارگردانی: سپهر حیدری‌نژاد، بهار رادمند و آیدا ملک محمودی، مدیران صحنه:  حسین ثمری، محمد حبیبی، نیما نیازی و آرین رضایی، دستیار لباس:  شهرزاد کاظمی و بهاره رحمتی، دوخت لباس: سمیه خواسته، اجراى گریم: بهاره اسدى، اجراى گریم آقایان: بهمن صنیعی و حمیدرضا قاسمی، منشی صحنه:  آیدا ملک محمودی، طراحی گرافیک، عکاس و ساخت تیزر: محمد صادق زرجویان و مدیر روابط‌عمومی: ایلیا شمس (تئاتربازها و پراکسیس). با نداهنگامی در باره اجرای نمایش باغ وحش شیشه ای گفت وگویی انجام داده ایم.

آیا اجرای نمایش باغ وحش شیشه ای در تداوم اجرای نمایش هایی نظیر نیمروز اسکاتلند است که با هنرجویان بازیگریتان انجام داده اید؟

یکی از اهداف گروه تئاتری یرما همین رویکرد و توجه به جوان ها و کارهای تجربی است و در تداوم چنین نگرشی مشغول عضو گیری از کارگردان های جوان هستیم. در گروه تئاتری یرما کماکان به اجراهای حرفه ای با حضور بازیگران صاحب نام هم توجه داریم.

شیوه و زمان اجرایی این نوع نمایش ها به دلیل ویژگی های متنی سخت و طولانی مدت هستند؟

 بله، برای اجرای نیمروز اسکاتلند و باغ وحش شیشه ای بیش از یکسال تمرین داشتیم و روند تولید نمایش با استفاده از متن های سخت، کانسپت های پیچده و حضور بازیگران تازه کار رویکرد مورد نظر من است. در این بازار شلوغ تئاتری که خیلی از هنرجویان بعد از گذرانیدن دوره های آموزشی و بازی در یک کار به فراموشی سپرده می شوند؛ تصمیم گرفتیم از این جوانها حمایت داشته باشیم و فرصت حضور در صحنه را برایشان فراهم کنیم.  برای من موفقیت این جوانها خیلی مهم است. خوشبختانه نتیجه این شیوه اجرایی رضایت بخش بوده است. البته طی کردن چنین پروسه ای واقعا سخت و فرسایشی است.

آیا گروه تئاتری یرما این توان مالی را دارد که از کارگردانهای جوان گروه برای به روی صحنه بردن نمایش حمایت انجام بدهد؟

بله، تلاشمان را انجام می دهیم و از دوستان کارگردان جوانی استفاده می کنیم که ایده پرداز باشند و سبک و سیاق فکریشان به ما نزدیک باشد. در حال حاضر به جذب سرمایه رویکرد داریم تا مثل یک کمپانی تئاتری عمل کنیم .

به چه دلیل به سراغ اقتباس از نمایش نامه باغ وحش شیشه ای رفتید؟

باغ وحش شیشه ای جزو صد نمایش نامه برتر دنیا است و همه کارگردان ها دوست دارند این نمایش نامه ها را روی صحنه ببرند و از سال‌ها پیش که در دانشگاه هنر، تدریس می‌کردم نمایش باغ وحش شیشه ای ذهنم را مشغول کرده بود. من نسبت به این اثر تحلیل روان شناسانه خاص خودم را داشتم.

نمایش نامه باغ وحش شیشه ای یک جور حدیث نفس خود ویلیامز است؟

 شخصیت خواهر و برادر نمایش نامه باغ وحش شیشه ای برشی از خود شخصیت نویسنده و خواهرش هستند. من تلاشم را کردم که اجرای متفاوتی را از این اثر ارائه کنم و دوستانی که نمایش را دیده اند به این مسئله اذعان داشته اند.

 اغلب آثار حدیث نفسی به دلیل آنکه از صافی تجربیات زندگی شخصی خالقشان عبور کرده اند معمولا آثار ماندگاری شده اند؟

 با این حرف موافقم. تنسی ویلیامر در دوران کاریش نمایش نامه های زیادی نوشت، اما باغ وحشی شیشه ای در میان آثارش یگانه است و در نوشتنش بخش هایی از تجارب زیست شخصیش را به کار برده است. من هم در بخش هایی از نمایش، روایت حدیث نفسی انجام دادم و قسمتی از درگیری هایم را در باب روان شناسی ارائه کردم.

آیا تام دانای کل نمایش است؟

بله، زیرا تام روایتگر اتفاقات داستان نمایش است. با توجه به زاویه نگاهی که در نمایش ارائه کردم، تام از زاویه دیدهای متفاوتی این نقش را بر عهده دارد . ذهنیت تام هم پاره پاره و چند تکه است.

آیا در حین تمریانت و روی صحنه بردن نمایش فراتر از متن ویلیامز چیزی را ارائه کردید؟

 نه، هر چیزی که در نمایشم وجود دارد در نمایش نامه ویلیامز وجود دارد .

 در ایران هم بارها این نمایش نامه به فارسی ترجمه شده است ؟

 ترجمه های زیاد ی از متن باغ وحش شیشه ای در ایران وجود دارد و برای رویکرد اقتباسی به متن های ترجمه شده و متن نوشته به زبان انگلیسی داشتم. در ایران ترجمه های خوبی از این نمایش نامه توسط استاد حمید سمندریان و منوچهر خاکسر هرسینی وجود دارد و من رویکردم به متن آخر بود.

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی