معرفی نمایشهای مبتنی بر رسانههای نو
سهم اجراهای چندرسانهای در رخدادهای تئاتری پیشرو
ایران تئاتر: اجراهای چندرسانهای و شیوههای هنری جدید تا چه اندازه از جدول این روزهای برنامههای تئاتر پایتخت سهم دارند و آثاری از این دست از چه ظرفیتها و امکاناتی در تنوع بخشیدن به تجربههای تئاتری سود بردهاند؟
اجراهای تجربهگرایانه، چندرسانهای و شیوههای هنری جدید در این سالها به ویژه نزد نسل جوان فعال در تئاتر مورد اقبال بیشتری قرار گرفته و در جدول اجراهای تماشاخانهها اغلب شاهد آثاری از این دست هستیم. از آنجا که چنین رویکردهایی در اجرای نمایشها، طیفهای وسیعی از اشکال و تجربهها را در بر میگیرد، پرداختن به چند و چون شیوههای اجرایی این قبیل آثار میتواند برای علاقهمندان به آثار نمایشی تجربی جالب توجه باشد. مرور اجمالی برنامه تماشاخانههای تهران در روزهای پایانی خرداد ماه نشان از بهرهگیری چشمگیر نمایشهای تجربی از قابلیتهای شبکهها و رسانههای مجازی دارند. در گزارش پیش رو آن دسته از آثار نمایشی جدول این روزهای برنامههای تئاتر پایتخت که در ردیف اجراهای چندرسانهای و هنرهای جدید قرار دارند معرفی میشوند.
واقعیت افزوده و تله کامیونیکیشن
«در ستایش تئاتر» با نویسندگی و طراحی نیما دهقانی نمایشی است که در مدت زمان اجرای بین ۳۰ تا ۱۸۰ دقیقه، بسته به تصمیم تماشاگران و توان بازیگر روی صحنه خواهد رفت.
بازیگری که در برابر ابهت تئاتر و حق هنر بر او و حق خودش بر هنر دچار تردید و استیصال است در نیمه شبی در تئاتری در تنهایی؛ مناجات-واگویه میکند؛ از سرعت افول جامعه ترسان است و خود را ابتدا به هنر، بعد به تئاتر، بعد به نقش و بعدتر به تماشاگر وامیگذارد. این نمایش سه اپیزودی که ترکیب پرفورمنس و واقعیت افزوده (Augmented Reality) است، در سه بستر متفاوت به صورت موازی جریان دارد؛ یک بخش در اینترنت، یک بخش در سالن اجرا و یک بخش از آن روی تلفنهای همراه تماشاگران اتفاق میافتد. در این اجرا پیشنهاد میشود تماشاگرانی که بلیت تهیه میکنند صفحه اینستاگرام اجرا را دنبال کنند، اپلیکیشن مخصوص اجرا را دانلود کنند و حتماً با تلفن هوشمند و باتری و شارژر اینترنت کافی در سالن حضور یابند. بخشی از این اجرا به صورت موازی در اینستاگرام جریان دارد، همچنین تماشاگران اپلیکیشن اجرا را پیش از ورود به سالن روی گوشیهای خود نصب میکنند. اپلیکیشن پنج دقیقه بعد از شروع هر اجرا فعال خواهد شد.
سریال تئاتر و شبکههای اجتماعی
سریال تئاتری «بالدراما» به طراحی و کارگردانی پیمان قدیمی در هشت قسمت همزمان با رقابتهای جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ روسیه در پردیس تئاتر شهرزاد اجرا میشود. «گرینویچ» عنوان فصل اول سریال «بالدراما» است. فصل اول این سریال تئاتری با دغدغه بهرهگیری از رسانههای گوناگون نظیر شبکههای اجتماعی، رسانههای نوین، هنر چیدمان و هنرهای اجرایی در بستر دو عنصر دراماتیک تئاتر و فوتبال و تلاقی آنها روی صحنه میرود. قسمت اول از فصل اول این سریال تئاتری با عنوان «نیروانا» همزمان با رقابت روسیه و عربستان در افتتاحیه جام جهانی ۲۰۱۸ اجرا میشود .اپیزودهای مختلف این سریال قبل از اجرا، در صفحههای مجازی شخصیتهای سریال در شبکههای اجتماعی آغاز میشود.
پرفورمنس درآستانه؛ یک رویداد غیردیداری
پرفورمنس «درآستانه» بر مبنای شعری به همین نام از احمد شاملو با طراحی و کارگردانی علیرضا حمیدین رویدادی غیر دیداری است. کارگردان نمایش طی یادداشتی درباره این اجرا مینویسد:
«سالهای زیادی است که ذهن و روح من با درآستانه احمد شاملو عجین شده است، شعری که نه عاشقانه است نه سیاسی. درونمایۀ اصلی شعر حول در بیکوبه مرگ میگذرد و با توجه به شخصیت الف.بامداد مفاهیم غریب و قریبی در بطن شعر نهفته است. خود شعر و نحوه اجرای نوینی بنام پرفورمنس که در ایران دچار خلط مبحث شده دستمایهای شد که این رویداد غیردیداری را طراحی، تهیه و اجرا کنم».
در این اجرا عدهای از بازیگران همراه با تماشاچیان وارد سالن خواهند شد. سه نفر از بازیگران به ظاهر یک مراقب و دو دیکته گوینده در سالن هستند، به تماشاچیان ورقه امتحانی داده میشود و شعر به صورت دیکته به تماشاگران گفته میشود. در همین حین به تماشاگران چشمبند داده میشود و پس از دیکته گفته شدن نصف شعر، از تماشاگران خواسته میشود چشمانشان را ببندند. به این ترتیب این پرفورمنس در بستر مشارکت و تعامل با مخاطب است که شکل نهایی خود را خواهد یافت.
اجرای مبتنی بر طراحی در « رومولیت»
نمایش «رومولیت» به کارگردانی مصطفی کوشکی اثری مبتنی بر طراحی فضا است.این نمایشنامه اقتباسی از رومئو و ژولیت شکسپیر است که با بازنویسی و شیوه اجرایی متفاوت شکل دیگری به خود گرفته است. بازنویسی نمایش مختص به این اجرا است. در این اثر گروه اجرا به واسطۀ طراحیها وارد فضایی تصویری میشوند و با تکیه بر طراحی صحنه و شیوه اجرایی به نمایشنامه میرسند. در حقیقت نمایش به واسطه شیوه اجرایی که دارد نیازمند پرداختهایی ویژه در بازیها است. کارگردان در این اثراز گروه خود برای شکلدهی ایده نهایی استفاده کرده است. صحنه با بهره گیری از یک بازی که برای تماشاگر ایرانی چندان دور نیست آغاز میشود؛ یک بازی که شاید از بیرون بازی باشد اما برای شخصیتها جنگی بزرگ را در ابعادی کوچک روایت میکند. دایره ای کشیده میشود و از همان زمان مرزبندی بین دو قبیله شروع میشود. در ادامه این نمایش دایره کوچکتر میشود در همین حین دیوار محدودیتها برای شخصیتها هم تنگ تر میشود. مخاطب در صحنه بعدی این تئاتر با سازه ای جذاب و دوار روبرو میشود که شاید تا به حال ندیده و استفاده از آن توسط بازیگران برای تماشاگر حس تازگی را ایجاد میکند.
«مده آ» و فضای چندرسانهای
نمایش « مده آ» نوشتة هاینر مولر و به کارگردانی ناهید حاجی محمدی در قالب چندرسانهای و در تلفیق مدیومهای مختلف ارائه شده است.
در این اجرا تلاش بر این بوده که بیش از هرچیز فضاهایی شخصی به اثر اضافه شود و از طریق مدیومهای مختلف فضایی خلق شود که متن در درون آن قرار گرفته است. در این اجرا در حقیقت فضایی چندرسانهای متشکل از ویدئو، چیدمان و پرفورمنس شکل گرفته است؛ هرچند همۀ اینها موجب نشده تا عناصر اصلی تئاتر در اجرا نادیده گرفته شوند و کلام و حرکت همچنان به شکلی قدرتمند در فضا ایفای نقش میکند. آنچه که عناصر غیرضروری در تئاتر شمرده میشود در این اجرا کنار گذاشته شده یا در شکلی دیگرگون مورد استفاده قرار گرفته است. برای نمونه در این اجرا چیدمان و فضا جایگزین طراحی صحنه در مفهوم متعارف آن شده است. در این فضا همچنان از آکسسوار صحنه استفاده شده است، اما این آکسسوارها هم در حقیقت نقش ابژههایی را بازی میکنند که هم در خلق فضا و هم در پیشبرد درام نقش بازی میکنند.
ویدئو پرفورمنس و مونولوگ
حامد سلیمان زاده نویسنده و کارگردان نمایش “مائو بودن” ، به عنوان پیش تولید این اجرا مدتی را به مطالعه در رابطه با شخصیت نمایش خود « مائو تسه تونگ» پرداخته و زوایای مختلف زندگی این فرد را از لحاظ فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مورد بررسی قرار داده است. او از این طریق به مجموعه ای از دیالوگها بر اساس بخشهای مختلف زندگی مائو رسیده و آنها را با پرفورمنس و تصویر ترکیب کرده است. این نمایش با روایت تکگوییهایی برگرفته از زندگی این رهبر سیاسی و نشان دادن فضای خفقان دورهای تاریخی سعی در به تصویر کشیدن بخشی از تاریخ معاصر کشورچین را داشته است. در اجرای این مونولوگ مائو دیکتاتور چینی، در پی آن است تا تمام عقاید خود را در زمینههای مختلف اجتماعی ، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و...به زبانهای گوناگون به گوش جهانیان برساند اما در انتها او با عقایدش تنها مانده است.
اجرای محیطی
«کالاندولا» که جدیدترین تولید کمپانی تئاتر باران است در حقیقت پروژه پایانی کارگاه «از فکر تا اجرا» با احمد سلگی است که پیش از این نمایشهای «هویت پروانههای مرده» و «بال پنجم» را روی صحنه برده است.«کالاندولا»اجرایی بر اساس نگارش و خلق گروهی به کارگردانی احمد سلگی روی صحنه رفته است. این نمایش یک اجرای محیطی است، شماره صندلیها تنها به منظور فروش بلیت است. هر اجرا فقط ۱۰ تماشاگر دارد. راز ورود به فضای نمایش درساختمانی به اسم ساختمان شماره ۱۲۲۱ شکل میگیرد؛ ساختمانی که در آن هیچوقت هیچ چیز از یاد هیچ کس نمیرود.