ایران تئاتر در سال حمایت از کالای ایران و براساس داده‌های آماری بررسی کرد
ظرفیت‌های تئاتر در عرصه تولید ملی
ایران تئاتر: رشد شاخص‌های آماری و اقتصادی در عرضه و تقاضای تولیدات نمایشی گواه پایداری توسعه تئاتر در کشور و وجود و روند سعودی سودآوری اقتصادی این عرصه دارد . شاخص های اقتصادی نشان می دهد ظرفیت های هنرهای نمایشی ایران ، به عنوان فرصت غیر قابل انکار تولید ملی به شمار می آید.
به گزارش ایران تئاتر یک اثر نمایشی علاوه بر وجوه فرهنگی و هنری با توجه به ضرورت های اجرایی اش در هر شرایطی یک تولید صد در صد ملی تلقی می شود حتی اگر متن نمایشی و برخی عناصر شکل دهنده آن غیر ایرانی باشد.
همچنین با نگاهی به آمارهای منتشر شده در خصوص تعداد گروه‌های نمایشی فعال در کشور و مجموعه هنرمندانی که در قالب این گروه‌ها به فعالیت مشغول‌اند، جمعیت قابل ملاحظه ای را شامل می‌شود که نشان دهنده ظرفیت های نیروی متخصص و امکان اشتغال زایی آسان و پایدار دارد.
در سالی که مقام معظم رهبری مسئله اصلیِ را اقتصاد و معیشت مردم خواندند و با تأکید بر «تولید ملی» به‌عنوان محور اساسی در حل مشکلات اقتصادی، فرمودند: اگر تولید ملی با همت و پیگیری همگانی شتاب بگیرد، بسیاری از مشکلات معیشتی مردم و مسائل اشتغال و سرمایه‌گذاری حل خواهد شد و آسیب‌های اجتماعی کاهش زیادی خواهد یافت، بر همین اساس، نام و شعار امسال را «حمایت از کالای ایرانی» قرار داده‌ام.
با این رویکرد که منجر به همت عمومی خواهد شد توجه به ظرفیت‌های هنرهای نمایشی ایران در سال «حمایت از کالای ایرانی»یک ضرورت انکار نشدنی است .
در گزارش پیش رو قصد بر تبیین وجوهی است که بر ظرفیت‌های تولیدات تئاتر در مقوله تولید ملی دلالت دارند.
تولیدات تئاتری به مثابه پروژه‌های کارآفرینی متمرکز و خود اتکا
واضح است که تولیدات تئاتری کشور در کلیت خود چه به لحاظ تولید بر پایۀ متن ایرانی یا خارجی همچنان از عوامل داخلی بهره می‌برد و نوعی کارآفرینی متمرکز را شکل می‌دهد که با در نظر گرفتن فعالیت جامعۀ آماری قابل اعتنا، نشان از ظرفیت‌های بالفعل و بالقوۀ بسیار در این عرصه دارد. یک بازنگری اجمالی در کمیت تولیدات تئاتری کشور کافی است تا متوجه شویم در این عرصه با چرخۀ اقتصادی خود اتکا و پایداری مواجهیم که جمعیت قابل ملاحظه ای از نیروی انسانی مرتبط با این فعالیت‌ها را پوشش می‌دهد و به عنوان یک حرفۀ پایدار معاش آنان را تأمین می‌کند. داده‌های میدانی و آمارهای رسمی مراکز هنری حاکی از این است که به طور متوسط موازنۀ قابل قبولی در عرضه و تقاضای تولیدات تئاتری در کشور در جریان است و اکثریت این تولیدات توانسته‌اند در ارائۀ محصول خود به مخاطب موفق عمل کنند. جای خوشبختی است که می‌توان گفت تولیدات نمایشی کشور چه در عرضه و چه تقاضا از ظرفیت‌هایی بیشتر از این‌ها حکایت دارند که برای نمونه موفقیت‌های چشمگیر برخی از گروه‌های نمایشی را در این ارتباط می‌توان مثال آورد.
گستردگی و فراوانی نیروها و تولیدات تئاتری در کشور
گستردگی و فراوانی نیروی انسانی فعال در عرصۀ تولیدات نمایشی شاید یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های آمار رسمی منتشر شده از سوی اداره کل هنرهای نمایشی نشان‌دهندۀ فعالیت نزدیک به ششصد گروه تئاتری دارای مجوز در سی و دو استان کشور است که در بیشتر از دویست شهر ایران پراکندگی دارند. با احتساب 5 عضو به عنوان حداقل میانگین اعضای فعال در گروه‌های تئاتر این جمعیت رقمی بالغ بر 4 هزار نفر را شامل می‌شود. متاسفانه این سامانه آماری تنها مرجعی است که به صورت متمرکز داده‌هایی از تعدد فعالان عرصه تئاتر در کشور را ارائه کرده و منبع دیگری در این زمینه در دست نیست. با وجود این، اطلاع رسانی‌های عمومی سالن‌های نمایش دولتی، همچنین تماشاخانه‌های فعال در بخش خصوصی در خصوص تعداد نمایش‌هایی که در سال 1396 در به روی صحنه رفته‌اند، نشانگر فعالیت دست کم سیصد و پنجاه گروه نمایشی در پایتخت ایران است که با احتساب حداقل میانگین اعضای گروه‌ها، از فعالیت دست کم نزدیک به دو هزار نفر در این محدوده خبر می‌دهد. بدیهی است که نمایشنامه نویسان، طراحان گریم، صحنه و لباس به عنوان تخصص‌های وابسته به فعالیت‌های نمایشی را نیز به عنوان جمعیتی که به طور ثابت در اجرای نمایش‌ها نقش دارند، باید در این ظرفیت سنجی‌ها لحاظ کرد.
