تئاتر ما نیازمند مراوده بیش‌تر با جهان است

در آغاز این جلسه، دکتر بهزاد معافی با بیان این‌که «کنسرواتوار هر از گاهی با راه‌اندازی یک حرکت جدید، فعالیت‌های خود را پیگیری می‌کند»، اشاره مختصری به تاریخچه تاسیس کنسرواتوار و اهداف آن کرد و گفت:«کنسرواتوار تهران سال 77 شروع به کار کرده. البته در سال 75 تاسیس شده بود. اهداف کنسرواتوار را ابتدا با آموزش موسیقی، آهنگسازی و رهبری ارکستر شروع کردیم و یادگارهای خوبی هم به جا گذاشتیم و پیشرفت‌های قابل‌توجه‌یی داشتیم. از جمله ارتباط بسیار قوی با حداقل 12 کشور اروپایی و اروپای شرقی،کانادا، استرالیا و سایر کشورهای همسایه که توانستیم تفاهم‌نامه‌هایی با آنها منعقد بکنیم و هم‌اکنون سالانه حدود ده گروه به عنوان مَسترکلاس و اساتید پروازی به ایران می‌آیند».

معافی اضافه کرد:«در گام بعدی نیاز بود کنسرواتوار دارای نشریه باشد که سال96 نشریه‌یی به نام «منشور ماندگار» با صاحب امتیازی کنسرواتوار تهران شکل گرفت. مدیرمسوول نشریه بنده هستم و سردبیر آن دکتر علی معافی. سپس تصمیم گرفتیم وارد مرحله جدیدی بشویم، چون حس کردیم جای تئاتر در کنسرواتوار خالی است. بنابراین از آقای ابراهیم پشت‌کوهی و خانم‌ها رویا نونهالی و سولماز همت‌زاده برای شروع یک کار جدید دعوت کردیم تا با قدرت و انرژی بالا اقدام به پذیر دانش‌پژوه در کنسرواتوار بکنیم که با مدرک پایان‌دوره مورد تایید وزارت علوم از این مکان فارغ‌التحصیل بشوند. معتقدم این اتفاق، نیاز کشور ماست و امیدوارم آن را در سطح جهان گسترش بدهیم».

در ادامه این نشست، دکتر علی معافی ـ قائم‌مقام کنسرواتوار تهران ـ زیرساخت‌ها و عملکرد کنسرواتوار تهران را تشریح کرد و گفت:«در دنیای آموزش هنر، به ویژه تئاتر و موسیقی، دو سیستم وجود دارد؛ یکی سیستم دانشگاهی و دیگری مدرسه عالی هنر و موسیقی. چنین مدرسه‌یی در ایران فقط همین‌جاست که نظام کنسرواتواری را آموزش می‌دهد. خوشبختانه طی دو سال گذشته، در راستای شناساندن فرهنگ ایرانی و استفاده از ظرفیت‌های کنسرواتوارهای خارجی اتفاق‌های خوبی رقم خورده است».

علی معافی در تکمیل این توضیحات افزود:«در دنیا دو نظام آموزشی برای هنر داریم: اولی تئاتر و موسیقی است و دیگری حرکات موزون. نظام اول تکیه دارد بر آموزش‌های نظری و کسانی که فارغ‌التحصیل می‌شوند، مثلاً در رشته موسیقی و مقاطع لیسانس و فوق‌لیسانس درس خوانده، ولی تخصص خاصی به‌صورت عملی پیدا نمی‌کنند، بلکه بیش‌تر روی موضوعات تئوریک تخصص پیدا می‌کنند. هدف نظام آموزش کنسرواتواری تربیت عملی است. این درست برخلاف دانشگاه‌هاست که علوم عمومی را به فارغ‌التحصیلان آموزش می‌دهند و قرار نیست کسی که پشت پیانو نشسته بداند، بتهوون کیست یا فلان‌سمفونی چه زمانی نوشته شده. او فقط می‌رود پشت پیانو می‌نشیند. باید خیلی ساده بگویم هدف از کنسرواتوار موسیقی تربیت نوازنده، خواننده و آهنگساز است. حالا همین اتفاق قرار است در تئاتر بیفتد، یعنی به جای این‌که کسی به دانشگاه برود و دروس عمومی زیادی را بگذراند، چکیده آموزش‌های تخصصی و کاربردی تئاتر را اینجا در کوتاه‌ترین زمان آموزش می‌بیند».

