هیچ وقت به دنبال بازی در نقش های ساده نبودم

خسرو شهراز در شاه لیر با توانمندی نقش گلاستری را بازی می کند که رویکرد تقریبا مشابهی با شاه لیر دارد و او از جمله تاثیر گذارترین بازیگران تئاتر ایران در سال های اخیر بوده است و انواع و اقسام نقش‌های رئالیسی، غیر رئالیستی، تاریخی و تراژدی را به شایستگی بازی کرده است و سه سال قبل هم به خاطر بازی چندلایه اش در نقش فاگین معروف نمایش الیور تویست بهترین بازیگر جشنواره تئاتر فجر شد. این هنرمند ارزنده کرمانشاهی سالها است که با بزرگانی مثل حمید رضا نعیمی، آرش دادگر، علیرضا امینی و ابراهیم حاتمی کیا در تئاتر، سینما و تلویزیون همکاری داشته است و در فیلم ها و نمایش هایی نظیر چ، پشت بام های تهران، به مناسبت ورود اشکان، ماضی استمراری، هملت، فیل، خانه کاغذی، الیورتویست، سفر به نهایت دور و لیرشاه به بازی پرداخته است. نمایش شاه لیر روایتگر زندگی شاه لیر، یکی از بزرگترین و ارزنده‌ترین نمایشنامه های تراژیک ویلیام شکسپیر است. شاه لیر شخصیت اصلی این نمایشنامه است که سه دختر دارد و پس از تصمیمی نابخردانه‌ سرزمینش را تنها بین دو دخترش تقسیم می کند. این تصمیم لیر بر اساس باور کردن تملق و چاپلوسی دو دختر بزرگتر و عدم پذیرش صداقت و شجاعت دختر کوچکتر گرفته شده  است، که در نتیجه به تبعید دختر کوچکتر، جنگ میان دو دختر دیگر و دیوانه شدن خود او می‌انجامد. در نمایش لیر شاه مهدی سلطانی، الهام پاوه نژاد، بهاره رهنما، خسرو شهراز، رحیم نوروزی، محمدصادق ملک، ناصر عاشوری، محمدرضا علی اکبری، حمیدرضا هدایتی، محمد صدیقی مهر، محبوبه تفضلی، یلدا قشقایی، سجاد بابایی، محمد صادقی، امیرحسین سرداریان، حسین ابراهیمی، سعید عظیمی، سپاس رضایی، افشین حسنلو، فربد غفاری، محمد پیرالیاس، رضا ایزدخواه، منصور تمیزی فر، حمیدرضا جهانگیری، سعید مصطفایی، میلاد پاک سرشت، حامد عباس پور، حامد آرامی، مجید قنبری، سارا خسروی و الهام قندهاری بازی دارند. نادر مشایخی به عنوان آهنگساز و رهبر گروه موسیقی، ماریا حاجیها به عنوان طراح گریم و قاسم جعفری به عنوان مشاور کارگردان حضور دارند. نمایش شاه لیر آبان و آذر ماه در سالن اصلی تئاتر شهر در حال اجرا است. با خسرو شهراز در باره حضورش در نمایش شاه لیر و ایفای نقش گلاستر گفت وگویی انجام داده ایم.

با مروری به کارنامه بازیگریتان همیشه به دنبال ایفای نقش متفاوت و دور از هم بوده اید؟

بله، اساسا دوست دارم در نقش های متفاوتی بازی کنم؛ نقش هایی که چند وجهی باشند. هیچ وقت به دنبال بازی در نقش های ساده نبودم؛ حتی اگر نقش کوچکی برای بازی پیش رو داشته باشم تلاش می کنم چیزی به آن بیافزایم تا از سادگی و مونوتن بودن دور شود. چالش حین ایفای نقش هم برایم لذت بخش است. هر نمایشی که بازی می کنم تا آخر زمان اجرا به دنبال اضافه کردن ریزکاری‌هایی به نقشم هستم تا کارم بهتر و کامل تر بشود و یک کلنجار ذهنی هم برایم حین ایفای نقش به وجود می آید.