اما آنچه مسلم است ظرفیت‌های موجود در بخش نیروی انسانی تئاتر کشور بسیار بیشتر از این‌ها است. در این ارتباط تنها رجوع به یک مورد از اطلاع رسانی‌ها در خصوص جامعۀ آماری فعالان تئاتر کشور میتواند تا اندازه ای روشنگر باشد. بر اساس اعلام یکی از اعضای وقت شورای عالی خانه تئاتر ایران در خبری که خرداد ماه 1394 در خروجی خبرگزاری ایرنا قرار گرفته، در ایران بین یک هزار تا یک هزار و 500 نمایشنامه نویس، 250 هزار دانش آموخته بازیگری و نیز 75 هزار کارشناس و دکتری بازیگری و هنر نمایش داریم که به گفتۀ او نشانگر وجود یک سازمان عظیم فرهنگی است. همچنین در اظهارات این مقام حقوقی خانه تئاتر به فعالیت 560 انجمن نمایش در کشور اشاره شده که به گفتۀ وی هر یک از این انجمن‌ها بین سه تا چهار گروه نمایش را تحت پوشش دارد که جامعۀ وسیعی را شامل می‌شود.
سودآوری و موفقیت‌های چشمگیر تولیدات نمایشی
در حالی که برآوردهای نهایی از گردش مالی تئاتر در سالی که گذشت هنوز در دست نیست، نظری به گزارش‌های ارائه شده نشانگر آن است که در شش ماه نخست سال 96 و تنها در تهران چرخه مالی تئاتر بیش از 40 میلیارد برآورد شده که بر این اساس درآمد گروه‌های تئاتری به آستانه 20 میلیارد تومان نزدیک شده است . این رقم که تنها به شش ماهه اول سال 96 اختصاص دارد در مقایسه با سال‌های گذشته از رشد اقتصادی چشمگیری در این عرصه خبر می‌دهد. در سال 96 چند پروژه بزرگ تئاتری روی صحنه رفت که توانست مخاطبان زیادی را جلب کند. از جمله این‌ها نمایش "اعتراف" به کارگردانی شهاب حسینی بود که با بیش از هفتاد اجرا و با فروش بیش از دو میلیارد تومان در سالن اصلی تئاتر شهر روی صحنه رفت. درآمد دو و نیم میلیارد تومانی نمایش موزیکال «الیور توئیست» که با یکصد و بیست اجرا طی ۴ ماه بیش از ۷۵ هزار تماشاگر داشت، یکی دیگر از تجربه‌های موفق در زمینه اقتصاد تئاتر را در سال 96 رقم زد.
چنین موفقیت‌هایی برای پروژه‌های تئاتری را در سال‌های پیش از این هم می‌توان سراغ گرفت. نمایش «می‌سی‌سی‌پی نشسته می‌میرد» به کارگردانی همایون غنی زاده که در سال 95 روی صحنه رفت، یکی از این پروژه‌ها بود که با فروش دو میلیاردی عنوان پرفروش‌ترین نمایش تئاتر ایران را تا آن زمان به خود اختصاص داد.
بخشی از موفقیت‌های پروژه‌های تئاتری نیز در باز اجرای نمایش‌هایی شکل می‌گیرد که در نوبت‌های اجرای متعدد موفق به جذب مخاطب و تکرار موفقیت‌های مالی شده‌اند.. نمایش «دپوتات» به کارگردانی اتابک نادری که دو نوبت در فروردین و تیرماه سال 95 در ایوان شمس روی صحنه رفته بود، نوروز امسال برای سومین بار در پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه رفت. نمایش «خواستگاری» به کارگردانی عظیم موسوی دیگر تجربه باز اجرای موفق پروژه‌های تئاتری در این سال‌ها است. این نمایش که نخست اجرایش را در سال 84 در تماشاخانه سنگلج پشت سر گذاشت ، باردیگر در سال 87 در ایوان عطار کاخ سعد آباد و در نوروز سال گذشته مجدداً در تماشاخانه سنگلج روی صحنه رفت. نمایش «خواستگاری» چهارمین تجربه اجرایش را از نوروز امسال در پردیس تئاتر شهرزاد آغاز کرده که تا امروز همچنان ادامه دارد. نمایش « سقراط» به کارگردانی حمید نعیمی هم که یکی از پر مخاطب‌ترین نمایش‌های سال گذشته به شمار می‌رود، در سال‌های 94 و 95 موفق شده بود در سه نوبت اجرایی مخاطبین علاقه مند را به تالار وحدت بکشاند.
