عدالت قجری یک نمایش ارزشی و انقلابی است

علی برجی از جمله کارگردانان و نویسندگان با تجربه تئاتریست که شهرتش مدیون حضور جدی او در حوزه تئاترهای ارزشی و دفاع مقدس است. جهشه، 6410، نامه آخر، آسمان برای تو می‌بارد و  ... از آن دست نمایشهای نام آشناییست که مخاطبان زیادی را پای صحنه آورده اند.

برجی این روزها نمایشی متفاوت با پیشینه کاری به روی صحنه برده است. نمایشی تخت حوض «عدالت قجری» که با اقتباس از نمایشنامه بر پهنه دریا اثر اسلاومیر مروژک به روی صحنه رفته است.

اجرای این نمایش بهانه ای شد تا گفت و گویی با او انجام دهیم:

چه شد تصمیم گرفتید نمایش برپهنه دریا را با نگاهی متفاوت به روی صحنه ببرید؟

دوسه سال پیش در نمایش برپهنه دریا اثر شهرام مسعودی که با اقتباس از نمایشنامه مروژک است بازی کردم. از همان زمان این ذهنیت برایم ایجاد شد که اگر به جای مرد، زن در این یک قابق شکسته وسط دریا گیر می کرد، چه اتفاقاتی می افتاد و چه مسائلی را در لایه زیرین نمایش می شد بیان نمود. این موضوع باعث شد تا عدالت قجری را بنویسم.با توجه به اینکه دوره قاجار مدرنتیه به ایران آمد و تحولات زیادی در جامعه رخ داد،  این امکان را فراهم می کرد که نمایش را به آن عصر نسبت دهیم.  

ما قهوه قجری و داستانهای مرتبط با آن را به عنوان یک نماد از آن عصر پذیرفته ایم اما عدالت قجری واژه نامانوسی با آن دوره است. چرا این عنوان را انتخاب کردید؟

همانطور که عنوان کردید قهوه قجری یکی از سیاست های مرگبار شاهزاده های قاجار برای حذف رقباست و به اشراف وابسته است. اما در عدالت قجری ما با موضوع  حذف مستضعفین روبروییم یعنی اتحاد برای از بین بردن قشر ضعیف. عدالت قجری در حقیقت یک مدل دیگر از قهوه قجری است که هدفش سربه نیست کردن ضعفاست. جمله ای در متن وجود دارد که یاد و خاطر شما همیشه در معده ما باقی می ماند. این نوع برخورد در جامعه وجود دارد و ما در قالب یک طنز تلخ به نمایش گذاشتیم.

استفاده های از شیوه های نمایش آیینی مثل تخت حوضی، تعزیه، عروسک گردانی و ... در کار شما نمود خوبی داشت، آیا روایت نمایش شما را به سمت بهره گیری از شیوه های آیینی سنتی برد یا از ابتدا با همین رویکرد نمایشنامه را نوشتید؟

بله نمایش به اواخر دوره قاجار باز می گشت و لاجرم فضای اجرا باید مطابقت می کرد. از طرفی قرار بود ما یکسری اعتراض ها و مشکلات سیاسی و اجتماعی را به زبان بیاوریم و این دو مسئله ما را به این سمت هدایت کرد و که شیوه تخت حوضی را انتخاب کنیم. در کنار این شیوه، به منظور ایجاد جذابیت بیشتر عروسک گردانی، مردپوش، تعزیه و ... اضافه شد.

من حتی در طراحی دکور نیز تلاش کردم از شیوه های آیینی سنتی تبعیت کنم. به همین منظور دکوری ساده انتخاب شد. دکوری که به راحتی در یک چمدان جمع می شود بتوان آن را از خانه ای به خانه دیگر یا شهری به شهری دیگر انتقال داد.

در پهنه دریا عدم قطعیت در پایان بندی ذهن مخاطب به چالش کشیده می شود اما شما برای قصه تان پایان مشخص قرار دادید، چرا همسو با مروژک عمل نکردید و روایت را ملموس کردید؟

روایت داستان به نحوی پیش می رود که قطعیت داستان مشخص و مبرهن است. ما چیزی جز این از نمایش انتظار نداریم که ضعیف در آن ورطه نابود شود. قرار نیست انقلابی رخ دهد. ما با یک فرآیند ناگزیر روبروییم که نتیجه اش از بین رفتن ضعیف است. ضعفایی که حتی برای جلوگیری از سواستفاده سیاسیون با سیلی صورت سرخ می کنند اما فریاد نمی زنند. من حتی اگر این موضوع را عنوان نمی کردم هم مخاطب نتیجه ای جز این نمی گرفت.

کارهای زیادی در حوزه دفاع مقدس و حتی مذهبی انجام دادید و شما را بیشتر در آن حوزه ها می شناسند. چه شد که به سمت نمایشهای تخت حوضی رفتید؟

یعنی به عقیده شما این نمایش ارزشی نیست. اینکه درد مستضعف بیان می شود، نگاهی که طبقات بالای جامعه به طبقات پایین دارند بیان شود،  انتقادات سیاسی و اجتماعی جامعه بازگو می گردد و... اینها کلام انقلاب است. اینها جزو ارزشهای حاکم بر بدنه جامعه است و من به عنوان یک هنرمند ارزشی وظیفه دارم آنها را بازگو کنم.

من وظیفه دارم سوال کنم که چرا طبقه مستضعف اینقدر درد می کشد چون خودم از این طبقه ام. بسیار خوشحالم که توانستم این نمایش را اجرا کنم و از موسسه فرهنگی هلیا فیلم هم بابت حمایت هایش سپاسگذارم.