می دانم جامعه به چه چیزی احتیاج دارد

پیام لاریان متولد 1360 در شهر اهواز است. او تاکنون 8 نمایشنامه نوشته که همواره مورد توجه کارگردانان متعدد بوده اند و به چاپ هم رسیده اند.

آثار او در سی و هفتمین جشنواره بین المللی فجر نیز مورد توجه برخی از کارگردانان قرار گرفت و در نهایت نیز از بین آنها، 5 نمایشنامه «استرالیا» به کارگردانی کامران جباری از بیجار کردستان ، «استرالیا» به کارگردانی پیمان کریمی از اصفهان، «پروانه الجزایری» به کارگردانی سعید زندی و محمدرضا درند از کرمانشاه، «پرسه های موازی» به کارگردانی علی کاظمی وند از تبریز و «تاریخ مردم کوچه و بازار در قرن هیجده فرانسه» به کارگردانی سعید شیخی از قزوین به بخش نهایی جشنواره رسیدندد.

پیش از برگزاری جشنواره فرصتی دست داد تا در گفت و گویی با پیام لاریان، علل توجه کارگردانان به آثارش را کنکاش کنیم:

 

آثارتان به نظر بیشتر کارگردانان شهرستانی را ترغیب به اجرا می کند و خیلی هنرمندان تهرانی کاری از شما به روی صحنه نمی برند. علت این میل و رغبت کارگردانی شهرستان ها را چه می دانید؟

بحث علاقه مندی یک طرفه است. من مجوز به کارگردانان تهرانی برای اجرا نمی دهم چون از کارهایی که از من به روی صحنه برده اند راضی نبودم. اگر هم قرار باشد کاری در تهران به روی صحنه ببرم خودم و اعضای گروه این کار را می کنیم. اما در شهرستان ها به همه مجوز می دهم.

در خصوص رغبتی که به کارهایم می شود، نیز باید بگویم احساس می کنم چون کارهایم قصه محور و متمرکز بر مشکلاتی هستند که این روزها جامعه با آنها دست و پنجه نرم می کند مثل خشونت های اجتماعی، علاقه مندی در این خصوص وجود دارد. نمایشنامه های من صدای نسل جوان است و دغدغه های آنها را بیان می کند و برای آنها جذاب هستند.

دلیل دیگر این است که من با کارگردانان شهرستانی در خصوص هزینه کار کنار می آیم و شاید این موضوع هم مزید بر علت باشد. و در کنار این دو دلیل، جدی گرفتن نمایشنامه نویسی نیز بر جلب نظر کارگردانان تاثیر گذار است. من در طول 20 سال نوشتن فقط 8 اثر دارم. دیروز نمایشنامه ای را بعد از 2 سال تمام کردم. تمام زندگی ام را برای نوشتن آن تعطیل کرده بودم. این موضوع را با خضوع می گویم نه از سر غرور، کمی کار را جدی می گیرم و کارهای خوبی از کار در می آیند.

 

برخی معتقدند چون بر آثارتان تعصب دارید و وفاداری به متن برای تان اولویت دارد بیشتر با کارگردانان شهرستانی کار می کنید؟

خیر من اصلا سخت گیری نمی کنم. متنی که نویسنده می نویسد مثل زن سابق اوست که طلاقش داده است. اگر کسی بخواهد با آن زن ازدواج کند نمی تواند جلویش را بگیرد فقط می تواند برخی مسائل را به خواستگار هشدار دهد. در متن نویسنده نیز همین حکم برقرار است. وقتی اثر را به کارگردان می دهم حق دخل و تصرف ندارم فقط می توانم برخی موضوعات را به ایشان در خصوص متن توضیح دهم. البته قلع و قمع کردن اثر موضوع دیگری است که متاسفانه برخی کارگردانانی که در تهران کار مرا روی صحنه بردند این اقدام را کردند به همین دلیل مجوز به آنها نمی دهم. اما در کل سخت گیری نمی کنم.

 

یعنی هر کارگردان شهرستانی بخواهد کار شما را اجرا کند می پذیرید؟

خیر. من متن را دست کارگردان تازه کار یا کسی که سبقه بدی داشته باشد، نمی دهم. یکی از دلایلی که کارهایم در جشنواره اصلی فجر دیده می شود همین است. وقتی کسی کارم را برای اجرا می خواهد در خصوص او بررسی می کنم یا یک فرد معتبر ایشان را معرفی می کند. افرادی که کارهای مرا در جشنواره آوردند، در شهرهای خودشان و حتی در کشور شناخته شده اند. تجربه و توانایی خوبی دارند.

 

اکثر نمایشنامه های شما چاپ شده اند، دلیل موفقیت تان با این موضوع چقدر در ارتباط است؟

تقریبا چیزی در حدود صفر درصد. تاکنون 5 نمایشنامه من چاپ شده اند و سه نمایشنامه دیگرم نیز جدیدا از سوی نشر ورا به چاپ رسیده اند. متاسفانه از 5 نمایشنامه چاپ شده، 3تا از آنها فقط چاپ شده و منتشر نشده اند مثل تاریخ مردم کوچه و بازار در قرن هیجده فرانسه، که اصلا پخش نشد. یا استرالیا که امسال 3گروه آن را کار کردند و 2تا از آنها به جشنواره اصلی راه یافته اند تاکنون چاپ نشده بود. چاپ موضوع مهمی در این خصوص نیست.

به نظر من فرق بین تئاتر شهرستان ها و تهران این است که آنها تشنه متن هستند. شاید باور نکنید اما من هر روز 4-5 تماس از شهرستان ها دارم برای اینکه متن هایم را بخوانند. به نظرم من برای شهرستان ها تئاتر مسئله مهمی است بر عکس تهران که یک رقابت کاذب وجود دارد و فقط دنبال کار کردن هستند.

 

برای سوال آخر علاقه مندم از شیوه کاری شما در نوشتن نمایشنامه بپرسم. می خواهم بدانم چه سوژه هایی را برای نوشتن انتخاب می کنید و چگونه آن را می پرورانید؟

قبل از هر چیز باید بگویم من در خصوص هر سوژه ای نمی نویسم. به هر حال در روز چند سوژه به ذهن می آید که ارزش کار کردن ندارند. وقتی از این زاویه به موضوع نگاه کنیم که هر قصه ای ارزش کار ندارد با فقدان سوژه روبرو می شویم.

از طرفی به خاطر خط قرمزهایی که در کشور وجود دارد وقتی سوژه ای را می خواهیم کار کنیم باید به این موضوع هم توجه شود به همین دلیل زمان زیادی برای نوشتن صرف می شود.

زمانی که شروع به نوشتن می کنم، برای آن وقت می گذارم. حتی تجربه زیستی نسبت به موقعیت پیدا می کنم یعنی به شهر یا کشور دیگر می روم تا از نزدیک با موقعیت آشنا شوم. نوشتن را خیلی جدی می گیرم و این موضوع کار را دردناک و طولانی می کند. شاید یکی از دلایلی که دیگران وقتی متن مرا می خوانند احساس خوبی دارند همین باشد.

از طرف دیگر می دانم جامعه به چه چیزی احتیاج دارد. من روی خشونت پنهان خیلی کار کردم و تز فکری ام دریافت های خشونت پنهان از ایده های «بوردیو»ست. چون معتقدم در جامعه ای زندگی می کنیم که بیش از آنکه خشونت آشکار داشته باشد خشونت پنهان دارد. دنیای جهان سوم، دنیای خشن انتقام جویانه است  بنابراین هر روز با آن درگیر هستیم. این خشونت آنقدر به ذهن ما فشار می آورد که ما را هر روز درگیر می کند و این مهمترین چیزی است که مدنظر دارم.

 

گفت و گو از: علی رحیمی