ایفای نقش هایی از جنس گلاستر برایتان چه ویژگی هایی دارد؟

سوای جذابیت های خاص این نوع نقش ها، ایفایشان بسیار دشوار است. در شرایطی که تئاتر شرایط درستی ندارد تهیه امکانات روی صحنه بردن چنین نمایش فاخر و بزرگی واقعا کار دشواری است. خوشبختانه علی رغم سختی هایی که داشتیم کار در تمرینات روند خوبی داشت و در شب هایی که اجرا داریم با توجه به استقبال خوب مردم هر شب اجرا استقبال مردم از دیدن کار بیشتر شده است و این برایم خوشحال کننده است که دیدن نمایشی بالای سه ساعت و نیم زمان اینقدر برای مخاطب مهم است.

به لحاظ تعریف یک نمایش حرفه ای و استاندارد شاه لیر همه موتیف های آن را از قبیل دکور بزرگ، موسیقی زنده و کارگردانی و بازی های درخشان را در خودش دارد؟ 

درست است و معتقدم باید تولید این نمایش ها بیشتر از این باشد و می تواند معرفی کننده خوب آثار کلاسیک برای عامه مردم باشد و خوراک مناسبی هم برای علاقمندان جدی تئاتر است. متاسفانه این روزها نمایش های سطحی و ضعیف گسترش یافته است و باید به فکر این چالش بزرگ باشیم. مسئولین هم باید راهبردهایی حمایتی از چنین نوع نمایش هایی را اتخاذ کنند. در گذشته نمایش شاه لیر بارها روی صحنه رفته است.

به نظر شما این نوع متن های کلاسیک چقدر قابلیت اجرای مجدد دارند؟

شاه لیر بارها روی صحنه رفته و خود من هم قبلا در این نمایش بازی کرده بودم و هر اجرا ویژگی خاص خودش را دارد که بستگی به برداشت و قرائت کارگردان از متن دارد. نمایش شاه لیر همانطوری که در بالا اشاره شد یک نمایش بزرگ است که ویژگی های متفاوتی نسبت به سایر اجراها با توجه به ایده های نمایشی دکتر مسعود دلخواه دارد.

آیا در اجرایی که در گذشته بازی کرده بودید هم نقش گلاستر را بازی کرده بودید؟

من در اجرای شاه لیر آرش دادگر در اواسط دهه هشتاد بازی کرده بودم و در آن اجرا نقش شاه لیر را داشتم؛ نقش گلاستر هم جذابیت های خودش را دارد.

به نظر می رسد شخصیت شاه لیر و گلاستر قرابت های زیادی با هم دارند؟

هر دو نفر دو روی یک سکه هستند که سرنوشت شبیه به همی دارند.

نکته جذاب شخصیتی گلاستر به نوع عملکردش برمی گردد؛ جاهایی می توانیم به کارهایش حق بدهیم و جاهایی هم کارهایش جای نقد دارد؟

گلاستر و بازی کردن کنش های مختلفش برای من کار بسیار دشواری بود. گلاستر روح و روان خاصی دارد و در درونش طیف های مختلف شخصیتی دارد. علی رغم مهربانی هایی که دارد و به شاه لیر هم علاقه خاصی دارد، خیلی صمیمانه به طرف مرگ می رود. جذبه شخصیتی گلاستر علی رغم پیچیدگیش برایم دلچسب و دوست داشتنی است. لحظه ای که گلاستر را نابینا می کنند و تلاش می کند خودش را از بلندی هایی که نمی بیند به پایین پرتاب کند، در اوج نابینایی به شناخت دست پیدا می کند و مثل یک بینا عمل می کند و لیر هم در اوج دیوانگی به خرد می رسد. بنابراین شخصیت گلاستر با این زیر و بم ها از تک بعدی بودن فاصله می گیرد.

در اتفاقاتی که برای گلاستر می افتد قضاوت های نه چندان درست و شتابزده اش درباره ادوموند نقش مهمی دارد و قضاوت هایش جای نقد دارد؟

گلاستر علی رغم سن و سال و تجربیاتش به نظر من آدم ساده لوحی است.

چقدر این ساده لوحی در کارهای گلاستر قابل تعریف است؟

نمونه بارز چنین ساده لوحی، زود باوری و گول خوردنش از ادموند است و خیلی آسان وارد نقشه گلاستر و بدبین شدن به پسر دیگرش می شود. گلاستر را هم می توانیم یک آدم دهان بین قلمداد کنیم و مصداق های زیادی هم دارد. گلاستر تقریبا در آخر کار متوجه می شود چه اشتباهاتی انجام داده است و اسیر دسیسه شده است.

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی