در گفت‌وگوی ایران تئاتر با دبیران جشنواره مطرح شد
خروجی‌های جشنواره تئاتر دانشگاهی قابل اعتناست
دبیران دوره‌های بیست و یکم و بیست و دوم جشنواره تئاتر دانشگاهی معتقدند؛ مرور زمان نشان خواهد داد این نظر درست نیست که تئاتر دانشگاهی در بعضی از دوره‌ها خروجی قابل توجهی نداشته است.
در حالی که آرام آرام به برگزاری بیست و دومین جشنواره تئاتر دانشگاهی ایران در اردیبهشت ماه سال آینده نزدیک می‌شویم، به نظر می‌رسد دبیرخانۀ تئاتر دانشگاهی بر خلاف اغلب رسانه‌های ارتباط جمعی که توجه چندانی به کم و کیف این رویداد کلان عرصه تئاتر دانشگاهی از خود نشان نمی‌دهند، در پی برنامه ریزی‌های جدی تر و دقیق تر در برگزاری جشنواره‌اند و تلاش دارند تا کم و کاستی‌ها در ساختار و نحوه برگزاری آن را تا اندازه ممکن بازنگری و اصلاح کنند. همراهی صمیمانه حسین عبداللهی دبیر بیست و یکمین دوره که در بیست و دومین دوره به عنوان مشاور دبیر جشنواره حضور دارد؛ همچنین امین مختاری دبیر این دوره جشنواره تئاتر دانشگاهی فرصتی را فراهم کرد تا در نشستی به میزبانی ایران تئاتر گوشه‌هایی از آنچه برنامه ریزی‌ها و سیاست گذاری‌های این رویداد را شکل می‌دهد، مرور کنیم. آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل این نشست است.
چطور است گفت‌وگو را از دوره گذشتۀ جشنواره شروع کنیم؛ اینکه در بیست و یکمین جشنواره تئاتر دانشگاهی چه گذشت و چه پدیده‌هایی را شاهد بودیم؟
حسین عبداللهی: یکی از جنبه‌های جذاب و دوست داشتنی جشنواره بیست و یکم این بود که با توجه به ترکیب تیم بازخوان مرحله یک و دو، خوشبختانه به تنوع قابل توجهی در آثار دست پیدا کردیم. نمایش‌های دوره بیست و یکم هم از حیث نگاه و هم از لحاظ ساختار از تنوع خوبی برخوردار بودند و گونه‌های اجرایی بسیار متفاوت از یکدیگر را نمایندگی می‌کردند. خب، این باعث شد که مخاطبین دارای سلیقه‌های مختلف بتوانند از آثار این دوره بهره کافی و وافی ببرند. بعد از جشنواره هم که شاهد اجرای عموم نمایش‌های دوره بیست و یکم بودیم، طیف‌های مختلف اجرایی از تئاتر مستند و فیزیکال تا نمایش‌های رئالیستی را در این مجموعه داریم. بازخوان‌های جشنواره بیست و یکم کاملاً حواسشان بود که آثار قابل توجه حتی اگر بعضی با سلیقه شخصی هریک از آن‌ها سازگار نبوده، گونه‌های مختلف اجرایی برای ارائه به مخاطب در جدول جشنواره قرار بگیرد. البته لازم است اشاره کنم نمایندگان گونه‌های مختلف نمایش‌ها که در نهایت به جشنواره راه پیدا کردند با دقت نظر هیات بازبینی از بهترین نمونه‌های ارائه شده بودند.
امین مختاری: از نظر من هم این تنوع گونه‌ها یکی از ویژگی‌های شاخص جشنواره بیست و یکم محسوب می‌شود و دوستان فضایی را فراهم کردند تا آثاری در شکل‌ها و فرم‌های مختلف اجرایی فرصت بروز پیدا کنند. اساساً رویکرد درستی نیست که شکل خاصی از تئاتر دانشگاهی در دوره ای پررنگ تر شود و شکل‌های دیگر حذف شوند. بر این اساس رویکردی که دوستان دنبال کردند می‌تواند معرف شکل و محتوای آثار در یک دوره مشخص باشد.
جشنواره بیست و یکم در چه شرایطی برگزار شد؟ گویا به لحاظ زمانی تا اندازه ای در تنگنا قرار گرفتید.
حسین عبداللهی: تا اندازه ای همینطور بود و مجموعاً سه ماه برای برنامه ریزی‌ها و بررسی آثار زمان در اختیار داشتیم. با توجه به زمان برگزاری جشنواره در اوایل اردیبهشت ماه، طبیعتاً بخشی از هماهنگی‌های پیش از جشنواره به دلیل همزمانی با تعطیلات سال نو دچار اختلال می‌شود. همه مان می دانیم که این تعطیلات به ظاهر یکی دو هفته ای عملاً بیش از این‌ها به درازا می‌کشد و امکان هماهنگی‌های رسمی تا اندازه زیادی ناممکن خواهد بود. برای نمونه ما حتی تا بیست و پنجم فروردین که می‌خواستیم با بعضی از مدیران ارتباط برقرار کنیم، همچنان یا در حال دید و بازدیدهای نوروزی بودند و یا در سفر. به این ترتیب عملاً نزدیک به یک ماه از مجموع سه ماهی که برای مراحل پیش از برگزاری جشنواره تعیین شده بود از دست رفت. در نهایت همت بچه‌های درگیر در این جشنواره بود که کار را به سرانجام رساند. شاید در بسیاری از جشنواره‌های دیگر دست اندرکاران تا زمانی که از کم و کیف و چگونگی امور اطمینان نداشته باشند، هیچ بخشی از کار را شروع نخواهند کرد؛ اما بچه‌های تئاتر دانشگاهی این نگاه را ندارند و از آنجا که احساس تعلق به این رویداد دارند، در هر صورت کارها را پیش خواهند برد.
