نادر برهانی مرنددر آیین افتتاح نمایشگاه چهل سال اسناد تئاتر ایران عنوان کرد:
این نمایشگاه سرآغازی برای پژوهشگران تئاتر و هنرهای تجسمی است
ایران تئاتر:نمایشگاه چهل سال اسناد تئاتر ایران و رونمایی از چهار عنوان کتاب سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر جمعه ۲۶ بهمن ماه و در پنجمین روز این رویداد فرهنگی در موزه هنرهای معاصر فلسطین افتتاح شد.
به گزارش ایران تئاتر، این مراسم با حضور شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی، نادر برهانی مرند دبیر سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر، حمید نیلی مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی، همچنین جمعی از مدیران ستادی جشنواره در موزه هنرهای معاصر فلسطین برگزار شد.
نادر برهانی مرند در آستانه چهل سال اسناد تئاتر ایران در توضیح نحوۀ شکل گیری این مجموعه اظهار کرد: این نمایشگاه را باید رویداد شماره صفر یا مقدمه ای بر اسناد چهل سال تئاتر ایران دانست. این نمایشگاه در حقیقت سرآغازی برای پژوهشگران تئاتر و هنرهای تجسمی است تا فعالیت در این عرصه را ادامه دهند. اسناد تئاتر در دهه 80 و 90 به خاطر گسترش فضاهای مجازی بیشتر در دسترس بوده است، افزود: در این نمایشگاه تاکید بر اسنادی است که اثر کمی از آنها در فضای مجازی وجود دارد. در این نمایشگاه وقایع ملی و رویدادهای تئاتری در شهرستانها هم کمتر منعکس شده زیرا در فرصت 10 ماههای که در اختیار داشتیم مجال کافی برای جمع آوری این اسناد وجود نداشت ولی هنرمندان و پژوهشگران تئاتر در شهرستانها میتوانند این راه را ادامه دهند.
او در ادامه افزود: در نمایشگاه چهل سال اسناد تئاتر ایران اسناد مربوط به افراد دبیرخانه جشنواره سی و هفتم، اداره کل هنرهای نمایشی و افراد منصوب به آنها استفاده نشده است، گفت: تنها عکسی از بنده و چند دوست دیگر متعلق به سال 1369 و نهمین جشنواره تئاتر فجر در نمایشگاه وجود دارد که نشان میدهد ما در آن زمان راهنمایان فرهنگی و هنری جشنواره بودهایم.
برهانی مرند همچنین به برگزاری چهار نشست پژوهشی تاریخ شفاهی تئاتر ایران اشاره کرد و توضیح داد: این نشستها که به بررسی 4 دهه تئاتر ایران میپردازند، قرار بود مکمل این رویداد باشند اما به دلیل اینکه امکان برگزاری این نشستها در فضای نمایشگاه وجود نداشت در تالار مشاهیر تئاتر مجموعه تئاتر شهر برگزار میشوند.
دبیر سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر در پایان سخنانش از ابراهیم حسینی و همکارانش برای گردآوری اسناد و مدارک و برپایی نمایشگاه چهل سال اسناد تئاتر ایران قدردانی کرد.
رونمایی ازکتاب های «تئاتر ایران» نوشته آدولف تالاسو و ترجمه جلال ستاری، «تماشا در عصر صفویه» نوشته ژان کالمار و ترجمه یداله آقاعباسی، «بیداری» نوشته ژولیان گارنر و ترجمه داود دانشور و «تئاتر انقلاب؛ مجموعه مقالات سمینار پژوهشی تئاتر پس از انقلاب اسلامی» با گردآوری حامد سقایان با حضور مریم معترف برگزار شد.همچنین دبیر جشنواره بین المللی تئاتر فجر اعلام کرد که این کتابها با همت نصراله قادری مدیر بخش انتشارات جشنواره سی و هفتم منتشر شده است.
مختصری دربارۀ روایت نمایشگاه اسناد چهل سال تئاتر ایران
برگزار کنندگان نمایشگاه چهل سال اسناد تئاتر ایران روایت شکل گیری این مجموعه را طی یادداشتی کوتاه در این نمایشگاه ارائه کردهاند که در ادامه از نظر میگذرد.
برای درک چهل سالگی انقلاب میبایست آن را طی دهههای متعدد طبقه بندی کرد. طبعاً این تقسیم بندی جدا از رویدادهای سیاسی نمیتواند باشد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مضامین آثار هنرمندان مشحون از توصیف ظلم و استبداد رژیم شاه و مبارزه با امپریالیسم جهانی و جور ابر قدرتها بود. چهار سال پس از انقلاب اسلامی با تأسیس مرکز هنرهای نمایشی و برگزاری نخستین دوره جشنواره سراسری تئاتر فجر، نهاد تئاتر توسط دولت در پی ایجاد هویت و تعریفی تازه از فرهنگ و هنر در جمهوری اسلامی شکل میگیرد. با آغاز جنگ تحمیلی، مضامین مرتبط با این رویداد در صحنههای نمایش پررنگ تر میشوند. علاوه بر این در هنگامه بمباران شهرها، تئاتر در میان مردم و به ویژه در پناهگاهها با استقبال مواجه میشود. در میادین جنگ نیز در پادگانها، خاکریز و سنگرها و خطوط مقدم نیز آثار زیادی توسط رزمندگان و هنرمندان اجرا میشود. در این زمان همچنین نباید از اجرای تئاتر توسط اسرای ایرانی در اردوگاهها و آسایشگاههای رژیم بعث عراق غافل شد. این اجراها با کمترین امکانات و زیر شدیدترین سرکوبها توسط اسرای ایرانی به ویژه در اردوگاه موصل برای هم بندانشان اجرا شده است.
