روزآمدی ترجمه ادبیات نمایشی در پویایی تئاتر کشور مؤثر خواهد بود

«گفتمان شنبه‌ها» عنوان تازه‌ترین پروژه نمایشی مجموعه تئاتر شهر است که شنبه‌های آخر هر ماه با همکاری اداره کل هنرهای نمایشی و مدیریت محمدرضا خاکی در تالار قشقایی میزبان علاقه مندان خواهد بود.در این نشست‌ها نمایشنامه‌های تازه منتشر شده توسط گروهی از هنرمندان تئاتر خوانش می‌شود و پس از آن با حضور مترجم اثر و یک  مهمان متخصص  در مورد اثر  گفتگو صورت می‌گیرد. نخستین برنامه «گفتمان شنبه‌ها» 26 آبان ماه با خوانش نمایشنامه «همدست‌ها» اثر جان هاج به ترجمه و کارگردانی نریمان افشاری برگزار شد.

محمدرضا خاکی کارگردان و مدرس هنرهای نمایشی در گفت و گو با ایران تئاتر در خصوص رویکردی که رویداد « گفتمان شنبه‌ها» دنبال می‌کند، بیان کرد:  این رویداد در حالی برگزار می‌شود که متاسفانه در حال حاضر کمتر با متن‌های متنوع و شاخص ادبیات نمایشی در فضای تئاتر کشور روبه رو می‌شویم. این فقدان به ویژه آنجا احساس می‌شود که با جمعیت دانشجویی قابل توجهی در شاخه‌های مختلف هنرهای نمایشی سرو کار داریم و از این بابت تعدد متون نمایشی با گرایش‌های مختلف یک نیاز ضروری محسوب می‌شود.

او همچنین در خصوص پیشینه ترجمه متون ادبیات نمایشی در ایران گفت: به طور کلی سابقه ای طولانی در حوزه ترجمه نمایشنامه در ایران سراغ نداریم و بدون تعارف باید اذعان داشته باشیم که اساساً خیلی دیر با این مفهوم در تئاترمان آشنا می‌شویم. به طور مشخص از دوره مشروطه به این سو است که با ترجمه ادبیات نمایشی جهان در کشور روبه رو می‌شویم. با وجود این واقعیت غیر قابل انکار این است که جامعه تئاتری ما با آنچه روزآمدی در عرصه ادبیات و هنرهای می‌خوانیم، بسیار فاصله دارد و نیازمند آن هستیم که از این بابت شاهد تلاش‌های بیشتر و جدی تری باشیم.  

خاکی در توضیح کارکردهای برگردان ادبیات نمایشی نیز بیان کرد: واقعیت این است که ادبیات نمایشی جهان به طور مداوم در مسیر گونه گونی‌های بیشتر، چه از حیث تکنیک یا زبان در حرکت است و تنها راه معرفی نمونه‌های نوین و روزآمد نمایشنامه‌ها به مخاطبین تئاتر ترجمۀ آن‌ها است.

در حقیقت با کمک برگردان‌ها از نمایشنامه‌ها است که می‌توانیم با سیر تحولات و دگرگونی‌های ادبیات نمایشی جهان آشنا شویم. در این ارتباط نیاز به جریان قدرتمندی داریم که به این امر ضروری یعنی معرفی متن‌های ادبیات نمایشی بها بدهد و نمونه‌های متنوع و گوناگونی از تجربه‌های نویسندگان جهان را در اختیار فعالان هنر تئاتر قرار دهد.   