گذشته از مواردی که به عنوان تجربه‌های شاخص اقتصادی در عرصه تولید و ارائه پروژه‌های تئاتری کشور محسوب می‌شوند، بدنۀ عمومی جامعه تئاتری کشور نیز به نوبه خود سهمی در چرخۀ تولید و عرضه تئاتر را به خود اختصاص داده‌اند. محمدعمروآبادی مدیر سایت فروش بلیت تیوال درباره وضعیت اقتصادی امروز تئاتر می‌گوید: امروز خوشبختانه با رشد و افزایش مخاطب تئاتر و هنر رو به رو هستیم. تئاتر در پنج سال گذشته از آغاز فعالیت تیوال، هر سال رشد حدود 50٪ و در یک سال گذشته رشد صد در صدی داشته است.
همچنین بر اساس آخرین آمارهای رسمی منتشر شده، تعداد عناوین نمایش‌های تولید شده که در سال 1392، 4 هزار و 938 عنوان بوده، در پایان سال 94 به پنج هزار و 944 عنوان رسیده است؛ آماری که رشد متوسط سالانه 9.7 درصدی را نشان می‌دهد. همچنین رشد متوسط سالانه تعداد دفعات اجرای نمایش از سال 92 تا سال 94، به13.6 درصد رسیده است. تعداد تماشاگران تئاتر هم از سال 92 تا 94، متوسط رشد سالانه 28.7درصدی را تجربه کرده است.
تخصص‌ها و مهارت‌های جانبی متصل با تولیدات نمایشی
آنچه تا اینجای کار به عنوان ظرفیت‌های تولیدات تئاتری کشور به میان آمده، تنها محدود به نیروهایی است که در بدنه جامعۀ تئاتری کشور شناسایی شده‌اند. این در حالی است که تخصص‌های جانبی متعددی در عرصه تولید و ارائه آثار نمایشی نقش بازی می‌کنند که میتواند به موازات بدنۀ اصلی تئاتر کشور، جامعه ای موازی در نظر گرفته شود. تخصص‌هایی چون موسیقی، طراحی گرافیک و هویت بصری، طراحی صحنه و لباس، طراحی صدا و نور، عکاسی و جلوه‌های نمایشی تعدادی از این تخصص‌ها است که هر یک بخشی از پروسۀ تولید و اجرای آثار نمایشی را بر عهده دارند و در سطحی دیگر در جامعۀ فعال در تئاتر کشور قرار می‌گیرند. فرآیند معرفی آثار نمایشی به طور معمول در دو ضلع تولیدکنندگان تئاتر و مخاطب خلاصه می‌شود، اما واقعیت این است که سازو کار آن را باید در طیف‌های مختلف و متعددی شناسایی کرد. موارد متعددی را می‌توان مثال آورد از اینکه چگونه تخصص‌های جانبی در اجرای نمایش‌ها نقشی پررنگ در جذب مخاطب برای این آثار ایفا کرده‌اند. شاید بارزترین نمونه‌های چنین کارکردهایی در نمایش‌های موزیکال و موسیقی محور جلوه می‌کند که تخصص آهنگسازان به یکی از اصلی‌ترین ارکان نمایش‌ها هم در کیفیت‌های اجرایی و هم در رضایت مخاطب تبدیل می‌شود. همچنین نقش طراحان گرافیک و مدیران تبلیغات نمایش‌ها در جذب مخاطب برای این آثار غیرقابل انکار است و فعالان در عرصه این تخصص‌ها بر دامنه‌های گستردگی نیروی انسانی و چرخه تولید نمایش‌ها می‌افزاید.
به همین طریق مهارت‌ها و امکانات جانبی گروه‌هایی دیگر از ارائه دهندگان خدمات، در پروسۀ تولید و عرضه آثار نمایشی تاثیرگذارند و در این چرخۀ اقتصادی نقش بازی می‌کنند. طراحان و تولید کنندگان لباس، مراکز ارائه خدمات چاپ و تبلیغات، همچنین کارگاه‌های تولید دکور نمونه‌هایی از گروه‌های دخیل در چرخۀ تولیدات نمایشی محسوب می‌شوند.
در نهایت آنچه در تبیین ظرفیت‌های تولیدات نمایشی به عنوان بخشی از چرخه کلان اقتصاد کشور میتواند به عنوان معیاری پر اهمیت و تعیین کننده مطرح شود، پایدار بودن این فعالیت‌ها است. رشد شاخص‌های آماری و اقتصادی در عرضه و تقاضای تولیدات نمایشی معتبرترین گواه بر پایداری و روند رو به توسعۀ فعالیت‌های تئاتری است و بر پتانسیل‌های موجود در این عرصه دلالت دارد.
