مرور آثار طراحان گرافیک نمایشها
رویکردهای رایج در طراحی پوسترهای این روزهای تئاتر
ایران تئاتر: بخشی از پوسترهای نمایشهای این فصل در رویکردی توصیفی به شکلهای مختلف تلاش بر ارائه تصاویری داشتهاند که به زعم طراحان این پوسترها به عنوان بازگوکننده فضای نمایشها در نظر گرفته شدهاند.
اگر مهمترین ویژگی پوسترهای تئاتر را در قدرت تاثیرگذاری، همچنین هم راستا بودن با ویژگیهای آثار نمایشی بدانیم، طرحهای ارائه شده در پوسترهای نمایشی ما تا چه اندازه از این خصلتها برخوردارند؟ بدیهی است که بهره داشتن از چنین ویژگیهایی شاید کمتر به شکل مطلق در پوستر نمایشها جلوهگر شود و عموماً این تصاویر به نسبتهای مختلفی واجد چنین ارزشهایی هستند. اما پوسترهای نمایشهایی که این روزها روی صحنه رفتهاند به چه شکل و تا چه میزان در این زمینه به موفقیت دست یافتهاند. در ادامه نگاهی اجمالی به کم و کیف پوسترهای طراحی شده برای نمایشهای روی صحنه خواهیم داشت.
رویکرد توصیفی و فقدان کارکردهای دراماتیک
بخشی از پوسترهای نمایشهای این فصل در رویکردی توصیفی به شکلهای مختلف تلاش بر ارائه تصاویری داشتهاند که به زعم طراحان این پوسترها به عنوان بازگوکننده فضای نمایشها در نظر گرفته شدهاند. اما این رویکرد توصیفی که به علت فقدان کارکردهای دراماتیک در طراحی اغلب این اعلانها قادر به تاثیرگذاری لازم در ارتباط با جلب مخاطب دست پیدا نمیکنند. بخشی از این ایدهها بر استفاده از عکسهایی از صحنه نمایشها متمرکز است و از این طریق سعی در انتقال ویژگیهای نمایشها دارند. به این ترتیب در این دسته از پوسترها کارکرد طراحی گرافیک به حداقل رسیده، در حالی که عکسهای تئاتر به خودی خود حاوی ویژگیهای مورد نظر در انتقال فضای نمایشها هستند و پوسترها به این طریق از کارکردهای ویژه طراحی پوسترها غافل میمانند. به عنوان نمونه طراحان پوستر نمایشهایی چون خاتون و کلفتها چنین رویکردی را در ارائه آثارشان برگزیدهاند.
رویکردهای رایج در طراحی پوسترهای نمایش
مجموعه پوسترهای نمایش طراحی شده در ماههای اخیر عموماً در دسته بندیهای مشخصی جای میگیرند که نشان از سلیقههای رایج میان طراحان دارد، هرچند در این ارتباط کمتر با سبکهای بصری شاخص و قابل توجهی در طراحی اعلان نمایشها روبه رو هستیم. در این بخش از مرور پوسترهای نمایشهای روی صحنه نمونههایی از این رویکردها را بازخوانی میکنیم.
پوستر نمایش حریق که عنوان طراح آن در شناسنامه اثر نیامده، پلکان اضطراری یک ساختمان را به عنوان نشانه ای از فضای نمایش به کار گرفته که چندان خلاقانه و تاثیرگذار به نظر نمیآید.
محمدرضا غفاری طراح پوستر محبوبهها طرحی مفهوم محور ارائه کرده و قصد دارد تا فضای نمایش را ز طریق اشاراتی شاعرانه ترسیم کند؛ هر چند این اعلان از نظر بصری کم رمق و فاقد قدرت بصری چشمگیر به نظر میآید.
پارسا تاک طراح نمایش آغاز فصلی سرد، همین سردی فضا را در کلیت طرح دستمایه طراحی پوستر قرار داده، هرچند سعی کرده با به کار بردن رنگهای گرم در بخشهایی دیگر از اثر این سردی را تا اندازه ای جبران کند. کلیت این پوستر نشان دهنده فضایی پر ابهام است.
هادی لطف آبادی طراح پوستر نمایش اکثریت، تصویری از یک دلقک را به عنوان عنصر اصلی طرح انتخاب کرده است. این تصویر در حقیقت بازنمایی درونمایه نمایش است اما طراحی از این توصیف ساده فراتر نمیرود.
امین یاوری، نمایش ابوالهول، فضایی شبه پاپ آرتیستی را میسازد که ملغمه ای از حوادث را یادآوری میکند از برج ایفل تا گلوله و ماتیک که به جنبههایی از روایت اشاره دارند.
پوستر نمایش روز پزشک با طراحی محمد دارایی از ایده پوستر در پوستر و بازی با حروف عنوان نمایش در این اثر استفاده کرده، اما این رویکرد در نهایت فضای پوستر را به یک اعلان تجاری نزدیک کرده است.
پوستر دلقکهای غمگین با طراحی حمید مازیار بخشی از چهره دلقکی غمگین را که کاراکتر اصلی نمایش هم هست با سطح بزرگی از رنگ زرد به عنوان نشانه ای از افسردگی شخصیت داستان ترکیب بندی کرده است.
آیدین حق پناه در طراحی پوستر نمایش ریل، تصویری مبتنی بر ویژگیهای روانکاوانه را ارائه میدهد.
پوستر نمایش در وقت مقرر با طراحی محمدجواد تقی زاده رویکردی اکسپرسیونیستی و بیان گر را برای ارائه برگزیده است.
پوستر نمایش جان گابریل بورکمان با طراحی مونا ترابی، تصویری دراماتیک را در فضایی شبیه نقاشیهای رنسانسی میسازد که از قدرت بصری بیشتری در پوسترهای این فصل برخوردار است.
پوستر نمایش دیوار از مهدی رایگانی، در فضایی کمابیش نزدیک به پوسترهای سینمایی، تصویری هیجانی از جنگ را به عنوان درونمایه اصلی نمایش ارائه میکند.
پوستر نمایش بولدوزر از مهدی رایگانی، طراحی مفهوم محور و در عین حال برانگیزاننده را ارائه کرده است. عناصر اصلی پوستر به سادگی یک بشقاب و قاشق و چنگال هستند اما طراح با پر کردن بشقاب با تیغهای صورت تراشی کارکرد بیانی ویژه ای یافته که کنجکاوی برانگیز میتواند باشد. همچنین یکی دیگر از نقاط قوت این پوستر طراحی لوگوی متناسب با عنوان نمایش است.
پدیدههای قابل تأمل در طراحی پوسترهای نمایش
علیرغم اینکه در مرور پوسترهای فصلهای گذشته نشانههایی از کم توجهی به کارکردهای ویژه پوسترهای تئاتر در معرفی رویدادهای مرتبط با هنرهای نمایشی آشکار است، اما بارقههایی از ظهور پدیدههایی در جهت گسترش و قدرت بخشیدن به این کارکردها هم از سوی برخی طراحان گرافیک در این عرصه به چشم میخورد. اگرچه در حال حاضر ممکن است برخی از این پدیدهها به خودی خود ناموجه و حتی ناهنجار به نظر برسند، اما در عین حال میتوان به تصحیح و تکامل چنین پدیدههایی امیدوار بود. در این مجال برخی از این پدیدهها را مرور میکنیم.
یکی از رویکردهای رو به فزونی در طراحی پوسترهای نمایش اقبال طراحان به تایپوگرافی عنوانهای نمایشها است. این رویکرد که در حال حاضر نوعی ناهنجاری را در نحوه معرفی نمایشها شکل داده در صورت دقت عمل بیشتر طراحان میتواند به یکی از عناصر سازندۀ پوسترهای تئاتر تبدیل شود. در این زمینه خوانا بودن و سریع الانتقال بودن تایپوگرافی ها شاید یکی از مهمترین کارکردهایی است که میباید مورد توجه طراحان قرار بگیرد.
یکی از نقاط ضعف در طراحی پوسترهای اخیر تئاتر بی توجهی طراحان به کارکردهای زیبایی شناسانه و بیان گرانه ابعاد پوسترها است. در یک مرور اجمالی بر این اثار میتوان متوجه شد که اکثریت قریب به اتفاق طراحان از کادر مستطیل عمودی رایج به عنوان قالب پوسترها استفاده میکنند و بسیار انگشت شمار اعلانهایی است که خارج از این قاعده عمل کنند.