از اینکه ما را جدی نمی گیرند نباید بترسیم

هفدهمین جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی بر خلاف خیلی از جشنواره ها که عموما در مراسم اختتامیه سعی می کنند به پاسداشت سالهای تلاش و جدیت یک هنرمند و پیشکسوت او را مورد لطف و عنایت قرار دهند، در یک اقدام ارزشمند مخالف جهت آب شنا کرد و کانون توجه خود را بر سه فعال در عرصه تئاتر عروسکی متمرکز ساخت. زهرا صبری شناخته شده ترین هنرمند عروسکی ایران در جهان که از او به عنوان لژیونر ایرانی نیز یاد می کنند. وحید خسروی که در اقدام بسیار ارزشمند از آغازین روز زلزله سرپل ذهاب با وجود درد و غم حادثه، عروسک به دست گرفت و شاد کردن کودکان و نوجوانان حادثه دیده را بر آلام خود رجحان داد و در نهایت فرشته ابراهیمی هنرمند  آتیه دار و توانمندی که در طول دوران 20 ساله حضور در جمع عروسکها، بیش از 594 عروسک ساخته و از رکورد داران عرصه ساخت عروسک محسوب می شود.

فرشته ابراهیمی متولد تهران ۱۳۵۷ است و دیپلم تجربی دارد. فعالیت تئاتری خود را به عنوان نویسنده و کارگردان از سال ۷۵ آغاز کرده و پس از گذراندن دوره ساخت عروسک زیر نظر بهروز غریب‌پور، خود را به این حوزه معرفی کرد. او در مقام نویسنده، کارگردان و سازنده عروسک در نمایش‍های یانکای آهنگدان، دریاچه قو، به دنبال بهار، نقاشی‌های من، چطور یه مترسک پرواز می‌کند؟، غول بابا و امروز چه سالیه؟ حضور داشته است. انتخاب ایشان به عنوان یکی از فعالان عرصه تئاتر عروسکی، بهانه  شد تا با او به گفت‌وگو نشینیم. که در ادامه می‌خوانید.

 

سالهاست در دنیای عروسک ها فعال هستید و در حدود 600 عروسک به جامعه عروسکی کشور معرفی کرده اید. از این گستره فعالیت چه چشم اندازی را دنبال می کنید؟

معرفی تکنیک ها و نوآوری های عروسکی هدف اصلی من است و در کنارش می خواهم تا آنجا که می توانم یاد می گیرم.

 

شما در بحث کمیت در ساخت عروسک، کار بزرگی انجام دادید و دور از انصاف است که بگوییم تلاشی در کیفیت نکرده اید. اما راز ماندگاری یک عروسک در جذب مخاطب است. آیا عروسکی داشته اید که مثل کلاه قرمزی، جناب خان، قورباغه سبز و... مخاطبان به آن عشق بورزند و با او انس بگیرید و یا به دنبال خلق چنین عروسکی هستید؟

همیشه سعی کرده ام کیفیت را فدای کمیت نکنم. همه کارهایم را دوست دارند و سعی کردم هر کار جدیدم با کار قبلی متفاوت باشد. خیلی از کارهایم در جشنواره های متعدد شناخته شده و محبوبیت پیدا کرده اند اما به دلیل عدم تداوم آن اجرا یا تولید، از ذهن ها دور شده اند. عروسک برفک که برای یک مجموعه ای تلویزیونی در سال 1380 ساختم مدتی بین مخاطبان محبوب بود اما با پایان برنامه فراموش شد. در سالهای اخیر هم شخصیتی به نام «تنومند» خلق کردم که اگرچه شخصیتی نمایشی است اما هر کس آن را می بیند عاشقش می شود. این عروسک در ذهن و قلب کسانیکه آن را دیده اند جا باز کرده است.

اما برای ایجاد یک کاراکتر ماندگار به ویژه در بحث کودک و نوجوان نیاز به تلاش و استمرار در معرفی شخصیت است و تولید کننده نقش دارد.

 

ما در عصری زندگی می کنیم که دنیای کودک و نوجوان همسو با رشد تکنولوژی و فناوری با نسل گذشته متفاوت شده است. در دنیای عروسکی با این موضوع چگونه کنار آمده اید. آیا به عقیده شما اصلا نیاز است همسو با رشد تکنولوژی، متد یا نوع جدیدی از عروسک را به دنیای تئاتر معرفی کرد؟

به عقیده من اینکه دنیای کودک امروز تغییرات چشمگیری داشته به منزله این نیست که دیگر نمی شود کاراکتر کلاسیک به او معرفی کرد. یادمان باشد، ارتباط نسل قدیم با جدید و تنها چیزی که دنیای ما را به نسل جدید متصل می کند عشق و محبت است. این موضوع را با عروسک هم می توان منتقل کرد. اما در کنار آن بی شک باید با شوخی ها و فانتزی های کودک امروز هم آشنا بود و خود را بروز کرد. من نیز همواره تلاش کرده ام عروسک های جدید و همسو با تفکر مخاطب طراحی و بسازم.

