خودباوری مددجویان مهم‌ترین حاصل نمایش درمانی است

نمایش «رستم و سهراب» به کارگردانی میرکمال میرنصیری با بازی 30 نفر از معلولان و مددجویان ساکن آسایشگاه کهریزک از ۲۰ آبان در تالار وحدت روی صحنه رفته است. این نمایش حاصل تجربه 18 سال نمایش درمانی این کارگردان  و 9 سال تمرین با تعدادی ازمعلولین جسمی آسایشگاه خیریه کهریزک است.

میرکمال میرنصیری نویسنده و کارگردان این نمایش در گفت و گو با ایران تئاتر در خصوص پروسه آماده سازی این اثر که نزدیک به 9 سال طول کشیده، اظهار کرد: مددجویانی که در این اثر حضور دارند از نظر سواد و تحصیلات در سطوح مختلفی قرار دارند و از آنجا که این نمایش متن سنگینی دارد، آماده سازی آن‌ها برای ارتباط با متن و آماده سازی نمایش برای اجرا در سطح حرفه ای نیاز به زمان زیادی داشت. همینطور شرایط جسمی آن‌ها به دلیل معلولیت و کم توانی امکان تمرینات متمرکز و فشرده را از ما می‌گرفت که این امر هم یکی از دلایل طولانی بودن پروسۀ آماده سازی نمایش بود. اما شاید مهم‌ترین عامل در طولانی  شدن پروسۀ زمانی نمایش این بود که اغلب این دوستان اعتماد به نفس و خودباوری لازم برای حضور در یک نمایش حرفه ای را دارا نبودند و رسیدن به این خودباوری طبیعتاً در یک بازه زمانی کوتاه ممکن نیست. . اساساً کارکرد اصلی این نمایش به عنوان یک پروژه در زمینۀ نمایش درمانی  هم در وهلۀ اول تقویت همین جنبه‌ها در میان مددجویان بود.  میرنصیری همچنین در ارتباط با نمایشنامه این اثر و نحوۀ نگارش آن بیان کرد: نمایشنامه «رستم و سهراب» را زمانی نوشتم که تنها 16 سال داشتم. همان موقع متن را برای بخش مسابقه نمایشنامه نویسی جشنواره تئاتر فجر ارسال کردم که به عنوان کاندید دریافت جایزه نمایشنامه نویسی معرفی شد. به خاطر دارم روزی که برای حضور در مراسم اختتامیه جشنواره رفته بودم، انتظامات سالن از ورودم به سالن جلوگیری می‌کردند و باورشان نمی‌شد که یک پسر شانزده ساله نامزد دریافت جایزه شده باشد.

او در خصوص نحوۀ مواجهۀ خود با اجرا و کارگردانی این متن بیان کرد : همواره مترصد فرصتی بودم تا این اثر را روی صحنه ببرم تا اینکه بعد از سال‌ها کار کردن با مددجویان آسایشگاه کهریزک این فرصت را مهیا دیدم. نکته جالب توجه این است که برای آماده سازی این نمایش با گروه مددجویان هیچ دخل و تصرفی را در این متن که ادبیات فاخری داشت لحاظ نکردم؛ در واقع این دوستان را همانطور در نظر گرفتم که اگر قرار بود این نمایش را با گروهی از بازیگران حرفه ای هم روی صحنه ببرم، با آن‌ها برخورد می‌کردم. با این وجود در اجرای این متن با محدودیت‌های زیادی روبه رو بودیم. شاید اصلی‌ترین توانایی‌های یک بازیگر تئاتر را بشود در سه عامل حرکت، بیان و میمیک چهره بتوان خلاصه کرد. واضح است که در کار کردن با مددجویان آساشگاه کهریزک در تمامی این موارد با محدودیت‌هایی روبه رو بودیم. با توجه به شرایط مختلف  جسمی این عزیزان، توانایی‌های هر یک از آن‌ها با دیگری متفاوت بود و در سطوح مختلفی قرار داشت که رساندن گروه به اقتضائات اجرایی را با دشواری همراه می‌کرد.

این هنرمند همچنین در خصوص تجربه‌هایی که پیش از این در زمینه نمایش درمانی و کار با گروه‌های کم توان و آسیب دیده اجتماع پشت سر گذاشته، اظهار کرد: اولین کار در این زمینه را وقتی 22 ساله بودم با نابینایان آسایشگاه کهریزک تجربه کردم. با نمایش که « و اما انسان» نام داشت با مشارکت 16 مددجو در جشنواره تئاتر مهرآیین حضور داشتیم که به کسب جایزه اول این جشنواره منجر شد. تاثیراتی که این پروژه در مددجویان داشت مرا تشویق کرد تا به فعالیت‌ها در این عرصه ادامه بدهم. علاوه بر این همزمان با زلزله بم در این شهر با آسیب دیدگان زلزله اثری را تجربه کردیم.

این کارگردان تئاتر در ادامه در پاسخ به اینکه نتیجه این تلاش‌ها تا چه اندازه نتیجه بخش بوده بیان کرد: این پروژه بدون تردید نتیجه مثبتی به دنبال داشته و اینکه گروه اجرایی در نهایت پس از سال‌ها تلاش موفق شده تا اجرای یک نمایش را در سطح حرفه ای به مخاطبان ارائه کند، با در نظر گرفتن شرایط و محدودیت‌ها موفقیت بزرگی برای گروه محسوب می‌شود.  

میرنصیری همچنین در ارتباط با اینکه چرا تجربه‌هایی از این دست در عرصه تولیدات نمایشی کشور کمتر دنبال می‌شود، تصریح کرد: دلایلی متعددی برای این امر می‌توان برشمرد، ولی از مهم‌ترین این عوامل یکی این است که ما ایرانی‌ها کمتر حوصله کارهایی را داریم که برنامه ریزی طولانی مدت را می‌طلبند. درگیر شدن در روزمرگی‌ها هم عامل مهم دیگری است که بسیاری از ما را از مشارکت و فعالیت در چنین پروژه‌هایی باز می‌دارد. به جز این‌ها برخی از مسئولانی که در سطوح تصمیم گیری قرار دارند، تلقی درستی از کارکردها و  نتایج ثمربخش نمایش درمانی ندارند و بعضی اوقات تنها به استفاده‌های تبلیغاتی و سطحی از این امر گرایش دارند. همین درک ناصحیح موجب می‌شود تا به جای تسهیل در پی گیری چنین فعالیت‌هایی باعث متوقف شدن آن‌ها شوند.

گفتنی است؛ میرنصیری علاوه بر بیش از دو دهه فعالیت در زمینه نمایش درمانی و کار با معلولان، معتادان و آسیب ­دیدگان اجتماعی به عنوان نویسنده، کارگردان، نمایش درمانگر و مشاور خانواده آثار مختلفی را از جمله نمایش «و اما انسان» (نخستین کار نمایش­ درمانی در ایران و برنده جایزه بهترین کارگردانی و جایزه ویژه هیات داوران در جشنواره مهرآیین در سال ۸۳)، مستند «بر باد رفته» (درباره زندگی معلولان)، نمایش ­درمانی و مستند «خلیفه خداوند» (درباره زنان کارتن خواب)، نمایش ­درمانی و مستند «آن فرستاده» (درباره مردان کارتن‌خواب) و... در کارنامه هنری خود ثبت کرده است.