روند عرصه فیلم تئاتر روبه تکامل است

بابک چمن آرا مدیریت جوان انتشارات و مرکز موسیقی بتهوون بنا به دغدغه اش در این حوزه چند سالی است که به صورت جدی و حرفه ای در فیلم کردن تئاترهای در حال اجرا فعالیت می کند. با او در باره  چگونگی انجام چنین پروژه فرهنگی گفت وگویی انجام داده ایم.

 

 

از استارت اولیه بروز فیلم کردن تئاترهای در حال اجرا در تماشاخانه ها بگوئید که بر اساس چه ویژگی هایی شکل گرفت ؟

خیلی از تئاترها فقط در سی شب یا کمتر و یا زیادتر اجرا می شوند و درادامه به بایگانی و آرشیو ذهنی علاقمندان تئاتر سپرده می شوند و با توجه به این که تئاتر هنر زنده ای است و با پایان یافتن هر اجرا دیگر فرصت و امکان این وجود ندارد که همانند فیلم فرصت دوباره و چند باره دیدن آن فراهم شود؛ از این رو همواره در گذر زمان اطلاعات ما درباره یک اجرای تئاتری معطوف به چند فریم عکس، نقد و یادداشت  محدود می شود وهمین موضوع  علت اصلی‌ای بود که به سراغ چنین پروژه ای برویم. استارت اولیه این ماجرا به دوازده سال قبل بازی می گردد و از تعدادی از دوستان کارگردان تئاتریم پرسیدم آیا نسخه ای فیلم از نمایشتان تهیه می کنید و این دوستان پاسخ دادند که چنین کاری را فقط به صرف یادگاری داشتن از اجرایشان انجام می دهند و در ادامه هم شاید برای حضور در جشنواره ای خارجی نسخه ای از آن را به آنجا ارسال کند. اغلب این فیلم‌ها به دلیل اینکه با یک دوربین فیلمبرداری می شد، به لحاظ بصری دیدنش برای مخاطب چندان جذابیتی نداشت. در چنین شرایطی بود که ما در مرکز موسیقی بتهوون تصمیم گرفتیم که با ارتباط گرفتن با گروه های نمایشی تلاش کنیم حرفه ای وارد این عرصه بشویم واز اجراهای تئاتری فیلم تهیه کنیم اما این طرح با استقبال و حمایت گروه های تئاتری روبرو نشد و همه مخالفت کردند. در آن سال ها (ابتدای دهه هشتاد) هنوز تماشاخانه ایرانشهر هم تاسیس نشده بود و تمام بار فعالیت نمایشی بر دوش مجموعه تئاتر شهر بود. به مرور با گسترش و تاسیس سالن های مختلف و رقابت گروه هایی که نمایش در حال اجرا داشتند برای جذب مخاطب این ضرورت احساس شد و در تماشاخانه ایران شهر برای اولین بار دو نمایش خشکسالی و دروغ و ایوانف به صورت فیلم تهیه شدند. با مدیریت وقت ایران شهر دکتر سرسنگی جلسه ای داشتیم و من پیشنهاد دادم تا خود تماشاخانه فیلمبرداری تئاترها را انجام بدهد و مرحله بعد از تولید عرصه و پخش گسترده را به ما بسپارد. دوماهی این کار را انجام دادیم و مورد رضایت دو طرف بود و منجر به عقد قرار دادی برای کارهای این تماشاخانه شد.

 

بنابراین کار با روند خوبی جلو رفت؟

البته در توزیع این فیلم‌ها در ابتدا با چالش های زیادی مواجه بودیم و کتابفروشی و یا مغازه ای که محصولات فرهنگی عرصه می کرد نمی دانست باید از چه جایی در فروشگاهش برای عرصه این آثار استفاده کند و خیلی از فروشگاه‌ها چون به فروش این آثار اطمینان نداشتند آنها را از ما امانی می گرفتند تا اگر فروش رفت پول آن را پرداخت کنند. موقعی که این کار مورد توجه قرار گرفت، تعدادی از گروه‌های تئاتری که خودشان از نمایششان فیلمبرداری کردند به ما مراجعه کردند و با این دوستان همکاری کردیم.

 

خودتان از چه موقعی وارد روند تولید و فیلمبرداری تئاترها شدید؟

 بعد از گذشت یک سال و عرصه سی عنوان فیلم  بتدریج وارد این عرصه شدیم و یک سری از تئاترها را خودمان فیلبرداری کردیم.

 

 تئاترها را با چه دوربین فیلمبرداری می کردید؟

این اواخر با 5 دوربین این کار را انجام می دهیم، البته نمایش مردی برای تمام فصول به کارگردنی بهمن فرمان آرا را با 7 دوربین فیلمبرداری کردیم.

 

آیا با کارگردان حرفه ای هم برای تقطیع نماهای گرفته شده توسط این دوربین ها همکاری می کنید؟  

با یک تدوینگر حرفه ای  مثل سینا پاکدل و مهدی ایروانی به تناوب در این پروژه همکاری داشتیم.

 

فرق این فیلم تئاترها با تله تئاترهای تلویزیونی به چه نحوی است؟

فرق اساسی در این است که در تله تئاتر نمایش صرفا برای  ضبط دوربین کار می شود؛ اما در فیلم هایی که ما تهیه می کنیم به همراه تماشاگران اجرا را فیلمبرداری می کنیم. یکباری به پیشنهاد یکی از کارگردان‌ها از نمایش بدون تماشاگر فیلمبرداری کردیم که اصلا نتیجه خوبی نداشت و چون تماشاگری در سالن نبود بازیگر روی بازیگر تمرکز نمی کرد و حتی یکی از بازیگران در حین کار ناگهان بازیش را قطع کرد. البته در برخی از اجراها هم با وجود تماشاگران مشکلاتی هم داشتیم.

 

این مشکلات در چه زمینه هایی بود؟

در حین فیلمبرداری نمایش هم هوایی اجاق گاز خانه روشن نمی شد و این نسخه با اجراهایی که در آن گاز روشن می شد تفاوت داشت.

 

از چه موقعی به فکر استفاده از موارد اضافی مثل وجود پشت صحنه از نمایش ها پرداختید؟

بتدریج به سوی کامل تر شدن رفتیم و از یک جایی از صدابردار هم استفاده می کردیم و بتدریج گالری عکس، زیر نویس، درباره کارگردان  و پشت صحنه هم وارد این پکیج شد.

 

آیا در دنیا هم چنین شیوه ای در باره فیلم برداری تئاتر ها رواج دارد؟

در سال سوم به این فکر افتادم تا فیلم هایی که از تئاترها در خارج از کشور  ضبط می شد را رصد کنم. البته در آن زمان در اروپا خیلی محدود این کار انجام می شد و در نمونه های اروپایی که دیدم متوجه شدم کار ما با استاندارد آنها همسان است. ما در این سال‌ها کارهایی را با دو نوع زیر نویس و موسیقی جداگانه و عرضه کردیم.

 

استقبال مخاطبان به چه نحوی است؟

سال 95 اوج استقبال مخاطبان بود. در سال 95 چهل وپنج عنوان وارد این عرصه کردیم و تا به امروز بیش از 93 فیلم تئاتر منتشر کردیم و 30 عنوان هم در مرحله آماده سازی است.

 

آیا به لحاظ مالی هم برایتان سودآور است؟

 در دو سال اول سودی نداشتیم. بتدریج با افزایش تعداد آثار به گردش مالی رسیدیم و برخی از کارها مثل ایونف، ترانه های قدیمی، هم هوایی و خشکسالی و دروغ به نشر چهارم هم رسیده است.

 

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی