کارگردان «شازده کوچولو» در جشنواره تئاترکودک و نوجوان:
تکنولوژی باید در خدمت محتوا قرار بگیرد
ایران تئاتر: آناهیتا غنی زاده با نمایش «شازده کوچولو» در جشنواره بین‌المللی کودک و نوجوان همدان شرکت کرده است. این نمایش پیش از این در تیرماه ۹۷ در تالار هنر تهران اجرا شده است. با او درباره جایگاه تکنولوژی در تئاتر کودک و نوجوان به گفت و گو پرداخته‌ایم.
به عنوان یک کارگردان که مدت‌ها با کودکان و برای کودکان کار کرده‌اید، به نظرتان تکنولوژی در تئاتر کودک امروز چه جایگاهی می‌تواند داشته باشد؟
پیش از ورود به بحث تکنولوژی به نظرم باید یک سری مقدمات در نظر گرفته شود. تکنولوژی استفاده از ابزار و تکنیک است ولی چیزی که از آن مهم‌تر است انتخاب محتواست. انتخاب محتوا هم برمی‌گردد به شناخت مخاطب. زمانی که مخاطب را بشناسیم و حدود سنی‌اش را بدانیم بهتر می‌توانیم متناسب با وضعیتش کاری را تدارک ببینیم و محتوایی را انتخاب کنیم. با توجه به تفکیک سنی دقیقی که در جشنواره‌ی امسال همدان اتفاق افتاده است و کارها به دسته‌های خردسال، کودک و نوجوان تقسیم شده‌اند، تکلیف کارگردان برای انتخاب محتوا و تصمیم گیری برای شکل اجرایی آن روشن است. ما پس از این شناخت دقیق است که می‌توانیم تصمیم بگیریم چه محتوایی مناسب حال مخاطب است و چه نگاهی باید به آن محتوا داشته باشیم. و در جهت به روز رسانی‌اش از چه تکنولوژی‌ای استفاده کنیم.
تکنولوژی باید در خدمت محتوا قرار بگیرد. گاهی درام و شکل محتوایی آن نیاز به فرم ویژه‌ای ندارد. گاهی پیش می‌آید که محتوا کاملاً به دست فراموشی سپرده می‌شود و کارگردان تنها به فرم اجرایی بسنده می‌کند و خیال می‌کند به صرف استفاده از تکنولوژی خاصی در اثر مخاطب اقناع می‌شود. حتی در کارهای خارجی که به سادگی تکنولوژی‌های را در اختیار دارند خودشان را ملزم به استفاده از تکنولوژی نمی‌دانند.
در واقع تکنولوژی می‌تواند مفید و کامل کننده باشد به شرطی که درست استفاده شود. نمی‌توان مسائل روز را نادیده گرفت و با توجه به گذر زمان باید فرم اجرایی ویژه‌ای را در نظر بگیریم که بتواند محتوا را برساند.
استفاده‌ی شما تا به اینجا از تکنولوژی در جهت نیاز متن بوده است یا در جهت امکاناتی که در اختیار داشته‌اید؟
هر دو. من در واقع هر دو را در نظر می‌گیرم و به این فکر می‌کنم که در وهله‌ی اول محتوایی که انتخاب کرده‌ام با درستی و احترام به مخاطبم اجرا بشود. اگر امکاناتی باشد از آن استفاده می‌کنم و اگر نباشد با استفاده از فرم اجرایی تلاش می‌کنم به آن قضیه برسم. در واقع این محدودیت‌ها می‌توانند خلاقیت آفرین باشند و من مجبور باشم برای پر کردن جای خالی تکنولوژی‌هایی که نیست فرم اجرایی خاصی به کار ببرم. مهم این است که به مخاطب احترام گذاشته شود.
با توجه به اینکه کودک امروز در فضایی سرشار از تکنولوژی بزرگ شده است به نظر شما کارکرد فناوری روز برای جذب مخاطب چیست؟
قطعاً استفاده از تکنولوژی لازم است ولی باید یک مسئله را هم در نظر بگیریم. ما در کار با کودکان و انجام بازی‌های متفاوت با آن‌ها متوجه شده‌ایم که گرایش کودک به این بازی‌ها با گذشته تفاوتی نداشته است. در واقع کودک امروز تحرک ندارد و ما آن‌ها را وادار به تحرک می‌کنیم. الآن شیوه‌ی زندگی دور هم بودن بچه‌ها و بازی‌ها را از آن‌ها گرفته. آپارتمان نشینی و پدر و مادر شاغل بچه‌ها را در محیطی رشد داده که تا حد زیادی حتی تکنولوژی زده شده‌اند. بنابراین در تئاتر به دنبال ایجاد ارتباط‌اند. ما در تئاتر کودک این امکان را داریم که با چند نور ساده راحت بتوانیم با مخاطب کودک ارتباط برقرار کنیم و حتی نیاز به تکنیک خاصی نیست.
