گفت‌وگو با علیرضا مهران به بهانه اجرای نمایش «سُس توت‌فرنگی»
نتیجه‌گیری نمایش بر عهده تماشاگر است
ایران تئاتر:علیرضا مهران از هنرمندان پرکار و فعال تئاتر است که طی دو دهه گذشته در عرصه تئاتر فعالیت‌های چشم‌گیری داشته است. او سال ۹۲ برای نمایش «غروب روزهای اول پاییز» در جشنواره تئاتر مقاومت و نمایش «سیاه‌غزال» در جشنواره تئاتر آیینی‌سنتی به عنوان بازیگر برگزیده شناخته شد.
این بازیگر کار خود را از سال ۷۸ و آموزش بازیگری نزد زنده‌یاد استاد حمید سمندریان شروع کرد و علاوه بر بازیگری، در مقام کارگردان و طراحی صحنه تئاتر نیز فعالیت دارد. همچنین تاکنون تجربه بازی در سریال‌هایی مانند «زیر هشت»،«دیوار»، «مدینه» و «بچه‌های نسبتا بد» و فیلم سینمایی «آمین خواهیم گفت» به کارگردانی سامان سالور را داشته است که نسخه DVD این فیلم به تازگی در شبکه خانگی توزیع شده است. مهران سال 92 در نمایش «دور از دسترس اطفال نگهداری شود» به کارگردانی مهدی پاشایی ایفای نقش کرد که جزو متن‌های برگزیده جشنواره تئاتر فجر بود و خودش طراحی صحنه نمایش را هم بر عهده داشت و اکنون حضور در نمایش «سُس توت‌فرنگی» دومین همکاری او با پاشایی است؛ نمایشی که در تالار قشقایی اجرا می‌شدو هنرمندان بسیاری به تماشای آن نشسته‌اند و تحسینش کرده‌اند. به این بهانه، پای حرف‌های علیرضا مهران نشستیم و درباره این نمایش با او گپ زدیم.
***
بازی در نمایش «سس توت‌فرنگی» دومین تجربه همکاری شما با مهدی پاشایی در عرصه تئاتر است. اصولاً کارکردن با ایشان و شیوه کارگردانی‌شان چه ویژگی‌هایی دارد که پیشنهاد همکاری با او را رد نمی‌کنید؟ آیا حضورتان در این کار، به خاطر کارگردان است یا متن؟
بله، این دومین تجربه من با مهدی پاشایی است و اولین همکاری ما، نمایش «دور از دسترس اطفال نگهداری شود»، چهار سال پیش در سالن سایه بود.کارکردن با هر کارگردانی، هم می‌تواند سخت باشد، هم راحت و هر دو فاکتور برای منِ بازیگر جذاب است. مطمئناً در کنار گروهی که همه جوان و خلاقند و کارگردان جوانی که دغدغه‌های خاص خود را دارد، من هم می‌توانم خیلی چیزها یاد بگیرم. یکی از دلایلی که در این نمایش حضور دارم، خود مهدی پاشایی بود که در گذشته با او همکاری داشتم و سبک و سیاق کارش را می‌شناختم. اتفاق دوم این بود که احساس می‌کردم گروهی که دور هم جمع شده‌اند،کارشان را بلدند و من به عنوان بازیگر می‌توانم از آنها خیلی نکته‌های خوبی یاد بگیرم. این اتفاق برای من در نمایش «سس توت‌فرنگی» خیلی افتاد.
نخسیتن‌باری که نمایشنامه را خواندید، تحلیل و برداشت‌تان از متن و شخصیت «علی» چه بود؟
این نمایشنامه هم مثل بسیاری از نمایشنامه‌های دیگر، نقاط ضعف و قوت خودش را دارد و ما متاسفانه هیچ‌وقت در تئاتر این مملکت، نمایشنامه‌نویس‌های شش‌دانگ نداشتیم یا اگر داشتیم، به تعداد انگشتان دست بودند که حالا سالیان سال من کارهاشان را می‌بینم؛ افرادی از جنس بانو نغمه ثمینی، چیستا یثربی، آقای یاراحمدی و دیگران. به نظرم جوان‌هایی که نمایشنامه می‌نویسند، دارند آزمون و خطا می‌کنند و منِ بازیگر و یک گروه اجرایی را در این آزمون و خطا شریک کرده‌اند. ما سعی کردیم بن‌مایه‌ای را که درون متن وجود داشت، روی صحنه بیاوریم. مطمئناً نمایشنامه «سس توت‌فرنگی» یک‌سری نواقصی دارد که اگر ان‌شاالله این کار بازتولید شد یا گروه دیگری خواستند کار بکنند، حتماً باید دراماتورژی مجدد روی متن انجام بدهند. یکی از دلایلی که خودم بازی در این نمایش را قبول کردم، پایه و اساس نمایشنامه بود که فکر می‌کردم و فکر می‌کنم موضوعی است که امروز در جامعه ما خیلی به‌روز و مهم است و اتفاقاتی از این شکل در خانواده‌های ما خیلی زیاد می‌افتد. این یک معضل اجتماعی است که فکر می‌کنم هر بازیگری دوست داشته باشد بازی در چنین متنی را تجربه بکند.
فکر نمی‌کنید بستر نمایشنامه «سس توت‌فرنگی» در واقع فقط یک معضل اجتماعی را مطرح می‌کند و هیچ راهکاری ارائه نمی‌دهد. به نظرتان این‌گونه نمایش‌نامه‌ها چه تاثیری بر تماشاگر امروز دارد؟
من بخشی از این اتفاق را می‌گذارم بر عهده خود تماشاگر. وقتی از تماشاگرهایی که تا امروز نمایش ما را دیده‌اند، می‌پرسیم آیا «این نمایشنامه و نمایش باورپذیر بوده؟»، پاسخ می‌دهند «شما توانستید اتفاقی را که ما می‌خواستیم ببینیم و بدانیم، رقم بزنید و کاملاً قابل‌درک بود». یعنی قریب به اتفاق مخاطبان قصه نمایش را باور داشتند و درک کردند. ما در این نمایش سعی کردیم که طرح مساله بکنیم و درست به این مساله، اشاره بکنیم و باقی کار را بگذاریم بر عهده تماشاگر که وقتی از سالن بیرون رفت، خودش نتیجه‌گیری بکند. این‌که چه‌قدر درست نتیجه‌گیری می‌کند و ما چه‌قدر می‌توانیم نتیجه‌گیری لازم را به او بدهیم، می‌گذاریم بر عهده تماشاگر.
آقای مهران خاستگاه بازیگری شما در عرصه بازیگری، تئاتر است اما تجربه‌های سینمایی و تلویزیونی هم دارید و الان در نمایش «سس توت‌فرنگی» کنار بازیگران تلویزیون و سینما کار می‌کنید. هر بازیگری که وارد عرصه تئاتر می‌شود و تجربه جدیدی را شروع می‌کند، با خود آورده‌هایی در نمایش دارد. می‌خواهم بدانم مجموعه همه این اتفاق‌ها و تجربه‌ها در نمایش «سس توت‌فرنگی» چه‌طور بود؟ یعنی چه‌طور خودتان را با این بازیگران سینما و تلویزیون هماهنگ کردید؟ و فکر می‌کنم تاثیر حضور آنها را در استفاده از قاب‌های سینمایی نمایش می‌بینیم.
پرسش‌تان خیلی گسترده است. اگر بخواهم کلی پاسخ بدهم، باید بگویم شکل اجرا و شیوه اجرا خیلی مینی‌مال و سینمایی است و در حقیقت همه‌چیز کلوزآپی اتفاق می‌افتد. این شیوه کار کارگردان است و فکر می‌کنم این اجرا می‌طلبیده که از آن استفاده بکنند اما من جزو آن دسته از بازیگران بودم که تقریباً در دو دهه‌ای که در تئاتر فعالیت می‌کنم، با بازیگران خوب تلویزیون و سینما زیاد همکاری داشتم. هیچ‌وقت تفکیک نمی‌کنم که حالا همکاران عزیزم بازیگران سینما هستند و من بازیگر تئاترم. نه! این یک ظرفی است که همه داریم در آن یاد می‌گیریم. حالا یکی سمت چپ ظرف و یکی سمت راست آنست. همه داریم چیزهایی را که داریم در این ظرف می‌ریزیم و از یکدیگر یاد می‌گیریم، ولی این اتفاق آن‌قدر برای خود من خوب بوده، چه بسا زمانی من که خودم بازیگر تئاترم و بیست سال است به صورت تجربی و آگاهانه این کار را انتخاب کردم، به خیلی از قوانینی که از بزرگان یاد گرفته‌ام، پایبند نیستم و آن قوانین را انجام نمی‌دهم اما بازیگرانی که از سینما و تلویزیون می‌آیند و اولین تجربه‌های تئاتری‌شان را پشت سر می‌گذارند، آن‌قدر قانونمندند و درست فعالیت می‌کنند که یک جاهایی شاید سردی و رخوتی که در وجودتان شکل گرفته، با حضور این بچه‌ها کاملاً پاک می‌شود. البته نکته دیگری هم هست؛ الان در نمایش «سس توت‌فرنگی»، نمی‌توانیم بگوییم بازیگران سینما آمدند سر کار. سحر صباغ‌سرشت کارش را از تئاتر شروع کرده. به همین ترتیب، خانم سمیرا حسن‌پور بازیگری را از تئاتر آغاز کرده. حالا طی یک پروسه زمانی طولانی هم در سینما فعالیت داشتند. به نظرم تلفیق بازیگرانی که سال‌هاست کار تئاتر می‌کنند و سال‌هاست در سینما و تلویزیون فعالیت دارند، تلفیق دوست‌داشتنی و عجیب و غریبی است که به نظرم هر بازیگری باید تجربه بکند و اتفاقات خوبی برای یک بازیگر می‌تواند در آن نمایش بیفتد.
گفت‌وگو از احمدرضا حجارزاده