تئاتر یک خدمت هنری است

به گزارش ایران تئاتر نشست سالانه مسئولان هنرهای نمایشی مراکز استانی حوزه هنری 11 و 12 شهریور با حضور مدیرکل هنرهای نمایشی، جمعی از مدیران حوزه هنری، وزارت فرهنگ و ارشاد و مسئولان هنرهای نمایشی مراکز استانی حوزه هنری برگزار شد.
شهرام کرمی، مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با حضور در نشست سالانه مسئولان هنرهای نمایشی مراکز استانی حوزه هنری گفت: هر سازمان فرهنگی و هنری باسیاست‌های دلخواه خود عمل می‌کند که به‌موجب آن گاهی اوقات برنامه‌هایی در تعارض باهم اجرا می‌شود. ما برای برون‌رفت از این آفت بزرگ باید به هماهنگی‌های لازم و بیشتر باهم برسیم.
 کرمی با ابراز امیدواری از سازندگی برگزاری این نشست گفت: برپایی چنین جلسه‌هایی در سازمان مدیریتی کشور ما بسیار مرسوم است؛ اما کمتر شاهد عملیاتی شدن مباحث گوناگون بیان‌شده در این نشست‌ها هستیم. بخشی از این اشکال به ساختار فرهنگی و هنری کشور مربوط می‌شود که تابع یک سیستم منسجم و منظمی نیستیم. این آفتی است که تمام نهادهای فرهنگی و هنری کشور با آن درگیر هستند. به همین دلیل برنامه‌ریزی در این زمینه مقطعی است و کمتر شاهد برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و آینده‌دار هستیم.
کرمی در ادامه به قابلیت‌های تئاتر پرداخت و گفت: تئاتر به‌عنوان یک شبکه رسمی از هنر می‌تواند خدمات هنری به مخاطب ارائه کند. ما معمولاً از واژه‌ای تحت عنوان خدمات هنری پرهیز می‌کنیم. درحالی‌که خدمات هنری نوعی خدمت عمومی است که از راه هنر برای مخاطب ایجاد می‌شود. ما معمولاً به هنر نگاه خدماتی نداریم و صرفاً شاخه‌های مختلف جنبه‌های هنری آن را در نظر می‌گیریم. حال تئاتر به‌عنوان یک خدمت هنری چه قابلیت‌هایی دارد؟ خدمت هنری تئاتر را می‌توان ایجاد امکانی برای همگرایی میان مخاطب و هنرمندان تئاتر دانست که از طریق محصول و تولیدی تحت عنوان هنر نمایش شکل می‌گیرد.

تئاتر یک خدمت هنری است
وی در همین راستا افزود: تئاتر یک خدمت هنری است. وظیفه ما برای آنکه تئاتر به‌عنوان یک خدمت هنری در اختیار جامعه قرار گیرد چیست و چگونه و با چه شیوه‌ای این کار باید انجام شود؟ در گذشته تعریف تئاتر به معنای اجرای نمایش در یک مکان مشخص بود؛ اما امروزه تئاتر دیگر جایی برای این تعریف ندارد؛ یعنی خدمات هنری این هنر به معنای صرفا اجرای تئاتر در یک مکان سربسته و یا سر باز نیست. چرا که امروزه تئاتر به‌عنوان یک خدمت هنری است ‌می‌تواند در شکل غیر رسمی خود نیز همانند تئاتر آپارتمانی و تئاتر نامرئی رخ دهد؛ بنابراین خدمات هنری در زمینه تئاتر بسیار نامحدود است و اشکال مختلفی دارد. معمولاً همان اجرای صحنه‌ای را به شکل مرسوم جزو خدمات هنری تئاتر در نظر می‌گیریم. درحالی‌که خدمات هنری تئاتر می‌تواند به اشکال گوناگون خدمات متنوعی را به مخاطب ارائه دهد. یکی از این شکل‌های خدمت‌رسانی تئاتر به سیستم‌های تعلیم و تربیت است؛ یعنی سیستم‌های آموزشی دنیا متحول شده و به شیوه‌های گوناگون نمایشی و دراماتیک برای آموزش و آگاهی روی آورده‌اند.
مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: تئاتر می‌تواند شبکه‌های گوناگون متنوعی را به‌عنوان شبکه‌های هنری در اختیار داشته باشد؛ شبکه‌هایی که هر کدام تحت عنوان فعالیت گروهی ماهیت تئاتر را تشکیل داده و بسیار اهمیت و معنا دارد. خلائی که در بسیاری از فعالیت‌های ما حس می‌شود ناشی از فقدان شبکه‌ای منسجم است تا بتواند هم به ارتباط بهتر میان هنرمندان کمک کند و هم سیستم فرهنگی و هنری را برای تابعیت از انسجام و برنامه‌ریزی یاری کند. همچنین جذب مخاطب که هدف غایی هر رویداد هنری و تولید هر اثر هنری است.
کرمی افزود: شبکه‌های مذکور را مجموعه‌ای از انجمن‌ها، نهادها و سازمان‌های فرهنگی هنری تشکیل می‌دهند. برخی از این عناصر سازنده شبکه‌های هنری در کشور هیچ‌گونه ارتباط مفهومی باهم ندارند. این مهم‌ترین آفتی است که در جامعه هنری ما وجود دارد. چرا که هر سازمانی باسیاست‌های دلخواه خود عمل می‌کند که به‌موجب آن گاهی اوقات برنامه‌هایی در تعارض باهم را اجرا می‌شود. این آسیب‌شناسی هنگامی به‌دست می‌آید که به بررسی اعتبارات شبکه‌های هنری و برنامه‌ریزی‌های مرتبط با آن بپردازیم.

تئاترهای خصوصی نیازمند استقلال کامل هستند
وی با اشاره به تئاتر بخش خصوصی کشور به مزیت‌ها، آسیب‌ها و نواقص آن پرداخت و گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد کشور در سراسر کشور دفتر و یا در مراکز استان‌ها انجمن‌های مستقلی را تاسیس کرد تا از آن‌ها به‌عنوان بازوی تئاتر خصوصی بهره‌برداری کند؛ اما این کار به چند دلیل موفق نبوده است. یکی از این دلایل عدم تغییر نگاه هنرمندان و متولیان تئاتر به این انجمن‌ها به‌عنوان بخش خصوصی است؛ چرا که هنرمندان همچنان تصور می‌کنند این انجمن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها باید از اعتبارات دولتی استفاده کنند و متولیان نیز همچنان معتقدند این انجمن‌ها وابسته به سازمان و یا نهادی دولتی هستند. درحالی‌که اگر با استقلال کامل همانند سالن‌های خصوصی تاسیس می‌شدند و چنین نگاهی به آن‌ها صورت می‌گرفت، امروزه نقش انجمن‌های هنرهای نمایشی در سراسر کشور پررنگ‌تر و سازنده‌تر بود.

کرمی که تاکنون دبیری بسیاری از جشنواره‌های تئاتر کشور را بر عهده داشته و داوری‌های زیادی را نیز در کارنامه خود دارد، گفت: تئاتر تهران درحال پیمودن یک روند مشخص است. درحالی‌که تئاتر در دیگر شهرهای ایران روند دیگری را طی می‌کند. این به معنای دو راه مجزای تئاتر تهران با دیگر شهرهای ایران است. در میان استان‌ها نیز تفاوت‌هایی در روند کلی وجود دارد. به‌عنوان مثال در برخی استان‌ها مردم برای تماشای تئاتر پول می‌دهند و برایشان اهمیت دارد. استان‌هایی مثل خوزستان، مشهد، قم و تبریز تئاتری پویا و زنده دارند که مردم را به خود جذب کرده است. در برخی از استان‌ها هم تئاتر شکل و شمایل تشریفاتی دارد و مخاطب ثابت و خواهان تماشای تئاتر در آن وجود ندارد. در برخی استان‌ها نیز تئاتر در مرحله احیا قرار دارد؛ یعنی همچنان در مرحله تشریفاتی یا در مرحله عمومی بودن تئاتر در حال کسب تجربه هستند.
وی افزود: راهی که در استان‌های کشور در حوزه تئاتر نسبت به امکانات و بضاعت بررسی می‌شود کمی متفاوت‌تر از تهران است. برخی از استان‌ها نیز سعی کرده‌اند تا الگوبرداری از تئاتر تهران را در دستور کار خود قرار دهند. در این مورد استان‌هایی که نوع بافت زندگی شهری‌شان به تهران شباهت‌هایی داشته موفقیت‌هایی کسب کرده‌اند؛ اما ضعف عمده‌ای در تئاتر استان‌ها به‌ویژه استان‌های مقلد تهران داریم. آن ضعف به نابودی تئاتر سنتی و بومی آن استان‌ها مربوط می‌شود. یا اینکه استان‌ها به جنبه‌های سنتی و بومی خود کم‌توجه شده و تئاتر کشور در استان‌ها به تئاتر جشنواره‌ای تبدیل شده است. این موضوع نقدی است که به برگزاری جشنواره‌های تئاتر کشور می‌توانیم داشته باشیم. چرا که اگر قرار باشد برگزاری جشنواره‌ها محفلی برای گردهمایی هنرمندان تئاتر باشد و هنرمندان تئاتر خودشان را به خودشان نشان دهند اتفاق مهمی برای تئاتر و رونق و توسعه آن رخ نمی‌دهد؛ اما اگر این جشنواره‌ها را به بستری سرازیر کنیم که از مرحله تولید به محصول و خدمات هنری برای مخاطب تبدیل شود، قطعا می‌توانیم جشنواره‌های بیشتر و پر باری داشته باشیم.
کرمی در پایان گفت: اگر ما یعنی مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری و انجمن‌های نمایشی وزرات فرهنگ و ارشاد نتوانیم به‌عنوان شبکه‌های هنری کشور به هماهنگی‌های لازم برسیم، دستیابی به آن هدفی که دنبال می‌کنیم خیلی سخت خواهد شد. در نتیجه هماهنگی هرچه بیشتر میان حوزه هنری و وزرات فرهنگ و ارشاد در زمینه تئاتر بسیار ضروری است.
گفتنی است، نشست سالانه مسئولان هنرهای نمایشی مراکز استانی حوزه هنری 11 و 12 شهریور با حضور کوروش زارعی مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری، شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محسن مومنی شریف رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی، داوود ضامنی معاون فرهنگی امور استان‌ها، حجت‌الاسلام محمدمهدی بهداروند، جامعه‌شناس، محقق و پژوهشگر دینی، دکتر علی‌زاده کارشناس امور رسانه،حمید نیلی مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی ایران، توحید معصومی قائم مقام مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری، حسن دولت‌آبادی مدیر تئاتر کودک و نوجوان حوزه هنری و مسئولان هنرهای نمایشی مراکز استانی حوزه هنری برگزار شد.