 

در دنیا تئاتر عروسکی بعضی مواقع ایرادات و اشکالاتی دیده می شود که گرچه برای مخاطب آزاردهنده است اما گروههای تئاتری هنوز بر آن مصمم هستند. مثلا به نظر هنوز فکری برای عروسک گردانها که برخی مواقع در اجرا بیش از عروسک جلوه دارند، نشده است. شما به عنوان یک عروسک ساز با تجربه، برای این موضوع تدبیری اندیشیده اید؟

ببینید، پوشاندن عروسک گردانها یا بهتر بگویم بازی دهندگان عروسک یک قاعده کلی و کلاسیک محسوب می شود. در دنیا کلاسیک، عروسکهای بنراکو که مورد علاقه بسیاری از نمایشگران هستند بدون پوشش اجرایی می شوند و در آن کاملا چهره ها باز است.  دلیل این است که گاهی ارتباط چهره بازی دهندگان با عروسک و بعضا با مخاطب لازم است. زیرا کودک این تشخیص را خواهد داد که خود قادر به ایجاد یک دنیای فانتزی و متفاوت  است و به باروری تخیل او کمک بسزایی می کند. نباید از این قاعده ترسید چون در کشورهای مدعی تئاتر عروسکی امتحان شده و جواب های خوبی گرفته اند. با این وجود حرف شما را می پذیرم و معتقدم به این معنا نیست که دیده شدن بازی دهندگان ایراد نیست و بی شک باید به قاعده و به جا استفاده شود. به نظر من بازی دهندگان عروسک باید قدرت لازم را برای عروسک گردانی داشته باشند تا این به اصطلاح نقصی که بدان اشاره می شود رفع گردد.

 

تئاتر عروسکی در ایران بسان دیگر انواع تئاتر، آنگونه که باید پیشرفتی نداشته و زیاد به آن پرداخته نمی شود، علت چیست و راه رهایی از آن را چه می دانید؟

برای پیشرفت در وادی تئاتر نیاز به همیاری و همکاری ارگانهای مرتبط است. نمایش عروسکی ممکن است دو برابر یک نمایش صحنه ای انرژی و هزینه ببرد و نیاز است تا کارگردان علاوه بر تخصص در این زمینه، از نظر مالی هم دغدغه ای نداشته باشد. هزینه های زیاد این رشته، کارگردانهای را از حضور به این سمت دور می کند.

از طرف دیگر ما عروسکی ها هم باید برای این رشته اهمیت ویژه قائل شویم به خود و کارمان احترام بگذاریم. از اینکه ما را جدی نمی گیرند نترسیم. کمی تلاش کنیم و نوآوری را وادی دنیای عروسکها نماییم. مطمئنا موفق خواهیم شد.

 

مهمترین و اساسی ترین دغدغه یک هنرمند عروسکی را چه می بینید؟

همانطور که اشاره کردم در گام اول بودجه مهمترین دغدغه تئاتر و تئاتر عروسکی است. بعد از داشتن تخصص واقعا جایگاه مهمی دارد. دیدن آثار خوب بزرگترین آموزش است. این رشته نه تنها به عنوان یک هنر، بلکه به عنوان یک فن مطرح است. فنی که باید آموزش دید. مطالعه و دروس تئوری کمک آنچنانی به آن نمی کند و نیاز است تا هنرمندان آن برای آموزش عملی به هرجایی که ممکن است این رشته بازتاب داشته باشد فرستاده شوند تا یاد بگیرند.

 

عروسک های بسیار جذابی در دو نمایشی که در هفدهمین جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک  حاضر بودید، معرفی کردید. به ویژه عروسکهای نمایش غول باباب که بسیار خلاقانه و جذاب خلق شده بودند. بفرمائید ایده این عروسکها چطور به ذهن شما آمد.

من با کاراکترها و دنیای عروسکها ارتباط ذهنی و قلبی برقرار می کنم. هنوز هم برای رسیدن به دنیای عروسک از کودک درونم کمک می گیرم و تا زمانیکه این کودک در درونم هست طراحی می کنم و می سازم.

 

مصاحبه از: علی رحیمی