پیمان قیاسی کارگردان نمایش «خروس» در گفتوگو با ایران تئاتر:
بازیگران افغان بیحاشیهترین بازیگرانی بودند که با آنها کار کردم
ایران تئاتر- حسین سینجلی: پیمان قیاسی کارگردان نمایش «خروس» که این متن را با تعدادی از بازیگران افغانیتبار در اداره تئاتر روی صحنه برده، گفت: به جرات میتوانم بگویم که اجرای این اثر واقعا برایم لذتبخش بود چراکه با بازیگرانی بیحاشیه، منظم و طالبِ یادگیری روبرو بودم و خوشحالم که نتیجه زحماتی که کشیدیم به نتیجه مطلوب رسید.
نمایشنامه «خروس» نوشته محمد رحمانیان بهعنوان یکی از آثار شناختهشده این نویسنده مطرح است که تاکنون توسط افراد متعددی روی صحنه رفته. در همین راستا پیمان قیاسی کارگردان جوان و فعال تئاتر نیز از حدود یک سال پیش با انتخاب 5 بازیگر اهل افغانستان تمرینات این نمایش را برای اجرا در خانه نمایش آغاز کرد و امروز به جرات میتوان گفت یکی از موفقترین اجراهای این نمایشنامه را با بازی بازیگرانی که همگی برای نخستین بار است در یک اثر حرفهای ایفای نقش میکنند، در اداره تئاتر روی صحنه برده است. اجرایی که بازخورد بسیار خوبی در میان مخاطبان تئاتر داشته و تقریباً تمام کسانی که تاکنون این اثر را تماشا کردند از چنین اجرایی شگفتزده شدهاند.
به بهانه اجرای نمایش «خروس» نوشته محمد رحمانیان با کارگردانی پیمان قیاسی و نقشآفرینی رامین عزیزی، زهرا عظیمی، عالم صبور، محمد صمدی و نرگس هزاره که همگی از هنرجویان بازیگری «کانون مام میهن» ویژه مهاجران افغانستانی هستند، گفتوگویی با کارگردان و چند تن از بازیگران این اثر در دفتر ایران تئاتر انجام دادیم که حاصل آن را در ادامه میخوانید.
تاثیر تفکرات طالبان هنوز وجود دارد
پیمان قیاسی کارگردان نمایش «خروس» درباره علت انتخاب این نمایشنامه به ایران تئاتر گفت: نمایشنامه «خروس» به لحاظ نوشتاری، متنی است که هر کارگردانی را برای اجرای آن وسوسه میکند. اما علت انتخاب این متن از سوی من علاوه بر این مورد این بود که به دلیل شرایط اجتماعی که علیالخصوص در حال حاضر در کشور خودمان و کشورهای همسایه حاکم است، بعضاً شرایطی ایجاد میشود که یکسری افراد تندرو و رادیکال که خودشان را بهنوعی بالاتر از دیگران میدانند در مواقعی روی خط فکری جامعه سوار میشوند؛ بهصورتی که زندگی، روابط و حتی ارتباطات عاطفی افراد را تحت تأثیر قرار میدهند و دیگران افراد اختیاری از خودشان ندارند. همین نکته دلیل اصلی این بود که نمایشنامه «خروس» را برای اجرا انتخاب کنم.
کارگردان نمایش «خروس» در پاسخ به این سؤال که آیا بعد از گذشت حدود بیست سال از نگارش این متن آیا به نظر او هنوز افکار طالبانی در جامعه افغانستان تا این حد پررنگ است، اظهار کرد: من به طالبان تنها بهعنوان یک گروه که مدتی در یک جامعه حاکم بودند نگاه نمیکنم، بلکه من آن به جریانی که تحت نام طالبان در آن مدت آمد و در جامعه تأثیر گذاشت به این شکل نگاه میکنم که آنها توانستند خط فکری جامعه را تغییر بدهند. یعنی تأثیری که روی مردم و جامعه افغانستان گذاشتند باعث شد که خط فکری مردم در آن کشور تغییر کند و بااینکه الآن حکومتی به نام طالبان در افغانستان وجود ندارد ولی تأثیرش هنوز که هنوز است در آن کشور وجود دارد تا جایی که باعث شده مثلاً اگر در این چند سال ابزار مدرن تمدنی مهمی به افغانستان واردشده بهدرستی مورد بهرهبرداری قرار نگیرد.