قائم‌مقام کنسرواتوار تهران در ادامه، از مزیت‌های کنسرواتوار تئاتر چنین گفت:«مزیت این کنسرواتوار آنست که داوطلبان و دانشجویان زیادی که دقیقاً دنبال چنین آموزش‌هایی‌اند و دوست دارند آموزش‌ها مورد تایید وزارت علوم باشد، این دوره‌ها را می‌گذرانند و مدرک‌شان قابل ارائه به هر کجای دنیاست. اگر این اتفاق نیفتد، آنها با این وضعیت نرخ دلار به کشورهای دیگر می‌روند و بعد هم تبعات فرهنگی دارد. بنابراین ما در خدمت آقای پشت‌کوهی، خانم نونهالی و خانم همت زاده هستیم تا اعلام بکنیم کنسرواتوار تهران گام بلندی در جهت تئاتر برمی‌دارد و هدف آن در وهله اول تربیت بازیگر است و در مراحل بعدی،که دو دوره پایه است، دوره‌ها گرایش‌بندی می‌شوند».

معافی با تاکید بر حمایت وزارت علوم از برگزاری کنسرواتوار تئاتر تهران گفت:«مهم‌ترین دلیل حمایت وزارت علوم از ساختار آموزش‌های عالی آزاد کنسرواتواریسم خیلی ساده است. ما سرفصل‌ها را به سرعت تدوین می‌کنیم و به تایید وزارت علوم می‌رسانیم. تغییرات در سرفصل‌ها خیلی چابک اتفاق می‌افتد و نیازی به پروسه طولانی ندارد. اینجا جمعی متخصص تصمیم می‌گیرند و این در کنسرواتوار تهران و موسسه آموزش عالی نهاوند، به دلیل بیست سال سبقه فعالیت،که به بهترین روش ممکن توانسته ارزش مدارک را حفظ بکند، بی‌نظیر است، چون در جای‌جای جهان فارغ‌التحصیلان کنسرواتوار تهران دارند کار می‌کنند و امروز کنسرواتوار فرصتی به وجود آورده تا بگوییم می‌توانیم کنسرواتوار تئاتر را هم شروع بکنیم».

رویا نونهالی نیز در سخنانی کوتاه درباره گشایش نخستین دوره کنسرواتوار تئاتر تهران بیان کرد:«ما در ابتدای راهی هستیم که بخش اعظم آن از طریق سابقه کنسرواتوار طی شده است. اتفاق مثبت ماجرا اینست که وقتی شما دعوت به کاری می‌شوید، به ویژه کاری که معطوف به عمل و اجراست، شکل‌گیری آن اتفاق وقت عجیبی می‌برد. این‌که تجربه‌ها کنار هم قرار بگیرند و مفید واقع بشوند، زمان می‌برد اما وقتی کنار یک سابقه طولانی و یک تجربه بسیار مفید قرار می‌گیرید، ذهن‌تان رها می‌شود و خودتان هم در شکلی قرار می‌گیرید که برای امر آموزش به راحتی می‌توانید به ایده‌های‌تان فکر بکنید و آنها را به اشتراک بگذارید».

این بازیگر که سابقه بازی در نمایش «مثل آب برای شکلات» به کارگردانی ابراهیم پشت‌کوهی را در کارنامه تئاتری خود دارد، در خصوص همکاری با این هنرمند در کنسرواتوار تئاتر گفت:«من با نحوه کار آقای پشت‌کوهی آشنا هستم. به نظرم این احوالی که برای من ایجاد شده، یعنی قرارگرفتن کنار این جریان و تجربه بزرگ و راهی که در آن خیال‌پروری می‌کنیم و ایده‌هایی که در امر آموزاندن داریم، بسیار مفیدند و جناب پشت‌کوهی در نحوه ارائه این پروژه دقیقاً می‌داند چگونه پیش خواهد رفت. من هم در بخشی از آن همکاری دارم. این یک همکاری توامان است، چون همیشه با امر به اشتراک‌گذاشتن ایده‌ها اتفاق‌های جالبی می‌افتد. از جناب دکتر معافی هم بسیار مچکرم بابت این‌که چنین امکانی را به تئاتر اختصاص دادند».

در بخش دیگری از نشست خبری افتتاح نخستین کنسرواتوار تئاتر تهران، ابراهیم پشت‌کوهی بر اهمیت و ضرورت شکل‌گیری این کنسرواتوار تاکید کرد و توضیح داد:«تفاوت کنسرواتوار با دیگر مراکز آموزشی اینست که ما می‌خواهیم اینجا هم بار علمی داشته باشیم و هم بار عملی. در حالی که دانشگاه‌ها بار علمی دارند و آموزشگاه‌های بازیگری در سطح ایران بار عملی، ولی ما تلفیق این دو را خواهیم داشت. غیر از آن، تلاش ما این خواهد بود تا دریچه تازه‌یی از ایران به روی دنیا بگشاییم و جهان تئاتر بیش‌تر با تئاتر ایران آشنا بشود. شاید این موضوع ناراحت‌کننده باشد اما باید بگویم ما چند روز پیش در باکو نمایش «کمدی الهی» را روی صحنه بردیم و متاسفانه متوجه شدیم آنجا اصلاً تئاتر ایران را نمی‌شناسند. حتا بهرام بیضایی، اکبر رادی و نویسندگان بزرگ ما را نمی‌شناسند. آنجا قرار گذاشتیم نمایشنامه‌های این هنرمندان ترجمه بشود. من معتقدم تئاتر امروز ما نیاز به مراوده بیش‌تری با جهان دارد. همان‌طور که انسان مراوده بیش‌تری را می‌طلبد. سعی ما در کنسرواتوار آن خواهد بود که چنین اتفاقی بیفتد».

کارگردان نمایش «آخرین انار دنیا» اضافه کرد:«ما می‌خواهیم بزرگان تئاتر دنیا را دعوت بکنیم. برای نخبگانی که در این دوره‌ها به رتبه عالی برسند، بورسیه مراکز بزرگ تئاتر جهان را در نظر گرفته‌ایم. همچنین دعوت می‌کنیم از بزرگان تئاتر کشورهای دیگر تا برای دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت و مَسترکلاس به اینجا بیایند. یک شورای آموزش خواهیم داشت که در این شورا همه چیز به بحث گذاشته می‌شود و در آن شورا ما با نهایت سختگیری مشخص می‌کنیم کسی که از این مرکز فارغ‌التحصیل می‌شود، می‌تواند به‌عنوان متخصص در حیطه خود و در اولویت‌های اصلی، بازیگری،کارگردانی و نمایشنامه‌نویسی کار بکند. بعدها این موارد را گسترش می‌دهیم و به سایر نحله‌های تئاتر هم می‌پردازیم».

پشت‌کوهی در پایان این بخش از سخنانش یادآور شد:«تئاتر خانه همه هنرهاست و هم‌جواری موسیقی و تئاتر ضروری است. اصلی که در تمام مراکز مهم تئاتر دنیا وجود دارد، اینست که تمام بازیگران حداقل یک ساز را می‌نوازند و این در تئاتر ما نادیده گرفته شده و به آن اهمیت داده نمی‌شود. ما از امکانی که کنسرواتوار تهران دارد و در اختیارمان می‌گذارد، نهایت استفاده را خواهیم کرد و سعی داریم کسانی از اینجا بیرون بیایند که موسیقی، ریتم و ضربان روی صحنه را به خوبی یاد بگیرند».

سولماز همت‌زاده ـ بازیگر تئاتر و مشاور پروژه کنسرواتوار تئاتر تهران نیز گفته‌های پشت‌کوهی را این‌گونه تکمیل کرد که:«ما در دوره‌های کنسرواتوار تئاتر خروجی‌هایی خواهیم داشت و چند اثر تولید می‌کنیم. غیر از ایران و تهران، تور اروپا و کانادا هم در نظر خواهیم گرفت و در بخش بین‌المللی که مد نظر آقای پشت‌کوهی بود، قطعاً در آثاری که اینجا تولید می‌شوند، هنرجویان این دوره‌ها در بخش ایران و بین‌الملل اجرا خواهند داشت».

