گفت وگو با سپیده قربانی و سمیرا آقایی کارگردانان نمایش «مرثیه‌ای برای آقای ع»
«مرثیه‌ای برای آقای ع» داستان شخصیت‌های آسیب‌پذیر جامعه است
ایران تئاتر:یک خانه قمر خانمی ،حضور تعدادی شخصیت پایین شهری که در زندگی‌شان دچار چالش‌های جدی هستند و تقابل نگاه یک آدم آرمان‌خواه اجتماعی با شخصیتی فرصت‌طلب و سو استفاده‌گر درام نمایش مرثیه‌ای برای آقای ع را شکل می‌دهد.
سپیده قربانی و سمیرا آقایی در نمایش «مرثیه‌ای برای آقای ع » می‌کوشند ضمن پرداختی رئالیستی با استفاده از تکنیک‌های نمایشی پیام اثر را به مخاطب منتقل کنند. سمیرا آقایی کارگردان جوان نمایش لیسانس جامعه‌شناسی دارد و دوره بازیگری و کارگردانی را به ترتیب در آموزشگاه استاد سمندریان و آموزشگاه کارنامه گذارنده است. از سال 1380 به عنوان مجری فعالیت می‌کند و پیش از این در فیلم سینمایی «دسر توت فرنگی» و سریال های «عصر پاییزی»، «آسمان من»، «جاده چالوس»، «آخرین بازی» و «چمدان»؛ همچنین نمایش های «سگ ولگرد»، «تاریخ یک مادر» و «شب بخیر مادر» در مقام بازیگر حضور داشته است. سپیده قربانی، لیسانس سینما از دانشکده سوره و فوق لیسانس ادبیات نمایشی از دانشکده هنر و معماری دارد و فارغ‌التحصیل آکادمی استاد سمندریان در سال 1390 است. وی نویسنده نمایشنامه‌های «مرثیه‌ای برای آقای ع»، «حقایقی درباره برادرم فریدون»، «آپ آرت مان»، «متولد سال صفر» و ... است. داستان این نمایش به ماجرای خانه‌ای قدیمی در مناطق جنوبی شهر تهران می‌پردازد که تعدادی آدم بزهکار در آن زندگی می‌کنند و یک نویسنده که تازه از شهرستان به تهران آمده هم در این خانه ساکن میشود.مهدی حسینی، وحید حافظی،سمیراآقایی،عقیل تقی زاده و سامان هاشمی بازیگرانی هستند که در این نمایش به ایفای نقش می‌پردازند. مهناز اکرمی ( دستیار کارگردان)، الهام دهقان(مجری طرح)،محمد موسوی( طراح صحنه)،علیرضا نوروزی(طرح لباس)، مسعود غنی آبادی( طراح گریم)، آرمان جمالی فر(آهنگساز و ساخت کلیپ)، مهدی آشنا(عکاس)، کامیار بهزادی نسب( عکاس پشت صحنه) و دانیال اربابی( روابط عمومی) از دیگر عوامل این اثر هستند.نمایش مرثیه‌ای برای آقای ع مهر و آبان ساعت ۱۹:۳۰ در سالن شماره ۲ خانه نمایش مهرگان به نشانی خیابان انقلاب، خیابان خارک ،بن بست اول،پلاک ۵ روی صحنه رفته است. با سمیرا آقایی و سپیده قربانی در باره اجرای نمایش گفت وگویی انجام داده‌ایم.
استفاده از سه نرشین در شروع ، وسط و انتهای نمایش چه کارکرد دراماتیکی در ساختار روایی نمایش دارد؟
سپیده قربانی : استفاده از این ساختار به دلیل علاقه شخصی‌ام به مونولوگ و جنبه زیبایی‌شناسانه آن دارد. در ضمن یک سری اطلاعات داستان نمایش هم از این طریق به مخاطب منتقل میشود .نمایش‌نامه «مرثیه‌ای برای آقای ع» نخستین نمایش‌نامه‌ای است که نوشته ام و داستان آن در بستر یک روایت عاشقانه شکل می‌گیرد.
داستان فیلم یادآور ادبیات و فیلم های دهه پنجاه از جمله خانه قمر خانمی ، شخصیت بدمن ، زن روسپی ، شخصیت معتاد و آدم آرمان‌خواه است . اما نمایش در لحظه‌هایی جنبه معاصر پیدا می‌کند.این ساختار برایتان چه معنایی داشت؟
سمیر آقایی: تمام شخصیت‌هایی که در نمایش می‌بینید . آدم‌هایی هستند که در تاریخ معاصر ما از دهه سی تا به امروز در جامعه قابل مشاهده هستند .
یعنی همچنان خانه های قمر خانمی که تعدادی زیادی آدم در یک خانه قدیمی ودر اتاق‌های جدا زندگی می کنند وجود دارد؟
سمیرا آقایی: چنین شکل زندگی را هنوز در جامعه داریم. حتی شخصیت ترنس نمایش هم مابه ازای واقعی دارد. البته در نمایش به زمان خاصی اشاره نمیشود. این نوع شخصیت‌ها و شرایط زیست و نوع رفتارشان می‌تواند در هر زمانی تکرار شود. در جنوب شهر تهران من چنین خانه‌هایی دیده‌ام. در عین حال تلاش کردم در فضا‌سازی خیلی به سمت اله‌مان‌های قدیمی نروم . اگر توجه داشته باشید من با وجود پتانسیل‌بالای این آدم‌ها برای تیپ شدن به سراغ تیپ‌سازی از آن‌ها نرفتم . حتی شخصیت منفی نمایش ( سهراب ) هم خیلی گل درشت نشان داده نمیشود .