این کارگردان تئاتر در ادامه درباره روند انتخاب بازیگران این نمایش توضیح داد: پس از اینکه انتخاب نمایشنامه «خروس» قطعی شد من چند بار با بازیگران ایرانی این متن را تمرین کردیم اما به خاطر وجود لهجه و گویش افغانی کار آنطور که باید از آب درنمیآمد. در همین دوران متوجه شدیم که آموزشگاهی با عنوان «کانون مام میهن» در تهران هست که به بچههای اهل افغانستان تعلیم بازیگری میدهد. پس از مراجعه به آنجا که واقعاً در شرایط بسیار سختی به بچهها آموزش بازیگری میدادند ما از آنها تست گرفتیم و نهایتاً 5 بازیگر کار را از میان آنها انتخاب کردیم و تمریناتمان را شروع کردیم. البته این نکته را اضافه کنم که علاوه بر بازیگران، من سعی کردم که تقریباً اکثر عوامل اجرایی از نور، موسیقی، دستیار و.... را نیز از میان بچههای همان آموزشگاه انتخاب کنم. و اگر این نمایش توانسته امروز یکشکل خاص و یکدستی به خودش بگیرد به نظرم به همین نکته برمیگردد.
قیاسی با تأکید بر وجود استعدادهای فراوان در میان بچههای اهل افغانستان ادامه داد: یکی از اتفاقهایی که به نظرم اجرای این اثر به وجود آورد این بود که بسیاری از کارگردانهای بزرگ و پرمدعایی که در کارهایشان تنها برای نقشهایی مثل سرایدار یا کارگر ساختمانی و... متوجه بشوند که نباید این افراد را نادیده گرفت.
کارگردان نمایش «خروس» همچنین درباره کمرنگ بودن طراحی صحنه و پر کردن این خلأ بهوسیله تأثیرگذاری متن و البته کمک موسیقی، توضیح داد: برای طراحی صحنه در این سالن واقعاً دست من بسته بود. اما در کل برای این کار ما یک تلویزیون طراحی کردیم که روی یک میز قرار دارد و برای این کار هم هدف داشتیم. درواقع میخواستیم بگوییم که الآن در یک جامعه بااینکه تلویزیون السیدی آمده ولی مردم آنجا تلویزیون را روی زمین میخوابانند و آن را تماشا میکنند. یا حتی بازیگران روی صندلیها بهصورت چهارزانو مینشینند. یعنی میخواستیم بگوییم که ابزار مدرنی که آمده خیلی خوب هستند اما فرهنگ استفاده از آن وسایل هنوز به آن کشور نیامده است. مثلاً میبینیم که فیلم دیدن ماهجان و لیلهماه باعث میشود که زندگیشان چگونه تحت تأثیر قرار بگیرد و همه این تأثیرپذیریها از تلویزیون است که ما روی صحنه آوردهایم. اما خودتان بهتر میدانید که سالن خانه نمایش بهطوری است که ما هر کاری میکردیم نمیتوانستیم آن را در زاویهای قرار بدهیم که تماشاگر متوجه طراحی ما بشود. درواقع ما هر کار میتوانستیم برای بهتر دیده شدن طراحیمان کردیم اما نهایت کاری که در آن سالن میتوانستیم انجام بدهیم همین شکل فعلی بود. ولی قطعاً اگر این نمایش را ما در سالنهایی که امکانات بهتری دارند اجرا کنیم (که البته صحبتهایی شده و قولهایی در این زمینه دادهشده) قطعاً طراحی صحنه واقعی که مدنظر من است در آنجا خودش را نشان میدهد.
او همچنین درباره علت انتخاب خانه نمایش نیز گفت: راستش من نمیخواستم در وهله اول ریسک کنم و کار را در سالنی اجرا کنم که هم هزینه بالایی داشته باشد و هم نتواند آنطور که باید دیده شود. اما الآن که ازنظر کیفی نسبت به کار مطمئن شدم و بازخورد خوب مخاطب را هر شب میبینم دیگر دلم قرص است و از این به بعد اگر پیشنهادی درباره اجرای این نمایش در دیگر سالنها بشنوم را خیلی مطمئن میپذیرم.
پیمان قیاسی کارگردان نمایش «خروس» در پیان با تأکید بر اینکه کار با این بچهها واقعاً برایش لذتبخش بوده، خاطرنشان کرد: ما از مهرماه پارسال از هفتهای دو جلسه تمرینات خودمان را شروع کردیم تا اینکه بهمرور به هفتهای چهار جلسه رسیدیم و درمجموع چیزی حدود 11 ماه تمرین کردیم. اما نکتهای که باید به آن اشارهکنم این است که در این مدت هیچ حاشیهای در این مدت نداشتیم و همه بچهها بسیار دقیق و منظم سر تمرینات حاضر میشدند و مهمترین ویژگیای که داشتند این بود که واقعاً میخواستند یاد بگیرند و خیلی خوب میشنیدند.
تعجبی که برای ما زننده بود
رامین قیاسی یکی از بازیگران نمایش «خروس» نیز درباره حضورش در این اثر به ایران تئاتر گفت: شب اولی که من نمایشنامه «خروس» را خواندم بهقدری تحت تأثیر آن قرار گرفتم که پیش خودم گفتم که من حتماً باید در این نمایش بازی کنم. بهویژه وقتیکه از پدر و مادر خود میشنیدیم که وقتی طالبان به افغانستان آمده بودند آنها مجبور بودند که ویدئو، تلویزیون و این چیزها را از ترس مجازات پنهان کنند، بیشتر برای اجرای این اثر راغب شدم.
