داوود کیانیان در گفتوگو با ایران تئاتر
واقعگرایی در تئاتر کودک و نوجوان به حاشیه رفته است
داوود کیانیان هنرمند پیشکسوت تئاتر کودک و نوجوان معتقد است؛ واقعگرایی در تئاتر کودک و نوجوان رویکردی است که متاسفانه بسیار مغفول مانده است.
نمایش «پرواز کبکها» که این روزها در تالار هنر روی صحنه رفته، یکی از تازهترین نوشتههای داوود کیانیان هنرمند پیشکسوت تئاتر کودک و نوجوان است که مضمونی اجتماعی را دستمایه قرار داده و به یکی از جدیترین معضلات این روزها در ارتباط با مسائل نوجوانان میپردازد.
داوود کیانیان در گفتوگو با ایران تئاتر در خصوص انگیزههایش از نگارش این متن اظهار کرد: حدود دو سال پیش بود که جریانی به نام «نهنگ آبی» در فضای مجازی پدیدار شد و متأسفانه از میان نوجوانان ایرانی چند قربانی هم گرفت. همزمان با شکل گیری این جریان مخرب بود که تصمیم گرفتم نمایشنامه ای بر پایه همین رخداد بنویسم؛ چرا که میدیدم نوجوانان کشور در این ارتباط آشکارا در معرض آسیبهایی جدی قرار گرفته اند و به شدت در معرض خطر قرار دارند. واضح است که هنر تئاتر قابلیت این را دارد تا به عرصه آسیبهای اجتماعی ورود کند و از آنجا که در فعالیتهایم همواره معتقد به جنبههای کاربردی هنرهای نمایشی بودهام، تصمیم به نگارش متنی در این ارتباط گرفتم.
این پژوهشگر برجسته تئاتر کودک و نوجوان در ادامه با اشاره به ویژگیهای این نمایشنامه بیان کرد: ویژگیهای این اثر را میتوان در چند وجه توضیح داد. یکی از این وجوه مسئلۀ توانمندسازی افراد توانیاب است که در بخشی از کارکردهای این نمایش مورد توجه قرار گرفته است. همان طور که می دانید، بخش عمده ای از نقش آفرینی در این نمایش را هنرمندان کم توان موسسه خیریه بچههای باران بر عهده دارند و تا کنون بیش از 500 اجرا را با چند نمایش در شهرهای مختلف کشور پشت سر گذاشتهاند. این ویژگی نشانگر ظرفیتهای غیر قابل انکار هنر تئاتر در توانمندسازی افراد است و به ما یادآوری میکند که بیش از پیش میتوانیم از این ظرفیتها بهره برداری کنیم.
او در همین زمینه افزود: مسئلۀ دیگری که در این نمایشنامه به طور ویژه مورد توجه قرار گرفته، پرداختن به مسائل روز کودکان و نوجوانان است که در نهایت تأسف باید بگویم در فضای تئاتر کودک و نوجوان این سالها به شدت مورد غفلت واقع شده است. واقع گرایی در تئاتر کودک و نوجوان رویکردی است که متاسفانه بسیار مغفول مانده و در مقابل آنچه به عنوان رویکرد غالب در عرصه تئاتر کودک و نوجوان شاهد هستیم پرداختن به فانتزی، تخیل و فراواقعیت در آثار نمایشی است. واضح است که مقصود نفی یا انکار کارکرد فانتزی و تخیل و یا نمایش هایی با شخصیت های حیوانی در تئاتر کودک و نوجوان نیست؛ اما بر هم خوردن تعادل رویکردهای نمایشی و غلبۀ یکسویۀ یک رویکرد خاص هم افراط محسوب میشود و مسلماً نمیتواند مطلوب باشد. در حال حاضر به جرات میشود گفت که در عرصه تولیدات نمایشی کودک و نوجوان نسبت آثار واقع گرا به آثار فانتزی یک به نود ونه است که نشان از غلبۀ آشکار فانتزی بر واقعیتگرایی دارد.
کیانیان در ارتباط با اهمیت واقع گرایی در تئاتر کودک و نوجوان تصریح کرد: تقویت تئاتر واقع گرا را امری ضروری می دانم و معتقدم این یک نیاز جدی کودکان و نوجوانان است که در نمایشها با فضایی که نزدیک به مسائل آنها است روبه رو شوند. در دهه پنجاه شاهد این بودیم که واقع گرایی جریان غالب تولیدات نمایشی آن زمان بود؛ طوری که تاثیرات آن در پرورش کودکان و نوجوانان آن سالها غیرقابل انکار است. اما اینکه چه عواملی موجب شده تا تئاتر کودک و نوجوان ما به آنچه در جامعه میگذرد بی تفاوت و حتی گریزان از آن باشد، مسئله ای است که به طور جدی باید بررسی و آسیب شناسی شود.
رئیس بنیاد نمایش کودک و نوجوان در بخش پایانی سخنانش با اشاره به اینکه این بنیاد چه رویکردهایی را در ارتباط با تئاتر کودک و نوجوان کشور دنبال میکند، بیان کرد: بنیاد نمایش کودک و نوجوان دغدغههایی بنیادی را در این عرصه دنبال میکند که بیش از همه بر اهمیت و جایگاه تئاتر کودک در کشور متمرکز است. ما اکنون در آغاز قرن دوم شکل گیری تئاتر کودک و نوجوان قرار داریم و پیشینه یکصد سالۀ تئاتر کودک در کشورمان امر بسیار مهمی است. بر این اساس از زمان تأسیس این بنیاد بخش مهمی از فعالیتهایمان در مسیر ارزش گذاری و بازخوانی این پیشینۀ قابل تأمل قرار گرفته که از جملۀ این اقدامات انتشار کتابهایی درباره ادبیات نمایشی حوزه کودک و نوجوان و میراث ارزشمند فعالان این عرصه و در رأس آنها آثار زنده یاد جبار باغچه بان بوده است. همچنین تاریخ شفاهی تئاتر کودک و نوجوان ایران از پروژههایی است که در بنیاد نمایش کودک و نوجوان نزدیک به یک سال است که دنبال میشود. علیرغم اینها بنیاد این آمادگی را دارد تا با برگزاری سمینارها و همایشهای تخصصی به شکل ویژه به طرح آسیبهایی که در حوزه تئاتر کودک و نوجوان با آن ها روبه رو هستیم بپردازد؛ اما واضح است که در این ارتباط نیاز به همکاری با اسپانسرهای فرهنگی در بخشهای دولتی و خصوصی است تا ایدههای این بنیاد را در زمینههای مختلف پژوهش و تولید تئاتر کودک و نوجوان توسعه دهیم.