شیوا مسعودی نویسنده کتاب «مبانی نظری تئاتر عروسکی»
شاخه‌های جدید تئاتر عروسکی کمتر مورد توجه قرار گرفته است
شیوا مسعودی نویسنده کتاب «مبانی نظری تئاتر عروسکی» گفت: شاخه‌های جدید تئاتر عروسکی مباحثی است که دست‌کم در کتاب‌های حوزه نمایش کمتر به آن‌ها پرداخته شده است.
شیوا مسعودی نویسنده، مترجم و پژوهشگر در حوزه‌های تئاتر و تئاتر عروسکی، عضو هیات علمی و مدیرگروه کارشناسی ارشد تئاتر عروسکی دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی دانشگاه تهران است. کتاب «مبانی نظری تئاتر عروسکی» نوشته شیوا مسعودی به تازگی از سوی نشر کارنامه کتاب منتشر شده است. هدف از نگارش این کتاب تدوین اصول معنایی و شکلی این رشته به منظور دست‌یابی به طرحی برای مبانی نظری آن است تا کتاب تکیه‌گاهی برای رویکردهای پژوهشی و اجرایی شود.
شیوا مسعودی در گفتگو با ایران تئاتر در خصوص رویکرد اصلی خود در نگارش این اثر گفت: شخصاً معتقدم نباید میان نمایش عروسکی و دیگر اشکال هنرهای نمایشی مرز مشخصی قائل بود. در مقدمه کتاب اشاره کرده‌ام که مرز میان هنرها بسیار کمرنگ شده است. به این ترتیب در این کتاب تلاش شده تا ابعادی از نمایش عروسکی که تاکنون کمتر به آن‌ها پرداخته شده یعنی ابعاد نظری ، ارتباط نمایش عروسکی با ادبیات و هنرهای تجسمی مورد توجه قرار بگیرد. نوعی دوگانگی در ماهیت نمایش‌های عروسکی دیده می‌شود که از پیشینه این نمایش آغاز می‌شود و در ارتباط با وجوه آیینی و سنتی نمایش‌ها است. طبیعی است که این دوگانگی در مقوله مخاطب هم بروز پیدا می‌کند. همانطور که اشاره کردم در این کتاب با پرداختن به چنین مباحثی تلاش شده تا در بخش‌های نظری و تئوریک نمایش عروسکی کنکاش شود.
او با تاکید بر جنبه‌های آموزشی این اثر تصریح کرد: این کتاب را می‌توان به عنوان یک منبع آموزشی هم در نظر گرفت و اساساً از ابتدا با همین قصد کار را شروع کردیم و ناشر کتاب از من خواست تا اثری در این زمینه به عنوان یک منبع آموزشی تدوین کنم. بر این اساس این کتاب می‌تواند برای دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد قابل استفاده باشد. کارنامه کتاب ناشر این مجموعه پیش از این هم کتاب‌هایی در زمینه مبانی تئوریک شاخه‌های مختلف هنری از جمله موسیقی و عکاسی را منتشر کرده است.
این پژوهشگر هنرهای نمایشی با اشاره به جهت‌گیری محتوایی این کتاب بیان کرد: همانطور که گفتم در این کتاب به مباحث شکلی تئاتر عروسکی کمتر پرداخته شده است. شاید تنها بخشی که از این منظر به موضوع پرداخته، بخش گونه‌شناسی عروسک‌ها است. در بحث کلاسیک گونه‌شناسی عروسک‌ها با تقسیم‌بندی‌های مشخصی مواجه هستیم، اما من در این بخش بحث را گسترده‌تر کردم و شاخه‌های جدیدتری را به آن افزودم که به طور عمده شامل آنچه است که تئاتر عروسکی معاصر خوانده می‌شود. در واقع تلاش کردم تا این شاخه‌های جدید و برای نمونه «تصویر عروسک » و « شیء عروسک» را در کنار گونه‌های کلاسیک تئاتر عروسکی معرفی کنم.
مسعودی در همین زمینه افزود: شاخه‌های جدید تئاتر عروسکی مباحثی است که دست‌کم در کتاب‌های حوزه نمایش کمتر به آن‌ها پرداخته شده است. برای نمونه بخش ادبیات یا هنرهای تجسمی، همچنین مفهوم مخاطب اگرچه مسائلی است که در گفتمان دانشگاهی درباره شان گفتگو می‌کنیم اما در منابع مکتوب کمتر به آن‌ها پرداخته شده است.
این مدرس و عضو هیات علمی دانشکده هنرهای نمایشی با تشریح مباحث کلیدی این اثر بیان کرد: در یکی از بخش‌های کتاب به عروسک‌های نمایش‌های سنتی به عنوان پیشینه مردمی تئاتر عروسکی پرداخته‌ام، چرا که نمایش سنتی در آغاز هنری مردمی و هنری در حاشیه بوده که به تدریج وارد هنرهای رسمی شده است. با توجه به اینکه کتاب‌های متعددی در زمینه نمایش‌های سنتی نوشته شده، من در این بخش بیشتر به اینکه چگونه نمایش‌های سنتی به دایره هنرهای رسمی راه پیدا کردند توجه داشته‌ام. همچنین در بخش ادبیات و هنرهای تجسمی تلاش کرده‌ام تا مشخصه‌هایی از نمایش بومی ایران را نیز در این مباحث مورد توجه قرار بدهم؛ برای مثال در بخش تجسمی به کارهای آقایان ترقی جاه و نعمتی شریف پرداخته‌ام و در بخش ادبیات هم به نوشته‌های صادق هدایت و صادق چوبک ارجاع شده است. به طور کلی در همه بخش‌های کتاب سعی کردم تا به هنر بومی ایران هم پرداخته شود.
مسعودی در پایان سخنانش خاطرنشان کرد: در مجموع علاقه‌مند بودم این کتاب در وهله اول منبعی تئوریک برای دانشجویان تئاتر باشد، همینطور تمایل داشتم تا در این کتاب به مباحثی بپردازم که در منابع موجود در حوزه تئاتر کمتر در مورد آن ها سخن گفته شده است. تلاشم بر این بوده تا در اغلب بخش‌های کتاب مثال‌ها به نمونه‌های ایرانی هم ارجاع داشته باشد تا بشود مقایسه درستی را با نمایش عروسکی دیگر کشورها صورت داد. امیدوارم این کتاب برای دانشجویان هنرهای نمایشی و نیز دیگر علاقه‌مندان به این هنر قابل استفاده و سودمند باشد.
گفتنی است؛ کتاب مبانی نظری تئاتر عروسکی در هشت بخش با عنوان‌های « عروسک، از واژه تا معنا »، « گونه‌شناسی عروسک »، « نمایش‌های سنتی عروسکی و فرهنگ مردمی»، « تئاتر عروسکی و ادبیات »، « تئاتر عروسکی، همنشینی هنرهای تجسمی و اجرایی »، « شکل‌های عروسک، از کلاسیک تا مدرن »، « تئاتر عروسکی و مخاطب » و « هنرمندان تئاتر عروسکی » تدوین شده است.
از تالیفات پیشین این نویسنده می‌توان به مقدمه‌ای بر فانتزی و کارنامه تلخکان و از ترجمه‌هایش به کارگردانی نمایش عروسکی قدم به قدم، کارکرد آموزشی نمایش عروسکی و نمایش خلاق، بازی با آتش و زبان عروسک اشاره کرد.