این مدرس تئاتر در ادامه سخنانش با تاکید بر اینکه سلسله نشست‌های «گفتمان شنبه‌ها» در جبران چنین فقدانی برنامه ریزی شده، گفت: همانطور که پیش از این اشاره کردم متاسفانه جامعه تئاتری ما به اندازه کافی در معرض تحولات ادبیات نمایشی جهان قرار ندارد. بر همین اساس محوریت رویداد «گفتمان شنبه‌ها» بر معرفی نمونه‌هایی از آثار ادبیات نمایشی جهان قرار گرفته که هر یک گونه ای این تحولات را نمایندگی می‌کنند. هدف گذاری در این نشست‌ها به طور عمده بر معرفی سبک و سیاق‌های متنوع ادبیات نمایشی روزآمد بنا نهاده شده و سعی داریم در این گفتمان‌ها فرصت‌هایی دراین زمینه ایجاد کنیم.

این کارگردان تئاتر همچنین در توضیح نحوۀ برگزاری این نشست‌ها تشریح کرد: در این جلسات علاوه بر نمایشنامه خوانی متن‌هایی که به لحاظ گفتمان سازی واجد ویژگی‌های مورد اشاره باشند، بخشی هم به نقد و بررسی آثار، همچنین پرسش و پاسخ دربارۀ آن‌ها اختصاص دارد. هدف از این بخش نیز فراهم کردن امکان گفت و گو و نقد و بررسی در حوزه هنرهای نمایشی است؛ یعنی امری که به زعم من در این سال‌ها و در فضای تئاتری ما بسیار کمرنگ شده است. بسیار اهمیت دارد که گفتمان‌های حول ادبیات و هنرهای نمایشی در جامعه یکسویه نباشد و امکان تبادل نظر و نقادی در این عرصه نیز فراهم باشد. از آنجا که خود در عرصه تدریس آکادمیک تئاتر فعالیت دارم، شکل گیری چنین جریانی را از لحاظ جنبه‌های آموزشی به ویژه برای نسل‌های جوان، مفید فایده می‌دانم.   

این هنرمند پیشکسوت تئاتر کشور در بخش پایانی سخنانش درخصوص چشم اندازی که رویدادهایی از این دست می‌تواند در جدیت بخشیدن به جریان ترجمه ادبیات نمایشی شکل دهد، بیان کرد: رویدادهایی چون « گفتمان شنبه‌ها» شاید بتواند مترجمان بیشتری را راغب کند تا در برگردان ادبیات نمایشی جهان به سراغ آثار متنوع تری بروند و معرفی آثاری را که در کشور ما کمتر شناخته شده‌اند، در دستور کار قرار دهند. واقعیت این است که گوناگونی و تنوع در شیوه‌های خلق ادبیات نمایشی در جهان آن قدر زیاد است که دقت نظر زیادی را می‌طلبد تا از میان آن‌ها متن‌های شاخص تر و قدرتمندتری را برای ترجمه انتخاب کنیم. به ویژه باید نسل‌های جوان تر را علاقه مند کنیم تا با جستجو و تأمل در تحولات جهان ادبیات نمایشی نگاهی جدی تر به این مقوله را دنبال کنند. واقعیت این است که این روزها نمونه‌هایی از ادبیات نمایشی را در عرصه کتاب و نشر شاهد هستیم که بعضاً از لحاظ کیفیت متن و حتی ترجمه در سطح قابل قبولی نیستند. اطمینان دارم گسترش و توسعه در ترجمه آثار قدرتمند ادبیات نمایشی جهان می‌تواند بر جریان نمایشنامه‌نویسی در داخل کشور نیز تاثیرات قابل توجهی بر جای بگذارد تا بتوانیم ادبیات نمایشی ایرانی را هم سر و سامان بهتری بدهیم.  « گفتمان شنبه‌ها» از این حیث می‌تواند آزمون خوبی برای نمایشنامه‌هایی باشد که در این نشست‌ها معرفی و بررسی می‌شوند؛ چرا که بازخورد این متن‌ها در ذهن مخاطب و قدرت متن‌ها در این آزمون می‌تواند محک بخورد و میزان مقبولیت یا عدم مقبولیت شیوه‌ها و سبک‌های جدید ادبیات نمایشی در جامعه ما از این طریق مورد سنجش قرار بگیرد.