اما نوع رفتار و حرف زدن عزت مرد معتاد قصه جاهایی به سمت تیپ شدن می‌رود.
سمیرا آقایی : وقتی آدم‌های معتاد در جنوب شهر زندگی می‌کنند، به خاطر عدم رعایت بهداشت و تغذیه مناسب و زندگی درست به لحاظ سر و شکل و فرم بدن ژولیده و کثیف به نظر می‌رسند. در جنوب شهر آدم‌های معتاد زیادی مثل عزت وجود داشتند. بنابراین تنها کاراکتری که در نمایش به طور کامل ویژگی‌های جنوب شهری دارد همین عزت است. سهراب نوعی را می‌توانیم در همه جای شهر ببینیم .
منیر هم با توجه به پیشینه‌اش زن متفاوتی است؟
آقایی :همه این شخصیت‌های نمایش آدم‌هایی آسیب‌پذیر و نیازمند کمک هستند. منیر هم با سایر زن‌ها متفاوت است.
آیا این تفاوت به خاطر روسپیگری او است؟
آقایی : نه، این تفاوت به خاطر شغل و شرایط زیستش نیست. شخصیت روسپی به طور معمول در سینما و تلویزیون تصویری مشخص دارد. علاقه داشتم این زن را متفاوت‌تر نشان بدهم. منیر زن مرموز و تو داری است و تا انتهای نمایش متوجه نمی‌شویم که با سهراب همدست است. بنابراین منیر و رفتارش کلیشه‌ای و قابل حدس زدن نیست . او با زیرکی می‌تواند احمد را که یک نویسنده ساده دل تازه از شهرستان آمده است را تحت تاثیر قرار بدهد . از نگاه من یک نویسنده باسواد و آگاه نمی‌آید عاشق زنی بشود که رفتارهای اجتماعی زننده‌ای دارد و در ادامه حاضر شود به خاطر او مواد جابه جا کند. بنابراین در طول داستان منیر برای احمد این نقش را بازی می‌کند که محتاج کمک او است . البته اعتراف پایانی او به خاطر محبت‌های بی‌شائبه احمد صورت می‌گیرد.
آیا احمد قهرمان نمایش است؟
سپیده قربانی: احمد قهرمان به مفهوم رایج در این اثر نیست؛ او متفاوت تر از سایرین است.
بیشتر می‌خواهد قهرمان باشد؟
قربانی: او می‌خواهد نجات‌دهنده باشد.
آقایی : من هم با نظر خانم قربانی موافقم. الان عصری است که فاقد قهرمان هستیم و قهرمان مربوط به دهه‌های قبل است.
آیا در این روزگار اصلا آدم قهرمانی وجود ندارد ؟
آقایی: نه، دیگر قهرمان نشان دادن آدم‌ها منسوخ شده است . حالا نشان دادن قهرمان در سینما، تئاتر و ادبیات به شکل دیگری انجام میشود . قهرمان‌های امروز اهل به آب و آتش زدن خودشان نیستند.
سپیده قربانی : همانطورکه اشاره کردیم احمد بیشتر یک آدم قربانی است تا یک قهرمان همه فن حریف.
این قربانی بودن احمد را مخاطب در انتهای نمایش با توجه به خیانت منیر به او متوجه میشود. تا قبل آن احمد آدمی نشان داده میشود که برای ایجاد زندگی بهتر برای آدم‌های خانه مثل منیر وحبیب تلاش می‌کند.
قربانی : او در راه انجام این خواسته است و انگار جرات رفتن و بازگشت به شهرش را هم ندارد.
با توجه به پلان داستانی نمایش که بر تقابل بین خیر شر ( احمد و سهراب ) تاکید دارد، این نیاز بیشتر از این احساس می‌شد که این دو نفر بیش از یک تقابل جدی در طول نمایش با یکدیگر داشته باشند.
قربانی : سهراب آدمی است که کمتر در متن صحنه حضور دارد و در پشت صحنه با نقشه کارهایش را به جلو می‌برد .بنابراین حضورش در نمایش به این شکل ترسیم شد. اعتقاد داشتم حتی می‌توانستیم فقط به نام و اثرات وجودی آدمی مثل سهراب در نمایش بدون حضور فیزیکالش اشاره کنیم. اما در انتها به این جمع‌بندی رسیدیم که به هر حال باید او حضور فیزیکالی داشته باشد تا برای مخاطب قابل باور باشد.
آقایی : به شخصیت سهراب علاقه داشتم و دوست داشتم حضور فیزیکی بیشتری داشته باشد. حتی صحنه‌هایی را که سهراب در نمایش حضور فیزیکال دارد به نمایش اضافه کردم و با بازیگر نقش سهراب مفصل درباره این شخصیت صحبت کردیم و او را بدمن متفاوتی ترسیم کردیم . آدمی که رفتار و منش آرام و خونسردی دارد و با این شیوه قدرتش بیشتر نشان داده می‌شد و می‌داند با هرآدمی چگونه برخورد داشته باشد . البته معمولا بدمن ها آدم‌های خشن نشان داده شده‌اند.
گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی