نگاهی به نمایش «روز پزشک» به نویسندگی و کارگردانی فرزام رنجبر
روابط انسانی تابویی برای هدفمند شدن ذات درونی است
ایران تئاتر، کیارش وفایی: لزوم ارتباط بین انسانها در عصر حاضر مقرراتی دارد که باید به آنها بعنوان کنش و واکنشی نگاه کرد که یک اتفاق و یا یک جریان را هدایت میکند. جریانی که در آن همه چیز به نوع تفکر و البته رفتار بستگی دارد تا هدفی را شکل بدهد. حال این روش گاه مزایا و گاه معایبی با خود به همراه دارد که کشف و شهودی مثل یک نقشه راه با تمام داشتههایش به تصور میکشد.
اهمیت رویکردهای اجتماعی جزو لاینفک ارتباط بین انسانها به شمار میآید که با خود شرایطی را پیش میآورد تا هر عنوانی برای خودش مشخصات و دادههایی را معین کند. لزوم ارتباط یکی از آن موارد است که میتواند نشان دهنده این موضوع باشد که هر فردی بنابر چه خواستهای در اجتماع حضور پیدا کرده تا نیاز خود را عرضه کند. حال اگر بخواهیم این کنش را مورد بررسی قرار دهیم در ابتدا باید به توانایی و یا عدم داشتن آن اشاره داشته باشیم. باتوجه به این نکته که همه چیز از درون انسان به جهان پیرامون میآید و نیازی را طلب میکند تا اهمیت کنش آن بروز داده شود. لذا اهمیت ذات اجتماعی انسان جزو مهمترین داشتههای او محسوب میشود، زیرا نیاز ارتباط بر این اساس پایه ریزی شده است که انسانها گاهی در کنار یکدیگر و در زمانهایی روبروی هم بایستند. حال باید اشاره داشت که اجتماع ساختاری پیچیده دارد و نظام جهانش با در نظر گرفتن رخدادهایی ترتیب داده میشود که در آن نفع و ضرر بیشتر از آنکه به شکل دلخواه رخ بدهد بسیار به توانایی افراد در مواجهه با اتفاقها بستگی دارد. لازمهای که در کنش جهان شمول تولیدات مدیومهای تصویری چون تئاتر و سینما کاربردی دو چندان پیدا میکند، زیرا بسیاری از نویسندگان، کارگردانها در تلاش هستند با نفوذ به مفهوم مقوله ارتباط متقابل بین انسانها، آنها به جهان آثار خود ببرند و با فضاسازی مناسب مخاطب را با حسی حیرت آور ترغیب به دیدن و شنیدن کنند، اهمیتی که این روزها در آثار معتبر در سراسر جهان شاهد آن هستیم.
نمایش «روز پزشک» با در نظر گرفتن مقوله رابطه انسانی کوشیده است تا ساختار اصلی خود را بر پایه کنش و واکنش در موقعیت ترتیب بدهد. ساختاری که در آن انسانها بنابر جایگاه خود در اجتماع بر حسب شغل و موقعیت اجتماعی پرورش پیدا میکنند تا سیر صعودی برای رسیدن به هدف با تمایزهایی در جهان واقعی شکل بگیرد. لذا این نیاز سبب شده است تا جهان متن بر اساس روابط بین شخصیتها با یکدیگر در ازای خلق اتفاقی طراحی شود تا بتوان دلایلی منطقی را برای شکل گیری کنش و واکنش مهیا ساخت. در واقع جهان متن تاکیدش به پردازش تواناییها و عدم آن است با این دیدگاه که هر انسانی بنابر موقعیت اجتماعی خود میتواند جایگاه فردی خود را به وجود آورده و از آن در جهت رفع نیازهای شخصی استفاده کند. رویکردی که در آن همه چیز به شکلی دراماتیک پیش میرود تا اهمیت درونی یک انسان و کاربرد آن حواس در تغییر شرایط جهان پیرامون مشخص شود. لذا در این اثر کوشیده است ساختار متن بیشتر از آنکه شاخصهای واقعگرایانه به خود بگیرد از دادههایی فانتزی استفاده کند تا نظم و منطق روایی نیز شخصیتها را به خود دچار کرده تا از آنها بعنوان نمونهای واقعی در جهت عیان ساختن هدف بهره بگیرد. بنابراین شخصیتهای این نمایش بیشتر از آنکه خودشان را واقعی نشان بدهند سعی دارند تا شرایط را با این ملاک و شاخص به مخاطب معرفی کنند. زیرا در اختیار داشتن این تمهید فضایی را فراهم میسازد تا موقعیتها در تاثیرگذاری ذهن مخاطب با آزادی بیشتری عمل کرده و حتی در مواقعی سبب واکنشهای مختلفی شوند. بنابراین کاربرد ساختار فانتزی شاید یکی از بهترین راهکارهایی بوده که نویسنده و کارگردان نمایش «روز پزشک» از آن جهت آگاه سازی استفاده کرده است.
حال در بخش فضاسازی در نمایش باید به اهمیت خلق موقعیت مکانی یعنی محل زندگی یک زوج جراح مغز و روانشناس اشاره داشت که از ابتدا مخاطب با قرار گرفتن در آن و شنیدن نریشنی پیرامون زاویه دید اثر محیطی را فراهم میکند که از طریق آن بتواند بیشتر برون ریزی کند. شکل گیری اتفاقهایی که خاصیتهای جهان شمولی را برای رویارویی شخصیتها با یکدیگر فراهم میآورد تا غریضه حق طلبی و پردازش ذات درونی هر یک از آنها به صورت جداگانهای نمایان شود. در واقع جهان این اثر همان طور که به آن اشاره شد مملو از مسائلی است که در آن رابطه نقش اصلی را ایفا میکند، کنشی که بیشک یکی از آن موارد جهان شمول است. کارکردی که میتواند در لحظه آدمی را به قله برساند و در کسری از ثانیه او را به داخل پرتگاهی اندازد. لذا وجود این دیدگاه سبب شده تا اتفاقهای پیش آمده در بین شخصیتها پرده از وجود تناقضها که بین آن زوج پزشک و بیماری که از میانه نمایش اضافه میشود که او هم بنابر اتفاقی به خانه آنها وارد شده است بردارد. سبک کمدی که در این نمایش از آن استفاده شده باتوجه به ساختار فانتزی جهان متن بهترین گزینه برای شرح لحظاتی است که شخصیتها در یک بازه زمانی از آن برای خلق موقعیت استفاده کردهاند که این انتخاب را هم باید یکی از مزایای این اثر دانست. حال اگر بخواهیم جزئیات ساختاری این اثر را در مقوله کلی مورد توجه قرار دهیم به استفاده کاربردی مقوله روایت خواهیم رسید. زیرا این بسط دادنهای پیوسته که در جریان اصلی سوژه از آن بهره گرفته شده است نمیتواند در عنوانی بجز ساختار روایت گنجانده شود. در واقع استفاده از مقوله روایت سبب شده است تا حس باورپذیری در ذهن مخاطب با توجه به نزدیک بودن شرایط بهتر قابل درک شود. در حالی که فضای قصهگویی هرگز نمیتواند با در نظر گرفتن سوژه نمایش شرایطی را ایجاد کند که ساختار فانتزی، سبک کمدی و البته برون ریزی شخصیتها بنابر شکلگیری اتفاقها جذابیت موردنظر را داشته باشند. حال در این میان میزانسنهای سیال که با رفت و آمد اتفاق تغییر میکند این تصور را به مخاطب ارائه میکند آن چیزهایی که روی صحنه میبیند نمونه عینی مسائلی است که روزانه با آنها روبرو هستید.
بنابراین باید گفت نمایش «روز پزشک» با وام گرفتن از دادههای اجتماع و جهان پیرامون در فضای واقعی، دنیایی را در ذهن و تخیل بنا کرده تا دلیل تاکیدش به داشتن روابط مناسب را بیان کند و هدفش را با این حرف به پایان برساند که به وجود آمدن اتفاقهای اطرافمان به طور حتم دلیلی برای خودشان دارند.