حسین تفنگدار نویسنده و کارگردان «ورا نام تهمینه سهراب کرد» در گفت‌وگو با ایران تئاتر عنوان کرد
تلاش کردم شخصیت‌های رستم و سهراب را از جایگاه اسطوره‌ای‌شان جدا کنم
ایران تئاتر- حسین تفنگدار نویسنده و کارگردان «ورا نام تهمینه سهراب کرد» می‌گوید: وقتی به استادهای بزرگواری همچون بهرام بیضایی و داوود فتحعلی‌بیگی نگاه می‌کنم که چگونه با رنج و سختی‌های بسیار نمایش ایرانی را زنده نگاه داشته و به دست ما رساندند، احساس وظیفه می‌کنم که باید راه‌شان را با تمام توان‌مان ادامه دهیم.
آخرین بار به بهانه اجرای نمایش‌های «راز نقل آخر» و «ورا نام تهمینه سهراب کرد» در هجدهمین جشنواره نمایش‌های آئینی سنتی با حسین تفنگدار نویسنده و کارگردان فعال و شناخته شده تئاترهای ایرانی گپ‌وگفت داشتم. البته در جشنواره هجدهم کارگردانی «ورا نام تهمینه سهراب کرد» را جلال‌الدین دُری برعهده داشت و تفنگدار در زمینه کارگردانی بیشتر بر اجرای اثر دیگرش با عنوان «راز نقل آخر» متمرکز بود. یادم هست جلال‌الدین دُری درباره علت انتخاب این متن برای اجرا در جشنواره معتقد بود جای چنین نمایشی‌هایی در تئاتر ما خالی است و به همین دلیل این انتخاب را انجام داده است. به هر روی بعد از مدت‌ها فرصتی دست داد تا بواسطه یکی از دوستان مشترک تئاتری چند روز پیش در دفتر ایران تئاتر با حسین تفنگدار دیداری تازه کنیم و از آخرین فعالیت‌های او بپرسیم. هنرمندی که در کارنامه هنری خود نگارش و اجرای آثاری موفقی همچون بازینامه‌ی «راز نقل آخر»، «ایستگاه»، «الماس و شهر تارا»، «خوان هشتم» و «ورا نام تهمینه سهراب کرد» را دارد و با این باور که نمایش‌ها و آئین‌های سنتی همانند تخت جمشید اهمیت دارد در راه حفظ اینگونه نمایشی تاکنون از هیچ کوششی فروگذار نکرده است.
نمایش «ورا نام تهمینه سهراب کرد» بعنوان اثری که بیش از 5 سال نگارش آن برای تفنگدار زمان برده و در جشنواره آئینی سنتی نیز با استقبال خوبی مواجه شد، پیش از اجرای عمومی در تهران، روز هفتم ماه جولای 2018 (17 خردادماه 97) در شهر کلن آلمان اجرا شد. اجرایی که با استقبال خوبی نیز مواجه بوده است. نمایش «ورا نام تمینه سهراب کرد» با تهیه‌کنندگی کلاله تفتی، آواز و نوازندگی مرسده هاشمی و رامین عظیمیان و همراهی هنگامه خوشرو بعنوان دستیار کارگردان، محمدرضا ملک‌محمدی بعنوان عکاس و کیانوش تنها بعنوان طراح گرافیک روی صحنه رفته است.
این اثر نمایشی در آینده نزدیک در تهران برای عموم اجرا می‌شود اما به بهانه اجرای آن در کشور آلمان با حسین تفنگدار نویسنده و کارگردان این نمایش گفت‌وگویی انجام دادیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:
- این نمایش تاکنون در جای دیگری هم اجرا شده؟
بله، در هجدهمین دوره جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی با بازی محسن زرآبادی و کارگردانی سید جلال الدین دری.
- اما در اجرای کلن خودتان کارگردانی نمایش را برعهده داشتید؟
بله درست است. سال گذشته آقای دری گرفتاری‌های کاری بسیاری برای فیلم سینمایی‌شان داشتند و کمتر توانستند هنگام تمرین نمایش «ورا نام تهمینه سهراب کرد» گروه را همراهی کنند. از این‌رو بنده که مشاور ایشان و نویسنده متن بودم بیشتر تمرین‌ها را برگزار کردم و خوشبختانه کار به جشنواره رسید. در نهایت برای دیگر اجراها من و آقای دری به این نتیجه رسیدیم از این پس کارگردانی نمایش را خودم بر عهده بگیرم.
- چطور شد قبل از اجرای عمومی تهران، نمایش را به کشور آلمان بردید؟
خانم تفتی پس از خواندن متن پیشنهاد کردند با توجه به روایت و فرم ایرانی این کار و برخورد متفاوتی که با داستان اصلی داشتم، اجراهایش را به ایران محدود نکنم و به تهیه‌کنندگی ایشان، نمایش در شهر کلن آلمان، که ایرانیان بسیاری در آن‌جا زندگی می‌کنند نیز اجرا شود. از آن‌جا که علاقمندم نمایش ایرانی به نسلی که در خارج از کشور به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند معرفی شود، پیشنهادشان را پذیرفتم. در واقع باید بگویم وقتی به استادهای بزرگواری همچون بهرام بیضایی و داوود فتحعلی‌بیگی نگاه می‌کنم که چگونه با رنج و سختی‌های بسیار نمایش ایرانی را زنده نگاه داشته و به دست ما رسانده‌اند، احساس وظیفه می‌کنم که باید راه‌شان را با تمام توان‌مان ادامه دهیم. امروز نسل جوان ایرانی‌ای که در اروپا و کشورهای دیگر به دنیا آمده‌اند باید از پیشینه و فرهنگ خود باخبر شوند، بر ماست آنچه آموخته‌ایم را به آن‌ها منتقل کنیم.
- گویا در آلمان خودتان نمایش را اجرا کردید، علت خاصی داشت که آقای زرآبادی همراه‌تان نبود؟
متاسفانه ایشان به‌خاطر مشکلات کاری بسیاری که داشتند نتوانستند برنامه‌شان را برای سفر به آلمان هماهنگ کنند و از آن‌جا که زمان اجرا را نمی‌توانستیم تغییر دهیم، محسن زرآبادی نتوانست در این سفر همراه گروه باشد و خودم نمایش را اجرا کردم. البته باید بگویم در اجراهای آینده بازیگر این نمایش قطعا محسن رزآبادی خواهند بود.
- گفتید برخورد متفاوتی با داستان اصلی داشته‌اید، چقدر به داستانی که فردوسی از رستم و سهراب نوشته وفادار بوده‌اید؟
ببینید من معتقدم زمانی‌که فردوسی این داستان را روایت می‌کرده به وضعیت زمانه‌ی خود توجه داشته است. هیچ هنرمندی اثری ماندگار خلق نمی‌کند مگر این‌که نگاهی عمیق به زمان و جامعه‌ی خود داشته باشد، فردوسی نیز چنین است. زمانی‌که می‌خواستم این نمایش را بنویسم کوشیدم مانند او به روزگاری که در آن هستیم و نیازهای مردم نگاهی ژرف‌تر داشته باشم، پس برخوردی متفاوت با اسطوره و این داستان کهن کردم و همه تلاشم این بود شخصیت‌هایی چون رستم و سهراب را از جایگاه اسطوره‌ای‌شان جدا کنم چراکه امروز بیشتر از پیشینان‌مان نیازمند نگاهی راستین و جهان‌بینی‌ای خردمندانه هستیم، از این‌رو متن با توجه به نگرانی‌ها و گرفتاری‌های فرهنگی‌ای که امروزه با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم نوشته شد. در داستان من تهمینه و گردآفرید نقش پررنگ‌تری دارند و به زنان این داستان و روایت‌شان از سهراب‌کشی و ناگفته‌ها و ناپیداهای داستان فردوسی، بیشتر پرداخته‌ام.
- زبان نمایش شما چقدر به زبان فردوسی و شاهنامه نزدیک است؟
بسیار نزدیک است. تلاش کردم متن با زبان فارسی روان نوشته شود، مقداری به‌خاطر زمان رخدادهای داستان و گویش آدم‌های آن روزگار و دوم کوشش و تجربه‌ای بود برای پرهیز و دوری از ادبیات زشتی که امروزه در برخی از فیلم‌ها و نمایش‌ها می‌بینیم و می‌شنویم. گاهی واژه‌های می‌شنویم که بسیار تُهی و زننده است. ما به گنج بزرگی دسترسی داریم، به زبان و ادبیات فارسی، چرا از آن بهره‌مند نشویم؟ چرا واژه‌های پوچ بسازیم؟ چرا به گفتار ناپسند و زننده‌ای که شایسته‌ی فرهنگ ما نیست رو بیاوریم؟ برای این نمایش تلاش کردم از زبانی استفاده کنم که پسندیده‌تر باشد.
- گمان نمی‌کنید فهم و درک این نوع ادبیات برای مخاطب امروز سخت باشد و نتواند به‌راحتی داستان را دنبال کند؟
هرگز چنین باوری ندارم. پس از اجراهای جشنواره‌ی آیینی سنتی و آلمان با برخی از تماشاگران گفت‌وگو کردم، نه‌تنها داستان را فهمیده بودند که از زبان نمایش بسیار خوش‌شان آمده بود. خوشبختانه تجربه‌ی خوبی بود چراکه متوجه شدم زبان نمایش برای مردم سخت نیست و به سادگی آن را می‌فهمند و همکاران ما می‌توانند با همین زبان بنویسند.
- برای اجرای عمومی این نمایش در تهران چه برنامه‌ای دارید؟
با تئاترشهر و چند سالن خصوصی گفت‌وگو کرده‌ایم و امیدوارم در پاییز امسال بتوانیم نمایش را در تهران اجرا کنیم. پیشنهادهای دیگری هم برای اجرا در شهرهای رشت و شیراز داشته‌ایم که اگر در توان گروه باشد این کار را در شهرهای دیگر هم اجرا خواهیم کرد.
