منبع تولید درام از زندگی جذاب استاد فرشچیان

این کتاب که به صورت نمادین در روز افتتاح دانشگاه هنرهای اسلامی محمود فرشچیان رونمایی شد حاصل تلاش بیش از 14 ساله امیر رضائی نبرد هنرمند و پژوهشگرکشورمان است و مهم ترین دستاوردهای مطالعات «فرشچیان پژوهی»رضائی نبرد تا این زمان محسوب می گردد. کار گردآوری اسناد زندگی و آثار هنرمند، پژوهش و نگارش آن  یک دهه زمان برده است و حدود چهار سال نیز صرف فرایند چاپ و انتشار این کتاب ها شده است.

کتاب نگار جاویدان در نوع خود، نخستین و جامع ترین کار علمی-پژوهشی و دانشگاهی درباره زندگی، آثار و اندیشه استاد محمود فرشچیان و بی اغراق مدلی بی نظیر در حوزه معرفی هنرمندان ، اندیشمندان و دانشمندان معاصر این سرزمین است که براساس فرهنگ و هنر ایرانی تاثیرات جهانی دارند.

کتاب علاوه برجامعیت دارای استاندارد جهانی در حوزه مستند سازی و دسته بندی موضوعی است. نگار جاویدان از آغاز فعالیت هنری این هنرمند نامدار، یعنی از حدود هشتاد سال پیش تا زمان حاضر را در برگرفته. طراحی جلد این کتاب را استاد محمود فرشچیان، پیشگفتار آن را دکتر سید حسین نصر، استاد پرآوازه بخش مطالعات اسلامی دانشگاه جرج واشنگتن، خوشنویسی عناوین آن را استاد غلامحسین امیرخانی و مدیریت هنری آن را استاد بیژن جناب بر عهده داشته اند و اینگونه از منظر اعتباری نیز سطحی جهانی دارد. استاد فرشچیان این کتاب را در سه دوره سه، پنج و دو ماهه (در مجموع ده ماه) و در نیوجرسی آمریکا که تمرکز بیشتری داشته­، مورد مطالعه دقیق و عمیق قرار داده­ و با حساسیت و وسواس خاص خودش، بر بیشتر صفحات آن، نکات دقیق و یادداشت­ های ارزنده نگاشته­ است. ازاین منظر که زیر نظر خود استاد انجام شده نیز اتفاقی کمتر رخ داده تلقی می شود.  

رویکرد و شیوه نگارش این کتاب بیشتر دانشنامه ای است و تقریبا هرآنچه که مربوط به زندگی، آثار و اندیشه هنرمند می شود، در این کتاب با روش شناسی علمی و برای نخستین بار به طور مستند درج شده است. همچنین کل آثار هنرمند، اعم از منتشر شده و منتشر نشده و تکنیک های گوناگون آن، برای نخستین بار به طور یکجا و با کیفیت اسلایدهای اصلی آثار در این کتاب درج شده اند.براساس شرحی که در ادامه می رود این کتاب منبع قابل اعتمادی برای تولید درام از زندگی جذاب و پرآموزش استاد فرشچیان است.

مطالب این کتاب در دو بخش کلی تنظیم شده و هر بخش به چند فصل تقسیم گردیده است. بخش نخست، شامل زندگی هنرمند است ،دارای شش فصل با عناوین ذیل : 1- کلیات: خاستگاه­ های هنرهای ملی ایران (نقاشی و نگارگری) در دورۀ معاصر 2- فرشچیان در گذر زمان (اصفهان، تولد و کودکی، دوره­های تحصیلی و استخدام) 3- دستاوردها و خدمات فرهنگی و هنری 4- افتخارات (جوایز، بزرگداشت­ها و یادبودها) 5- نظر هنرمندان و فرهیختگان ایرانی و خارجی درباره زندگی و آثار محمود فرشچیان 6- شخصیت هنرمند (جهان­بینی، ویژگی­های اخلاقی و علاقه­ مندی ­ها).

همچنین بخش دوم، آثار هنرمند را در بردارد  که شامل چهار فصل است : 1- معرفی مجموعه آثار محمود فرشچیان (بر اساس رنگ و مواد (تکنیک) و کاربرد  2- معرفی آثار رنگی، سیاه­ قلم­ ها و طراحی­ ها 3- بررسی مجموعه آثار محمود فرشچیان  4- مبانی سبک و آثار محمود فرشچیان. در پایان نیز نمایه منابع و پیوست ها درج شده است.

 جملگی مطالب این کتاب، بر پایه اسناد و مدارک و منابع علمی نوشته شده و در این تک­ نگاری، کوشش شده است که از داستان­ پردازی، کلی­ گویی و مبهم­ گویی رایج به کلی پرهیز شود. حتی در مواردی خاص، صحبت های خود هنرمند نیز، به دلیل فراموشی و غیره، مورد استناد نبوده است و اصل مدارک و اسناد، ملاک و معیار بررسی بوده اند. سبب و انگیزه نگارش این کتاب، اشتراک عمیق روحی نگارنده با نگارگر و سپس هدف نیز تا آنجا که ممکن بوده است، ایجاد منبع و مرجعی علمی و جامع، جهت هرگونه آموزش و پژوهش دربارة زندگی، آثار و اندیشه استاد محمود فرشچیان بوده است.

 شاید بتوان گفت که یکی از مهم­ترین و برجسته ­ترین ویژگی ­های این کتاب، «طبقه ­بندی موضوعی» آثار استاد فرشچیان است که برای نخستین بار صورت پذیرفته است. موضوعات و مضامین مجموعه آثار هنرمند، پس از چند سال مطالعه و بررسی و با معیارهای تعریف شده، در پانزده عنوان، «طبقه­ بندی» شده ­اند. این در حالی است که طبق اظهار نظر خود هنرمند و نظرهای هنرشناسان برجسته داخلی و بین­ المللی، در مجموع، آثار استاد تا پیش از این پژوهش، در سه گروه «طبقه­ بندی» شده­ اند. آنچه بسیار اساسی است و خدمت نگارنده نیز تلقی می شود، اینکه، طبقه­ بندی زیر نظر مستقیم هنرمند و با تعامل و مشاوره او و در زمان حیات وی صورت پذیرفته است تا از گزند زمان و آفت تفسیرهای به رأی و سطحی و دور از حقیقت در امان باشد. همچنان که در زمان حاضر، بارها شاهد این تفسیرها و برداشت­ های نادرست، آن هم از سوی نامداران و هنرمندان نگارگر و نیز دیگر رشته ­های هنری هستیم، تا چه رسد به آینده .

همچنین به­ طور کلی نیز، احصا و استخراج «مبانی نظری و عملی» سبک و آثار هنرمند، از برجسته­ ترین موارد پژوهشی این کتاب محسوب می ­شود. در پایان و به­ طور خلاصه، ﻣﺆلفه­ های زیر را می­­توان به عنوان ویژگی­ های برجسته کتاب «نگار جاویدان» عنوان نمود:

بررسی جامع خاستگاه­ های معاصر هنرهای سنتی و ملی به عنوان پیش­زمینه­ های آثار و سبک هنرمند

شرح دوره­ های تحصیلی هنرمند (ابتدایی، متوسطه و تکمیلی)

بیان دستاوردها و خدمات فرهنگی و هنری

درج افتخارات هنرمند (جوایز، بزرگداشت­ ها و یاد­بودها)

درج نظرهای هنرمندان و فرهیختگان ایرانی و خارجی درباره زندگی و آثار محمود فرشچیان

گفت­ و­­گو با غالب صاحب­نظران و استادان مطرح جامعه نگارگری ایران

پرداختن به شخصیت هنرمند (جهان­بینی، ویژگی ­های اخلاقی و علاقه ­مندی­ ها)

معرفی انواع آثار هنرمند بر اساس رنگ و مواد (تکنیک) و کاربرد

معرفی جامع آثار هنرمند، اعم از منتشر شده و منتشر نشده، (رنگی، سیاه­ قلم و طراحی­ ها) از آغاز تاکنون (1324-1393)

مطالعه و بررسی جامع آثار از منظرها و جنبه­ های گوناگون

بررسی مجموعه آثار و استخراج مبانی نظری و عملی سبک محمود فرشچیان

تفکیک هدفمند مطالب و سیر منطقی و نظام­ مند پژوهش از آغاز فعالیت حرفه ­ای هنرمند تا سال 1393

درج تصاویر، جدول­ ها و نمودارهای گوناگون جهت تبیین ﻣﺆثرتر مفاهیم و موضوعات

درج گاه­شمار زندگی و آثار محمود فرشچیان

بررسی و مطالعه بیش از هزار سند از قبیل: کتاب، مقاله، پایان­نامه، گفت­ وگو، فیلم، عکس، نشریات و رسانه­ های الکترونیکی

چاپی (روزنامه، ماهنامه، فصلنامه و غیره)، پرونده ­های تحصیلی، کارمندی و آموزشی هنرمند و دیگر اسناد و مدارک مرتبط (فارسی، انگلیسی، فرانسوی و ایتالیایی)

نگارش بر پایه شیوۀ استناد دهی علمی منابع (APA) یا شیوه ارجاع دهی درون متنی

نگارش بر پایه دستور خط فارسی، فرهنگ املایی خط فارسی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی) و فرهنگ درست­ نویسی

خالی از لطف نیست یادآوری کنم کتاب نگار جاویدان در راستای مطالعات «فرشچیان پژوهی» به سرانجام رسیده است. «فرشچیان پژوهی، Farshchian Studies»؛ مانند «حافظ پژوهی» و «سعدی پژوهی»، مجموعه مطالعات علمی- پژوهشی دربارۀ زندگی، آثار و اندیشه استاد محمود فرشچیان، هنرمند جهانی و نگارگر نامدار ایرانی است که برای نخستین بار، از سال 1384 توسط امیر رضائی نبرد مولف کتاب بنیان نهاده شده است و تاکنون تداوم و استمرار داشته است. رضایی نبرد در راستای این مطالعات، از ارتباط مستقیم و مستمر چندین ساله با خود هنرمند و نظرات ارزشمند و مساعدت های بی دریغ ایشان، همواره بهره مند بوده است. دستاورد این مطالعات، پایان نامه کارشناسی ارشدِ پژوهش هنر(دانشگاه تربیت مدرس)، رساله دکتریِ تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی(دانشگاه تهران)، چندین کتاب شامل: نگار جاویدان: زندگی و آثار محمود فرشچیان، در کارگه خیال: بررسی جایگاه خیال در آثار محمود فرشچیان، دانشنامه، کتابشناسی، فرهنگ توصیفی آثار، مقالات متعدد علمی- پژوهشی، علمی- ترویجی، مقالات همایش، طرح پژوهشی، فیلم نامه، سخنرانی، نشست تخصصی، کارگاه آموزشی و غیره بوده است که برخی از این آثار منتشر، برخی در نوبت انتشار و برخی نیز در حال آماده سازی هستند.

در پایان مفتخرم که سال 92در برنامه تلویزیونی شوق زندگی که طراح و کارگردان آن بودم روزی میزبان امیررضایی نبرد به عنوان هنرمند ساکن استان البرزبودم که به اتفاق مادر گرامی اش و استاد سروریان  به برنامه آمد و در جریان شکل گیری این کتاب قرارگرفتم و از همان هنگام شوق زده چشم انتظار این اثر بسیار مهم بودم . کتابی که چنانچه گفته شد علاوه وجوه تخصصی مبتنی بر شخصیت پرتلاش و کوشای استاد فرشچیان ، دانشنامه آموزشی جامعی در حوزه مهارت زندگی و راز موفقیت است . پیشنهاد می کنم هر خانواده ای که شوق بزرگی فرزندش را  دارد به این کتاب به عنوان راهنما مراجعه کند .