باید صریح و بی پرده با هم رو در رو شویم

به گزارش ایران تئاتر فرهاد مهندس پور در ابتدای سخنان خود در در نشست چشم انداز تئاتر مقاومت در آینده گفت: وقتی از آینده حرف می زنیم در مورد تغییر صحبت می کنیم؛ برای همین باید بدانیم چه چیزی و چرا باید تغییر کند؟ چگونه باید تغییر کند؟ عواقب تغییرات چه خواهد بود؟

او با اشاره به اینکه نمایشنامه نویسی دفاع مقدس محاط شده در تئاتر و نمایشنامه نویسی ایران است گفت: این دو پیوند های روشنی با هم دارند و نمی شود تئاتر مقاومت را از تئاتر ایران جدا بررسی کرد. وی با تاکید بر به وجود آمدن برخی تصورهای اشتباه پس از انقلاب اسلامی گفت: ما تصور می کردیم با انقلاب همه چیز تغییر خواهد کرد و پس از آن دیگر هیچ مشکلی وجود ندارد. نتیجه این تفکر این بود که ما در آن سال ها مقداری زیادی نمایشنامه داریم که در آن ها هیچ کشمکشی وجود ندار و اصلا مشکلی وجود ندارد که بخواهد کسی بر آن پیروز شود! وی افزود: در چنین شرایطی جنگ باعث شد ما واقع بینانه به وضعیت نگاه کنیم. جنگ باعث شد که ما بفهمیم اتفاقات راحت رخ نمی دهد و آن آرمانی  که ما در ذهن داریم در واقعیت وارد سنگلاخی می شود که همه چیز در آن سخت خواهد شد.

مهندس پور اضافه کرد: من معتقدم از سال های 85 تا 87 نمایشنامه نویسی در ایران شروع به افت کرد و جریان بسیار لاغر و نحیفی شده است. این پدیده از واقعیت زیست جامعه ایرانی دور شده است. ما موفق شده ایم تئاتر و نمایشنامه نویسی ایران را که هنوز به اندازه کافی با زندگی اجین نشده است از واقعیت کاملا دور کنیم. مقداری از این اتفاق مربوط به نگرانی های مدیران جامعه بوده است و به همین ترتیب محدود شدن نمایشنامه نویسان. ما باید بدانیم در وضعیتی بحرانی به سر می بریم. برای سنجش این حرف به راحتی می توانید اماری از نمایشنامه های ایرانی  و نمایشنامه های ترجمه شده به دست آورید. ما باید نمایشنامه خارجی هم ترجمه کنیم اما به این معنی نیست که نمایشنامه ایرانی کمتر نوشته شده و چاپ شوند.

فرهنگ به حال خود رها شده

مهندس پور با اشاره به اینکه نظام ایده فرهنگی مشخصی ندارد و بسیار از سیاست های فرهنگی همچون تیری در تاریکی است گفت: الان بزرگترین دغدغه جامعه چیست؟ دلار یا تئاتر دفاع مقدس؟ من این را می فهمم که در همه جای جهان اقتصاد و پول و گردش آن سرنوشت همه چیز را معلوم می کند. این ایده فراگیر و بزرگی است اما در ایران هم با وجود ایده های مذهبی یا فرهنگی باز همه چیز بر اساس همان ایده اقتصادی است.

وی افزود: حوزه  فرهنگ هرگز به آدمهای متخصص امر واگذار نشده. چرا باید یک وزیر باید در مورد فیلم نظر دهد؟ هیچ دولتی در هیچ جای دنیا تولید کننده فرهنگ نیست. فرهنگ در نهادهای  کوچک تولید می شود هسته مرکزی و کوچکترین نهاد تولید کننده آن هم خانواده است. ارزشهای فرهنگی و اجتماعی از خانواده و سپس جمع های بزرگ تر تولید می شوند. به همین ترتیب گروه های تئاتری می توانند تولید کننده ارزشهای اجتماعی و فرهنگی باشند.

مهندس پور با تاکید بر بحرانی بودن شرایط اجتماعی گفت: رفتارهای فرهنگی باید در درون خود حوزه فرهنگ مطالعه شوند و برای آن برنامه ریزی کرد. ما باید آزادی عمل این را داشته باشیم که در مورد آن پژوهش کنیم.

وی ادامه داد: آنچه امروز نمایشنامه نویسی ایران را لاغر می کند بی توجهی است. پدیده های فرهنگی نمی توانند به حال خود رها شوند. نمایشنامه نویسان ما کجا هستند و درباره چه می نویسند؟ مسائل اجتماعی و فرهنگی ما در این آثار چه جایی دارند؟  اینها به ما می گوید که ما فرهنگ را به حال خود رها کرده ایم.

او افزود: پیشنهاد من این است که در مورد تئاتر مقاومت باید پژوهش کنیم و از دل این پژوهش ها خودمان را ارزیابی کنیم.

سانسور و بی مسئولیتی هنرمند

به گزارش ایران تئاتر مهندس پور در ادامه با اشاره به تاریخچه سانسور گفت: در سال 1317 سنگ بنای سانسور در تئاتر توسط رضا شاه پهلوی گذاشته شد اما من نمی دانم شرایط ما چه شباهتی به آن شرایط دارد؟ من این مبحث را پیش کشیدم که مفهوم میانجی گری هنر و هنرمند را پیش بکشم. در چنین شرایطی به جای اینکه هنر و هنرمند میانجی مردم و دولت باشند، دولت خودش هم مملکت را اداره می کند و خودش هم میانجی هنر و مردم می شود؛ ما در چنین وضعیتی هستیم. در این شرایط به جای اینکه هنر بتواند باری از دوش دولت بردارد و وضعیت را تفسیر کند دولت گاهی نقش مردم را برای هنرمندان و گاهی نقش هنرمند را برای مردم بازی می کند! وی افزود: تیراژ کتابی سال 1305 ده هزار نسخه بوده است و  سال 85 همان کتاب در هزار نسخه چاپ می شود! خب این نشان می دهد ما در چه وضعیتی هستیم در این شرایط هزینه برای سانسور کتاب بی معناست، مطمئن باشید خبر آن در دنیا صدا می کند و بسیار منفعت بیشتری برای وجه نظام دارد!

وی در ادامه با اشاره به سانسور و هر گونه اعمال نظر افزود: این پدیده به هنرمند مسئولیت رابطه اجتماعی صریح نمی دهد. خب در این شرایط چطور انتظار دارید هنرمندی که مسئولیتی درباره رابطه اجتماعی که قرار است برقرار کند ندارد ذوقی برای کار خلاقه داشته باشد؟ این شرایط منجر به این می شود که ما کلی افراد متوسط رو به پایین داریم؛ عرصه برای کسانی باز شده که برای کارشان به دانش و تخصص نیازی ندارند. نتیجه این خواهد بود که ادمهای درجه یک در این رقابت عقب بمانند چون نمی توانند با این افراد مسابقه دهند.

او با اشاره به تئاتر جنگ گفت: وقتی در مورد تئاتر دفاع مقدس و جنگ حرف می زنیم یعنی وضعیت کسانی که در جنگ بوده اند و آنچه را تجربه کرده اند با خود به محیط جامعه آورده اند. در این شرایط هر چه قدر هم خیال ورز باشی اما درنهایت نمی توانی از نخ واقعیت جدا شوی. جنگ از این لحاظ می تواند مهم باشد که دوره ای است از زیست ما و می خواهیم در مورد آن با  تئاتر و نمایشنامه نویسی حرف بزنیم.

وی افزود: در دوره ای ما در بنیاد ارزشهای دفاع مقدس به دنبال جذب بودجه برای اجرای تئاتر بودیم وقتی به سراغ مسئولین میرفتیم حرف هایی می شنیدیم از این قبیل که مگر جنگ برای ما چه کرد که حالا بنیاد حفظ ارزش ها بخواهد با اجرای تئاتر کاری بکند!؟ آنچه تاکنون رخ داده هم بابت علاقه شخصی مسئولین به حوزه فرهنگ بوده. به یاد دارم زمانی حتی مراکز نظامی  هم مسئولیتی در این مورد احساس نمی کردند.

وی در پایان خاطر نشان کرد: تئاتر و نمایشنامه نویسی جنگ از تئاتر ایران جدا نیست و نمی توان جدا از اهم این دو را بررسی کرد. من به امیدواری آقای کرمی نیستم اما فکر می کنم هر کاری که می توانیم الان انجام دهیم را باید آغاز کنیم تنها شرطش این است که صریح و بی پرده با هم رو در رو شویم. وی افزود: اگر حتی یک بخش هم در حوزه فرهنگ عملیاتی موفق صورت  دهد و استراژی درستی پیاده کند با اطمینان می توانم بگویم که سرایت پیدا خواهد کرد. جامعه با وجود اینکه تصور می شود قهرمانانش ستاره های پاپ و ثروتمندان اند اما باید دانست که در واقعیت این جامعه بسیار به مسئله فرهنگی و اخلاقی حساس است. اگر به این جامعه نشان دهیم که در جایی عملیاتی هر چند کوچک اما صادقانه در حال رخ دادن است قطعا به آن اقبال نشان می دهد.

گفتنی است نشست "چشم انداز تئاتر مقاومت در آینده" عصر یکشنبه در سالن اجتماعات مجموعه تئاتر شهر برگزار شد که در این برنامه شهرام کرمی مدیر اداره کل هنرهای نمایشی ، نویسنده و کارگردان به همراه دکتر فرهاد مهندس پور عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و دکتراسماعیل شفیعی عضو هیئت علمی دانشکده سینما و تئاتر به عنوان سخنران و کارشناس حضور داشتند.