این بازیگر اهل افغانستان تئاتر که از 5 سالگی به ایران آمده در ادامه درباره شرایط کاریاش در ایران عنوان کرد: یادم میآید مثلاً حدودای سال 92 یا 93 که وقتی ما برای گرفتن مجوز برای اجرای یک متن به فرهنگسرای خاوران میرفتیم وقتی میگفتیم که ما همه بچههای اهل افغانستان هستیم جوری تعجب میکردند و نگاه میکردند که واقعاً برای ما آن نوع نگاه خیلی تحقیرکننده بود. یعنی این تعجب برای ما خیلی زننده بود ولی انگار ما را تنها به چشم کسانی که باید کارگر ساختمانی باشند و از اینجور کارها بکنند نگاه میکردند و من واقعاً دوست دارم که این نوع نگاه حداقل در جامعه ایران وجود نداشته باشد.
امیدواری برای اجرا در سالنهای بهتر
زهرا عظیمی بازیگر نقش «ماه جان» در نمایش «خروس» که از افعانیتبارهای متولد ایران است درباره حضورش در این اثر نمایشی بابیان اینکه وقتی برای نخستین بار این نمایشنامه را خوانده خیلی متوجه هدف و منظور نویسنده نشده، گفت: درواقع من با خواندن کتاب «هزاران خورشید تابان» نوشته خالد حسینی که شخصیتهایش شبیه شخصیتهای نمایشنامه «خروس» هستند در کنار خواندن نمایشنامه بهمرور توانستم به شخصیت «ماه جان» نزدیک بشوم.
این بازیگر تئاتر افزود: درواقع هر بار که سر تمرین حاضر میشدیم آقای قیاسی نکاتی را به ما میگفتند که خیلی کمک تا به شخصیت اصلی متن نزدیک بشوم. درواقع هرروزی که سر تمرین میآمدیم چیزهای جدید یاد میگرفتم بهویژه بعدازاینکه آقای آقاحسینی هم بهعنوان مشاور کارگردان و بازیگردان به گروه اضافه شدند.
عظیمی در ادامه بابیان اینکه حدود 5 سال است درزمینهٔ تئاتر فعالیت میکند و از همان روز نخست نیز هیچ نگاه مالی به این موضوع نداشتم، افزود: حضورم در تئاتر صرفاً به خاطر علاقه شخصیام به تئاتر بوده و واقعاً خوشحالم که اجرای نمایش «خروس» توانسته نظر مخاطبان را به خود جلب بکند و بازخورد خوبی داشته باشد. در کل نیز امیدوارم بتوانیم این اثر را در سایر سالنها و برای مخاطبان بیشتری اجرا بکنیم.
از زندگی با طالبان تا بازی روی صحنه تئاتر
محمد صمدی بازیگر نقش یک شخصیت طالبانی در نمایش «خروس» نیز که حدود 8 سال است به ایران آمده و در زمان حکومت طالبان در افغانستان در آنجا زندگی میکرده، درباره حضورش در نمایش «خروس» گفت: من به خاطر حضورم در افغانستان از نزدیک دیده بودم که طالبان چگونه با مردم رفتار میکنند و چه عقایدی دارند. یعنی همینکه اسم کسی طالب باشد فرقی نمیکند که آدم خوبی باشد یا بد، نام طالبان برای ترساندن مردم کافی است.
این بازیگر تئاتر در ادامه بابیان اینکه همواره به فعالیتهای هنری علاقه زیادی داشته، افزود: بعدازاینکه با آقای قیاسی آشنا شدم و در طول این مدت با گروه تمرین کردیم باید بگویم که در روزهای نخست خیلی متوجه نبودم که قرار است چه اتفاقی بیفتد، اما هر جلسه که به تمرینات میآمدیم با نکاتی که آقای قیاسی و آقای آقاحسینی به ما میگفتند روزبهروز به این نقش نزدیکتر شدم تا اینکه بالاخره توانستم چیزی را که آقای قیاسی میخواهند را دربیاورم. در کل میخواهم روی این مسئله تأکید کنم که واقعاً خیلی خوشحالم که زحماتی که در این مدت کشیدیم به نتیجه مطلوب رسید.
گفتنی است، نمایش «خروس» نوشته محمد رحمانیان با کارگردانی پیمان قیاسی داستان ماه جان و کاکا، خواهر و برادری است که در دهی اطراف افغانستان زندگی میکنند. کاکا در پی خرابیهایی که طالبان مسبب آنهاست در فکر جمعکردن غنایم است. دارایی ماهجان یک خروس است. کاکا خبر میآورد که طالبان در جایی افراد زیادی را به قتل رساندهاند. او از ماهجان میخواهد که برای جمعکردن غنایم به آن محله برود. ماهجان با دختری زخمی برمیگردد...