گفت وگو با ابراهیم وحیدزاده کارگردان نمایش روز نحس
همیشه کمدی برایم جذابیت داشته است
ایران تئاتر:در سال های اخیر خیلی از بازیگران و کارگردان صاحب نام و با تجربه سینما رجعت دوباره ای به تئاتر داشته اند. یکی از این کارگردان های با سابقه و ارزشمند ابراهیم وحید زاده است که اغلب مخاطبان او را با کمدی های موفقش نظیر مجسمه و عشق فیلم می شناسند و نمایش روز نحس را کارگردانی کرده است.
ابراهیم وحید زاده فیلم‌نامه‌نویس، تهیه‌کننده، کارگردان و تدوینگر پیشکسوت است که فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۴۵ با ساختن فیلم کوتاه آغاز کرد. از جمله آثار سینمایی او در مقام کارگردان، نویسنده و تهیه‌کننده می‌توان به فیلم‌های سینمایی تحفه‌ها، مجسمه، عشق فیلم، معادله، شام عروسی، تاکسی نارنجی و عروسک اشاره کرد. وحیدزاده همچنین تا کنون نمایشنامه‌های تاج، پیاده هفتم، شمعدانی، چشم‌ها، کدام قله کدام اوج، اسیر، جایزه و سیمرغ را روی صحنه برده است. این کارگردان نمایش "روز نحس" را بر اساس نمایشنامه‌ای از میخاییل زوشنکو با ترجمه رضا قیصریه، با بازی شاگردانش در آموزشگاه بازیگری مکتب کمدی ایران روی صحنه برده است. این نمایشنامه به عنوان کار گروهی جمعی از شاگردان وحیدزاده در هجدمین دوره کلاس‌های بازیگری آموزشگاه مکتب کمدی ایران است. پیش از این نیز نمایشنامه شب با متنی از وحیدزاده در قالب پروژه پایان دوره آموزش بازیگری روی صحنه رفته بود و روز نحس دومین نمایش هنرجویان دوره‌های بازیگری آموزشگاه مکتب کمدی ایران محسوب می‌شود. در نمایش روز نحس الناز باطنی، مهدی عابدی، محمد جعفری، میلاد اکبری، حامد سنجرانی، حسن قائمی و علیرضا عسگری بازی دارند. با ابراهیم وحید زاده در باره اجرای نمایش "روز نحس"، کار تئاتر و تدریس به جوان‌ها گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
بر اساس چه ویژگی‌هایی دوباره به سمت تئاتر و اجرای نمایش رویکرد پیدا کردید؟
حرفه اصلی من فیلمسازی است و البته به تئاتر هم علاقه دارم و در سال‌های دورتر هم به آن می‌پرداختم. بعد از اینکه آموزشگاه بازیگری مکتب کمدی ایران را به‌اتفاق دوستان راه اندازی کردیم. گاهی با هنرجویان نمایشی را روی صحنه اجرا می‌کنیم. سال قبل هم اجرای موفق "شب" را اجرا کردیم که بسیار مورد توجه قرار گرفت و برایم هم خیلی لذت بخش بود.
کار و تدریس به جوان‌های این دوره و زمانه چه ویژگی‌هایی دارد؟
لذت بخش است. من تلاش کردم جوانان مستعد و با انگیزه را برای حضور در این کلاس‌ها انتخاب کنم و از صفر تا صد تئاتر و بازیگری را به آنها آموزش بدهم. خوشبختانه در میان جوان‌ها استعدادهای خوبی دیده‌ام که می‌توانند آینده بازیگری سینما و تئاتر را تأمین کنند. در مواقعی که با جوان‌ها کار می‌کنم و رشد و تعالی‌شان را متوجه می‌شوم در من ایجاد انگیزه می‌کند که برای آنها وقت و انرژی بیشتری صرف کنم.
کارگردانی در تئاتر چه تفاوت‌هایی با کارگردانی در سینما دارد؟
یکسری اصول کلی و یکسان وجود دارد، اما مدیوم‌ها با همدیگر تفاوت‌های زیادی دارند. زبان تئاتر با زبان سینما ضمن وجود اشتراکاتی تعاریف خاص خودشان را دارند.
در سینما موقع کارگردانی صحنه‌ای که مطابق میلتان نباشد با کات گفتن در برداشت بعدی جبرانش می‌کنید. در تئاتر در این شرایط چگونه عمل می‌کنید؟
نکته مهم در این بحث این است که ما در سینما به‌اندازه تئاتر فرصت تمرین کردن نداریم و به دلیل هزینه بالای تولید فیلم، معمولاً در پیش تولید چند روزی تمرین و دور خوانی متن انجام می‌شود. در تئاتر شما می‌تواند در پروسه یکی دوماهه به خوبی مسائل مورد نظرتان را به بازیگران گوشزد کنید و در تمرینات زیاد به خواسته‌تان برسید. بنابراین من در تئاتر مجال بیشتری دارم تا فضای و بازی مورد نظرم را از بازیگر دریافت کنم.
برای اجرای نمایش بر اساس چه ویژگی‌هایی متن انتخاب می‌کنید؟
مهم‌ترین ویژگی که برایم مهم است وجود لایه‌های کمدی است. خود من همیشه به کمدی علاقه داشته‌ام و اولویت ما متن‌های کمدی مثل همین متن نمایش "روز نحس" از میخاییل زوشنکو است. نکته مهم دیگر در متن وجود حرف و پیام‌های موجود در زیر متن است که باید ارزنده و جذاب باشد. متنی باید انتخاب بشود که مناسب این دوره و زمانه باشد و بوی کهنگی و اتمام تاریخ مصرف ندهد. باید در تئاتر برای مخاطب حرف تازه‌ای داشت و اگر این‌گونه نباشد دیدن کار برای مخاطب جذابیتی ندارد و خود بازیگران هم با انرژی و انگیزه کارشان را انجام نمی‌دهند. نکته قابل اشاره دیگر وجود هنرجویان هر دوره است که بر اساس توانایی و ویژگی‌هایشان متن را انتخاب می‌کنیم و همچنین تعداد شخصیت‌های نمایش است که باید متناسب با تعداد هنرجویان باشد. بازیگر جوان در مقابل تماشاگر است که می‌تواند به تجربیاتش اضافه کند.
استقبال مخاطبان از نمایش‌های اجرا شده چگونه بوده است؟
در حد خوب و قابل قبولی بوده است و خوشبختانه مردم از نمایش‌ها استقبال می‌کنند.
به نظر می‌رسد نمایشی که برای تماشاگر اجرا شود و بازیگر احساس کند تماشاگران بازی او را زیر نظر دارند در ارتقای سطح کیفی‌اش بیش از هر تمرینی اثر گذار است؟
خیلی مؤثر است و انگیزه بازیگر را دوچندان می‌کند. هر نمایشی با پروسه اجرای عمومی کامل می‌شود. در سینما هم همین‌طور است و فیلم با اکران شدنش می‌تواند کامل بشود و نظرات مختلف را در باره‌اش نشان داده شود. با نظرات تماشاگران است که من کارگردان می‌توانم ایرادات نمایشم را رتوش کنم و در شب‌های بعدی نسبت به رفع این عیوب بکوشم و اثر بهتری را در پیش روی مخاطب قرار بدهم.
در نوع آموزش آیا تأکید اصلیتان فقط بر بازی کمدی معطوف است؟
در ترم اول و دوم آموزش بازیگری در کلیت انجام می‌شود. در ترم سوم هنرجویانی که به کارهای کمدی علاقه دارند. بستر لازم را برایشان فراهم می‌کنیم تا اگر در این زمینه توانایی دارند آن را به منصه ظهور در بیاورند.
کمدی کار کردن سوای کسب مهارت‌های لازم نیاز به استعدادهای ذاتی دارد؟
بله، هر بازیگری نمی‌تواند یک کمدین درجه یک باشد و باید درک و حس کمدی در ذات شخص وجود داشته باشد تا بتواند با ممارست و تمرین به موفقیت در کارش برسد.
آیا علاقه ندارید با بازیگران حرفه‌ای تئاتر نمایشی را در سالن اصلی تئاتر شهر و یا سایر سالن‌های بزرگ روی صحنه ببرید؟
دوت دارم و بی علاقه نیستم و گاهی مواقع به انجام چنین کاری فکر می‌کنم. اما باید شرایط تئاتر را سنجید و زمانی که بستر لازم فراهم شد رفت به سراغ چنین کار بزرگی و دشواری.
سطحی کمی و کیفی تئاتر را در سال‌های اخیر نسبت به سینما چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اغلب تئاترهایی که در تماشاخانه‌های حرفه‌ای روی صحنه می‌روند از کیفیت خوب و قابل قبولی بهره می‌برند و بعد از دیدن این نمایش‌ها احساس خوبی در من به وجود می‌آید. در سینما کمتر چنین حسی با دیدن فیلم‌ها برایم رخ می‌دهد.
گفت‌وگو از احمد محمد اسماعیلی