شاخص توجهات و رویدادهای مرتبط با تئاتر ، از اوایل دهه هفتاد خورشیدی را میتوان به ترتیب ذیل برشمرد: توجه به سیاست گذاری خرد خرد و کلان تئاتر در نظام اداری کشور در جهت انسجام امور، تخصیص بودجۀ مشخص از سوی مجلسف تأسیس و تقویت رشته تئاتر در واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی، شکل گیری آموزشگاههای آزاد تئاتر و رونق تئاتر دانش آموزی در قالب برگزاری مسابقات فرهنگی هنری توسط آموزش و پرورش، توجه نهادهایی نظیر شهرداری تهران...و به مرور شهرداری شهرستانها- در ایجاد و رونق فضاهای تئاتری و به ویژه تقویت تئاتر خیابانی به منظور تقویت مؤلفههای شهروندی و ارتقاء فرهنگ و هنر در سطح شهر. تأسیس خانه تئاتر در میانه دهه هفتاد و شکل گیری انجمنهای مختلف مرتبط با آن، طی سالیان بعد جزو مهمترین رویدادهای این سالها است. جشنواره سراسری تئاتر دانشجویان که از سال 1364 آغاز شده بود، پس از پانزده دوره برگزاری، عرصه را به جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی ایران سپرد که امروز در آستانه بیست و دومین دوره آن قرار داریم.
در دهه هشتاد ظهور ظرفیتهای جدید تکنولوژی و گسترش فضاهای مجازی بر نوع عرضه و تبلیغات و تولید تئاتر تاثیری حائز اهمیت میگذارد. به همین نحو نسل جدیدی از تماشاگرانبه سالنهای تئاتر راه یافتند که سلیقه و شمار ایشان در کیفیت و کمیت تئاتر و بالطبع در روند تولید تئاتر تغییراتی به وجود آورد و تازگیهایی در پی داشت. به عنوان نمونه مضامین تئاتر جنگ و دفاع مقدس در آثار هنرمندان، نسبت به گذشته وسعت اندیشه یافت و از نظر شکل هم بیش از آنکه به عرصه نبرد بپردازد روایت گر صحنههای پشت خاکریزها شد. جشنوارههای داخلی نیز به طریق اولی.
با اینکه تئاتر عروسکی از اواخر دهه شصت در قالب جشنواره تئاتر عروسکی قوام یافته بود در در دهه هشتادرونقی بیش از پیش یافت. همچنین تئاتر کودک و نوجوان با نگاره غیر مرکز گرا در همدان رشد و نمو یافت. به همین منوال جشنواره نمایشهای آئینی سنتی در این دهه بالید و پذیرای نسل تازه ای از هنرمندان و مخاطبان گردید. ثبت جهانی تعزیه و هنرهای اجرایی ایرانی –نقالی و پرده خوانی- جزو نتایج مهم این سالها است. همچنین واحد تئاتر حوزه هنری هم که از سال 1358 راه اندازی شده و به فعالیت مشغول بود طی این سالها قوام یافت و برگزاری جشنواره تئاتر سوره- سوره ماه جزو سرآمدشاخص فعالیتهای این مرکز قابل تعریف است.
در این میان گسترش فضاهای آموزشی و فزونی شمار علاقه مندان و هنرمندان تئاتر نیازمند تأمین منابع مطالعاتی و پژوهشی بود که به انتشار حجم وسیعی از آثار ترجمه و تألیف و ظهورمترجمان و مولفان جدید منجر شد. ناشران غیر دولتی و خصوصی پا به عرصه گذاردند و چندین ناشر تخصصی در حیطه تئاتر مشغول کار شدند.
از نظر تشکیلاتی، بازنگری در ساختار تئاترف باعث شکل گیری انجمن هنرهای نمایشی ایران در هیاتی نوین شد. ساختار این انجمن گرچه ریشه در انجمن نمایش دهه شصت داشت اما در اساسنامه آن تغییرات قابل توجهی با هدف مشارکت بیشتر هنرمندان در ساختار تشکیلات تئاتر صورت گرفت.
بالندگی جشنواره خیابانی مریوان و عرضه بین المللی این جشنواره در شهر مریوان،جشنواره خیابانی شهروند لاهیجان و استقبال از جشنوارههای تئاتر خیابانی در اغلب استانهای کشور، گسترش تماشاخانههای خصوصی، تأسیس تئاتر شهر در مراکز استانها، تأسیس و گسترش رشته تئاتر در واحدهای متعدد دانشگاههای علمی کاربردی و آزاد اسلامی،توجه به فضاهای غیر متعارف و دیگرگونههای اجرا از سوی هنرمندان تئاتر و کشف فضاهای جدید اجرایی، برگزاری جشنوارههای تئاتر توسط تماشاخانههای خصوصی، تأسیس پلاتوها، بلک باکسها و حمایت شهرداریها از احداث چنین فضاهایی، برگزاری جشنوارههای تئاتر توسط نهادهایی غیر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نظیر؛ وزارت علوم تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت درمان آموزش پزشکی و سازمان بهزیستی، همگی جزو شاخصه ای دهه نود تا به حال به شمار میرود.
اینک در دهه نود یک خصوصیت بارز نسلی را شاهدیم. هنرمندان و مخاطبانی که از نظر سنی در دهه سوم و چهارم و اوج بلوغ فکری و اندیشه خویش قرار دارند، چه به عنوان هنرمند و چه مخاطب، بدنه اصلی تئاتر را تشکیل میدهند. نسلی که متولد دوران پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن استو تمام هویت و مبانی فکری و اندیشه و کار خویش را بعد از سال 1357 خورشیدی یافته و به دست آورده است.