در بخش دوم این نشست خبری، هنرمندان جلسه به پرسش‌های خبرنگاران حاضر در نشست پاسخ گفتند. ابتدا دکتر علی معافی به پرسش مشترکی از سوی خبرنگاران خبرگزاری‌های ایران‌تئاتر و هنرآنلاین پاسخ گفت. خبرنگاران پرسیدند:«کنسرواتوار به معنای هنرستان عالی موسیقی است و تعریف تئاتر هم به معنای هنرهای نمایشی مشخص است. این دو هنر مثل سینما و موسیقی ارتباط نزدیکی به هم دارند. آیا قرار است در کنسرواتوار هنرجویان تئاتر جذب بشوند و آموزش موسیقی آموزش ببینند؟ آیا در کنسرواتوار تئاتر، پیوندی میان نمایش و موسیقی اتفاق خواهد افتاد؟

دکتر علی معافی در پاسخ به این پرسش گفت:«بله.کنسرواتوار مثل دانشگاه است اما ساختار دیگری دارد. در کنسرواتوار، دپارتمان‌های دیگری هست. اگر کنسرواتواری خیلی بزرگ باشد، داخل آن دانشگاه‌هایی هست، مثل کنسرواتوار چایکوفسکی مسکو که 54 سال است دپارتمان ویولنسل دارد. در کنسرواتوار تهران، دپارتمان موسیقی بیست سال است فعالیت می‌کند و امروز در دل کنسرواتوار، شاهد آغاز به کار دپارتمان تئاتر هستیم. مسوولیت آقای پشت‌کوهی، مدیریت دپارتمان تئاتر کنسرواتوار تهران است. پس همه چیز کاملاً تفکیک شده اما در دل این دپارتمان، چهار دوره تخصصی تدوین و چند جلسه روی آن هم‌فکری شده است.کنسرواتوار از نظر ساختار برنامه‌ریزی وزارت علوم و محتوای هنری، به دوره‌های شناخت، پرداخت، ساخت و اجرا تقسیم می‌شود که بیش از سه سال طول می‌کشد. طبیعتاً انتظار داریم کسانی که فارغ‌التحصیل می‌شوند افراد خاصی باشند. افرادی با دانش و هنرمند که آماده‌اند بلافاصله روی صحنه بروند و بازار کار را در دست بگیرند. مثل فارغ‌التحصیل‌های کنسرواتوار موسیقی و طبیعتاً از ظرفیت موسیقی استفاده خواهد شد.کما این‌که سرفصل دروس یکی از ویژگی‌های استاد پشت‌کوهی، استفاده از دو المان دیگر است که در دانشگاه‌ها به آنها توجه نمی‌شود اما در کنسرواتوارها به ویژه کارهای ایشان به آن توجه خاصی شده. یکی حرکات موزون و حرکاتی است که انعطاف بدن بازیگر را می‌سازد و دیگری لزوم دانستنِ موسیقی است که در جهت ریتم و هارمونی یک بازیگر الزام دارد آموزش داده بشود».

ابراهیم پشت‌کوهی در تکمیل سخنان دکتر معافی ابراز داشت:«تصور عمومی از کنسرواتوار، مرکز آموزش موسیقی است اما اگر به لغت‌نامه دهخدا مراجعه بکنید، به معنای «مرکز آموزش موسیقی، تئاتر و هنرهای نمایشی» هم از آن اسم برده شده. جدا از این که می‌تواند رشته‌های هنری دیگر مثل معماری، نقاشی و غیره را در خود داشته باشد. آنچه در ایران برای اولین‌بار اتفاق می‌افتد و مهم است این‌که ما در کنسرواتوار، تئاتر را به صورت متد پیش می‌بریم. این‌طور نیست که قاعده و قانون نداشته باشیم. شیوه‌نامه‌یی توسط اساتید مختلف تدوین می‌شود و پس از پایان دوره، سعی می‌کنیم شیوه‌نامه به صورت کتاب ارائه بشود تا علاقه‌مندان و هنرجویان تئاتر در سراسر ایران که امکان حضور در کنسرواتوار را ندارند، از آن استفاده بکنند. نداشتنِ شیوه و روشی که در واقع مشخص و روشن باشد و از متدهای روز دنیا و بزرگان بازیگری استفاده شده باشد، از کمبودهای تئاتر ماست که در منابع درسی از آن رنج می‌بریم. مثلاً کتابی هست از «فرانسیس هاچ» که خیلی در آن تنوع نداریم اما اینجا روش‌های تدریس را در اختیار مراجعه‌کنندگان می‌گذاریم».

این کارگردان تئاتر افزود:«نگاهی که ما در آتیه به این کنسرواتوار داریم، اینست که چهره‌های علاقه‌مند و بااستعداد سراسر ایران را شناسایی بکنیم و امکان آموزش یا رشد را برای‌شان فراهم بکنیم. فعلاً تمرکزمان روی تهران است اما امیدواریم بتوانیم در آینده این مرکز را گسترش بدهیم».

دکتر علی معافی در پاسخ به پرسشی مبنی بر زمان دوره‌های آموزشی توضیح داد:«دوره‌های آموزشی کنسرواتوار به سه دسته تقسیم می‌شود. دوره‌های تا سی ساعت به عنوان تک‌درس. دوره‌های تا صد ساعت مربوط به موسسه‌هایی که تابلو وزارت علوم دارند و می‌توانند در حیطه‌یی که برای‌شان تعیین شده دوره برگزار بکنند و صرفاً به اطلاع وزارت علوم برسانند. دوره‌های بین صد تا سیصد ساعت که به تازگی تا چهارصد ساعت هم رسیده و آنها نیاز دارند پروپوزالی به وزارت علوم تحویل بدهند که این مراحل انجام و مجوزهای لازم اخذ شده و مدرکی که به فارغ‌التحصیلان داده شده، مورد تایید سازمان‌های ارزشیابی بسیاری از کشورهای دنیاست، چون سیستم ما، سیستم استانداردی در دنیاست».

همچنین معافی در مورد نحوه جذب هنرجویان گفت:«نظام آموزش‌های عالی آزاد قرار است دغدغه‌یی ایجاد نکند و ورود به آن حتی‌الامکان آسان باشد. در مورد پیش‌نیازها،کسی که سررشته‌یی از بازیگری ندارد می‌آید و مدیر دپارتمان درباره او تصمیم می‌گیرد اما یک مصاحبه داخلی وجود دارد و با هدف این‌که بدانیم او توانایی بازیگرشدن دارد یا نه. من فکر می‌کنم هر کسی وارد این ساختمان شد، یعنی می‌خواهد بازیگر بشود. مرحله بعد از نظر شخصیت آن فرد است که باید بررسی بشود، ولی آزمون علمی و هنری دشواری نخواهیم داشت. آزمون ورودی و مصاحبه داخلی ممکن است وجود داشته باشد».

در تایید گفته‌های معافی، ابراهیم پشت‌کوهی خاطرنشان کرد «مصاحبه‌ها خیلی تعیین‌کننده هستند، چون سطح آن شخص را تعیین می‌کند».

در بخش دیگری از این نشست خبری، یکی از خبرنگاران درباره گزینش اساتید کنسرواتوار پرسید که دکتر علی معافی پاسخ داد:«برای گزینش اساتید در هنر، صرفاً مهارت شخص اهمیت دارد. هرچند اولویت با کسانی است که حداقل فوق‎لیسانس داشته باشند. به شرطی که لیسانس‌شان مرتبط باشد. یکی از نقاط ضعف دانشگاه‌های ما اینست که اساتیدی را می‌بینیم که لیسانس شیمی دارند یا فوق‌دیپلم مکانیک، بعد رفته لیسانس برق گرفته و بعد فوق‌لیسانس موسیقی! نمره‌اش بیست بوده و بسیار عالی فارغ‌التحصیل شده اما وقتی آمده در نظام کنسرواتواری درس داده، بعد از چهار جلسه دچار مشکل شده و فهمیده از عهده کلاس‌ها برنمی‌آید، چون دروس تخصصی است، ولی کسانی هم هستند که دانشگاه نرفتند و سال‌ها موسیقی یاد گرفتند و می‌توانند از عهده دروس عملی کنسرواتواری بربیایند».

پشت‌کوهی نیز بر این توضیحات افزود:«اینجا ما مدرک‌زده نیستیم. سابقه افراد و کارنامه‌شان به خوبی روشن خواهد کرد کجای کارند. اگر بخواهیم با این سیستم نگاه بکنیم، مدرک بهرام بیضایی دیپلم است اما آیا بزرگ‌تر از ایشان کسی را داریم که برای تدریس ارزشمند باشد؟ بنابراین اولویت مدرک نیست. اولویت خود افرادند که کارنامه و سابقه‌شان گویای وضعیت اینجا خواهد بود».

گفتنی است نخستین کنسرواتوار تئاتر ایران، به زودی کار خود را با ریاست دکتر بهزاد معافی (رییس کنسرواتوار تهران)، دکتر علی معافی (قائم‌مقام کنسرواتوار تهران)، ابراهیم پشت‌کوهی (مدیر آموزشی کنسرواتوار تئاتر تهران)، رویا نونهالی (استاد بازیگری و عضو شورای مرکزی آموزش) و سولماز همت‌زاده (مدیریت بخش کنسرواتوار) آغاز خواهد کرد.