نترس! نترس! بپرس...

چرا من به دنیا آمدم؟، من از کجا آمده ام؟، بچه ها چطوری درست می شوند؟، بچه ها چطوری می روند در شکم مادرهایشان و ... را باید جزو اولین پرسش های کودکان در خصوص حقایق زندگی و در عین حال اولین دغدغه فکری خیلی از والدینی بدانیم که به دلیل ناآگاهی توان ارائه پاسخی مناسب برای آن را ندارند و همین موضوع است که اثر جدید محمد عاقبتی را ارزشمند و قابل دفاع می کند. نمایشی که او از آن به عنوان بخش اول دو گانه تولد و مرگ یاد می کند.

داستان در خصوص کودکی است که متوجه تولد فرزند دوم خانواده می شود و از پدر و مادر سوال می کند که او چطور وارد شکم مادر شده؟ پدر و مادر به دلیل مشغله زیاد پاسخگوی او نمی شوند و پدر بزرگ از روی شرم می گوید بچه ها را لک لک ها می آورند. پسرک که از صحبت پدربزرگ قانع نمی شود برای یافتن حقیقت به سراغ لک لک ها می رود و ...

 

حضور روانشناسان برگ برنده یک اجرا

یکی از ویژگی های تئاتر کودک و نوجوان توجهی است که دست اندرکاران به مقوله تعلیم و تربیت دارند. در حقیقت ما از ابزار تئاتر استفاده می‌کنیم برای بارور کردن استعدادها و بیرون کشیدن توانمندی‌های بالقوه و آموزش‌های گروهی تا مواردی مانند اتکای به‌خود، مسئولیت‌پذیری، پرسشگر بودن و... اتفاق بیفتد و کودک بتواند سؤال کند و اندیشه خود را به‌کار گیرد. این مهم  به نتیجه نمی رسد مگر بهره گیری از توان روانشناسان در مراحل مختلف آماده سازی نمایش - از متن تا اجرا-؛ که  زوایای مختلف ذهن کودک می شناسند و راه های تاثیرگذاری بیشتر بر او را می دانند. موضوعی که گرچه  در خیلی از آثار کودک و نوجوان به آن توجه نمی شود اما قطعا برگ برنده نمایش «از کجا اومدیم؟» محسوب می شود.

مسیر نمایش نشان می دهد که عاقبتی در تمامی بخش ها از مشاوره یک گروه روانشناس بهره کافی و وافی را گرفته است. همین عامل نیز باعث شد تا ما با متنی روبرو شویم که بدون هیچ گونه حاشیه پردازی مخاطب را با چالش اصلی روبرو کرد، آن را برایش حلاجی نمود، به سوالات، ابهامات و دغدغه هایش پاسخ و در نهایت یک رهاورد منحصر به فرد به خانواده ها و چند رهاورد ویژه به کودکان هدیه داد.

نمایش «از کجا اومدیم» به خانواده ها راه پاسخگویی منطقی به فرزند را نشان داد و این تلنگر را برای آنها به همراه داشت که اگر فرزندتان ابهاماتش را در خانه پاسخ نگیرد در بیرون از خانه پیگیر خواهد شد و این سلب اعتماد می تواند خطرات غیرقابل جبرانی با خود به همراه داشته باشد، لذا نیاز است از صور مختلف پاسخی دقیق و قابل درک برای ابهامات فرزند یافت و کنجکاوی های او را نادیده نگرفت.

از دیگر سو نمایش چند رهاورد بسیار تحسین برانگیز برای کودکان به همراه داشت:

1- ارائه پاسخی قانع کننده به یکی از اولین پرسش ها در خصوص حقایق زندگی در دنیایی که تازه بدان پا گذارده و از آن چیز زیادی نمی داند.

2- آموزش این موضوع که برای پرسیدن هیچ وقت نترسد و همواره به دنبال جواب سوالهایش باشد.

3- اجازه گرفتن از والدین برای انجام کارها که یکی از خاص ترین و با اهمیت ترین وظایف فرزند در قبال والدین است و در این نمایش به خوبی بدان توجه شد.

علاوه بر متن، تاثیر استفاده از مشاوره روانشناس در اجرا نیز کاملا ملموس و موثر بود و از قرائن به راحتی می شد فهمید که عاقبتی در انتخاب پرسوناژها، دکور، اشعار، موسیقی و ... بهره خوبی از این کارشناسان حوزه کودک گرفته است.

 

بهره گیری کارشناسی شده از پروسوناژها

پرسوناژهای نمایش «از کجا اومدیم» به دو بخش تقسیم می شدند: عروسک و بازیگر

محمد هادی عطایی و الکا هدایت در نقش پدر و مادر به عنوان بازیگر به روی صحنه بودند و سایر پرسوناژها را عروسک ها تشکیل می دادند. نکته جالب تر آنکه عروسک گردان ها نیز این دو بازیگر بودند که بدون پوشیه و لباس همرنگ با زمینه، عروسک ها را به حرکت در می آوردند. این موضوع شاید در یک نگاه سطحی زیبنده کار عروسکی محسوب نشود چون امکان دارد تمرکز مخاطب را به هم بزند، به ویژه در عروسک کودک که مادر عروسک گردان است و در طول مسیر پیدا کردن پاسخ همراه اوست. اما وقتی عمیق تر به موضوع می نگریم بی شک نگاه خلاقانه و کارشناسی شده ای را می بینیم که ارزشمند و قابل تقدیر است.

پدر و مادر در نمایش در جایگاهی بسیار رفیع تر از سایر پرسوناژها هستند. عروسک ها از طریق آنها جان می گیرند و تنها کسانی که پاسخ قابل دفاعی به کودک می دهند و او را قانع می نمایند پدر و مادر هستند.

از سوی دیگر مادر در نقش بازیگردان، همواره با کودک داستان در همه مراحل نمایش حضور دارد، حتی در برخی صحنه ها با او صحبت می کند، کودک با او همدردی می کند و ... این ها موضوعاتی است که می تواند در مسیر معرفی پدر و مادر به عنوان محافظانی قابل اعتماد به مخاطب موثر واقع شوند.

 

بهره گیری از توان تصویر در طراحی صحنه

یکی دیگر از ویژگی های این نمایش را باید در بهره گیری از توان تصویر به جای دکورهای حجمی و سنتی جستجو کنیم. طراحی صحنه ای ای که در کنار مزایای منحصر به فردش همچون کاهش در زمان تغییر دکور، کاهش هزینه، خلق صحنه های جذاب از موقعیت ها، بهره گیری حداکثری از رنگ به عنوان یکی از الزامات طراحی دکور کودک و ... نقش بسزایی در القای تفکرات کارگردان به مخاطب و درک هدف نمایش داشت. این مهم در صحنه پایانی و با پخش فیلم انیمیشن از نحوه تشکیل جنین، زمانی که مادر در حال تشریح این موضوع بود، از اهمیت بسزایی برخوردار شد.

 

نهایت

بی شک نمایش «از کجا اومدیم» را باید از نمایش های خوب و قابل دفاع این روزهای تئاتر کودک بدانیم. نمایشی که با تمرکز بر یکی از مهم‌ترین سوالات بی جواب کودکان یعنی «ما چه طور به دنیا آمده ایم»، معرف خوبی برای نشان دادن نقش و جایگاه تئاتر در تعلیم و تربیت بود.