کارهای پر تکنولوژی جهانی به راحتی در دسترس بچه‌ها هست. آیا این مسئله آن‌ها را از تئاتر دل‌زده نمی‌کند؟
من به عنوان کارگردان در وهله‌ی اول موظفم دغدغه‌ی بچه‌ها را بدانم. جالب آیت که بدانید این روزها بحث هویت برای بچه‌های امروزی یک دغدغه است. علاوه بر این اغلب بچه‌ها با خانواده‌هایشان به تماشای تئاتر می‌نشینند پس دغدغه‌ی خانواده‌ها هم اهمیت پیدا می‌کند. باید این ارتباط شکل بگیرد. باور نمی‌کنید ولی آن چنان که یک طراحی صحنه و موسیقی به جا و بازی بازیگران و شکل درست طراحی لباس و عروسک می‌توانند جذاب باشند و حتی یک کار فانتزی را اقناع کنند ممکن است حتی نیاز به تکنولوژی ویژه‌ای نباشد. در واقع تئاتر این مزیت را دارا هست که از یک حداقل، حداکثر بسازد.
شما به عنوان یک کارگردان کودک چقدر تمایل و نیاز داشتید وارد حوزه‌ی تکنولوژی بشوید؟
خیلی تمایل داشتم و نیازش هم همیشه بوده است ولی وقتی امکانات وجود ندارد ما باید سعی کنیم در این محدودیت خلاقانه‌تر عمل کنیم. زمانی که من بودجه‌ی محدودی دارم و در شرایط سختی کار می‌کنیم خیلی سخت‌تر ممکن است این اتفاق رخ بدهد و من مجبورم از امکاناتی که داشتیم هم چیزهایی را حذف کنم.
به نظر شما چه مشکلاتی بر سر راه کارگردانان تئاتر کودک برای استفاده از تکنولوژی وجود دارد؟
ما در ایران خیلی زیاد از تکنولوژی به روز فاصله داریم. نه از نظر آگاهی بلکه از نظر بودجه و امکانات. آب و رنگ در تئاتر کودک مهم است. مهم است که ما بتوانیم فانتزی را برای کودکان به نمایش بگذاریم ولی ما به روز نیستیم و ارتباط ما با تکنولوژی بسیار محدود است. متأسفانه به دلیل عدم وجود امکانات و عدم ارتباط با خارج از کشور ما نمی‌توانیم ببینیم که چه اتفاقات مثبتی در این زمینه در اجراهای کودک و نوجوان در حال رخ دادن است. ما امکاناتی که می‌تواند روی صحنه باشد را نمی‌شناسیم. بالاترین امکاناتی که ما داریم ویدیو پروژکشن است. باید متولیان و مسئولین نگاه مناسب‌تری به تئاتر کودک داشته باشند. در واقع این بچه‌ها نسل آینده‌اند و قرار است پا جای پای ما بگذارند و برای سرزمینی بهتر است که باید آن‌ها بهتر بزرگ شوند.
اگر حامی داشته باشیم این اتفاق خیلی ساده‌تر و بهتر می‌تواند رخ بدهد.
به نظر شما جشنواره کودک و نوجوان با توجه به برگزاری ورک شاپ ها و حضور کارهای بین‌المللی چه طور می‌تواند در این زمینه کمک کننده باشد؟
قضیه این است که باید یک مدیریت کلان درست داشته باشیم. جشنواره در یک مدت محدود برگزار می‌شود و می‌رود تا سال بعد. و در این میان گروه‌ها زمانی حاضر می‌شوند که باید کارشان را ارائه کنند و زمانی برای شرکت در این ورک شاپ ها و تماشای کارها ندارند. به نظرم خیلی بهتر است که حامیان مالی و سرمایه گذاران و متولیان و متخصصین جمع شوند و یک آیین نامه تنظیم شود تا با تغییر هر دبیری اتفاق سلیقه‌ای در جشنواره نیفتد و این آیین نامه هم به روز شود. به این طریق طبیعتاً ما دچار مسائل حاشیه‌ای و دغدغه‌ها نخواهیم بود.
این جشنواره یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های بین اللملی ایرانی است و نام جشنواره را یدک می‌کشد. به نظرم باید مانند یک جشن برگزار شود و تمام دغدغه‌ی گروه‌ها اجرا در برابر یکدیگر و رقابت نباشد. بتوانند با هم مشارکت کنند و از هم بیاموزند و به حرفه‌ای بودن یکدیگر کمک کنند ولی وقتی که هر گروهی یک روز قبل از اجرا وارد همدان می‌شود نمی‌تواند بهره‌ای که باید را از جشنواره ببرد.