به عنوان دبیر دوره گذشته جشنواره و از دست اندرکاران دوره‌های پیش تر آیا با این ارزیابی موافقید که جشنواره تئاتر دانشگاهی در این سال‌ها خروجی قابل تاملی از خود نشان نداده است؟
حسین عبداللهی: اساساً نگاه ما به مسائل، نگاهی حسرتخوارانه نسبت به گذشته است؛ اما به گمان من مرور زمان نشان خواهد داد این نظر درست نیست که تئاتر دانشگاهی در بعضی از دوره‌ها خروجی قابل توجهی نداشته است. به یاد می‌آورم درباره دوره‌های 14 و 15 جشنواره هم چنین نظری ابراز شد ولی امروز چهره‌هایی چون محمد مساوات و اشکان خیل نژاد از هنرمندانی هستند که می دانیم اولین بار در جشنواره‌های تئاتر دانشگاهی هنر خود را ارائه کردند. به نظر من اگر بچه‌ها کارشان استمرار داشته باشد و بتوانند گروه‌هایشان را حفظ و به تجربیاتشان اضافه کنند در آینده حتماً در سطح بالایی از تئاتر ظاهر خواهند شد. البته نباید از این هم غافل شد که دبیرخانه جشنواره، وزارت علوم و مراکز دانشگاهی هم وظیفه دارند تا با حمایت از تئاتر دانشگاهی راه را برای ورود این هنرمندان به دنیای حرفه ای تئاتر هموار کنند.
آیا در دوره بیست و یکم شاهد تصمیم‌هایی بودیم که بتوانیم از آن به عنوان حرکت در مسیر اصلاح ساختاری جشنواره یاد کنیم؟
حسین عبداللهی: در چارت دبیرخانه جشنواره چیزی که برایمان اهمیت داشت، ابتدا این بود که برای سازوکار اجرایی دوره بیست و یکم حتماً نیروهای جدیدی را به میدان بیاوریم. از طرف دیگر سعی کردیم از بچه‌هایی که سال‌ها برای این جشنواره زحمت کشیده بودند در حوزه‌های مختلف استفاده کنیم. در دوره گذشته از لحاظ مالی بسیار در مضیقه بودیم و تا مرحله بازبینی اول تنها 15 میلیون تومان در اختیار داشتیم و همین میزان اعتبار جشنواره تا یک هفته پیش از برگزاری جشنواره بود و یکی از دلایل اصلی اینکه در نهایت موفق شدیم با این شرایط جشنواره را به برگزاری برسانیم وجود همین دوستان باتجربه تر بود که خیلی وقت‌ها با اعتبار شخصی‌شان امور را پیش می‌بردند. از سوی دیگر بچه‌هایی به عنوان نیروهای جدید به میدان آمده بودند که پیش تر دبیران کانون‌های مختلف دانشگاهی بودند و سابقه کار تشکیلاتی و گروهی خوبی داشتند.
در برگزاری دوره بیست و یکم آیا کاستی‌های دیگری هم وجود داشت و اگر جواب مثبت است از چه عواملی ناشی می‌شد؟
حسین عبداللهی: بزرگ‌ترین مشکلی که در دوره قبل داشتیم بحث زمان بود که خیلی جاها تأثیر خود را به جا گذاشت. دانشجویان به روال معمول که هر سال از برگزاری جشنواره اطمینان داشتند در هر حال آماده سازی کارهایشان را از پیش شروع کرده بودند؛ ولی اگر زمان بیشتری در اختیار دبیرخانه جشنواره بود چه بسا که می‌توانستیم کمک‌های بیشتری به ارتقای سطح آثار ارائه بدهیم؛ همینطور می‌توانستیم در حوزه‌های اجرایی جشنواره موفق تر عمل کنیم. در هر حال ضرب الاجلی که تعیین شده بود در بعضی مقاطع ما را وادار می‌کرد از ایده آل‌هایمان فاصله بگیریم.
به طور کلی بخش بین الملل جشنواره تئاتر دانشگاهی چه کارکردهایی را دنبال می‌کند؟
حسین عبداللهی: کارکرد اصلی بخش بین الملل در تئاتر دانشگاهی این است که بتواند منظرها و دریچه‌هایی جدید به جهان نمایش و برای دانشجویان ما باز کند. البته در این میان انتخاب آاثار بخش بین الملل بسیار با دقت و به شکلی منحصربفرد باید انجام شود؛ چون به هر حال دانشجویان به طور طبیعی از طریق اینترنت و فضای مجازی با تجربیات نوین در دنیای تئاتر کامل بیگانه نیستند.
امین مختاری: در بخش بین الملل تلاش داریم تا علاوه بر برقراری و گسترش ارتباط با سایر مراکز دانشگاهی در جهان، بتوانیم کارگاه‌های مشترکی بین این مراکز را هم برنامه ریزی کنیم تا همانطور که آقای عبداللهی گفتند این منظرهای نو به شکل مطلوب تری به روی دانشجویان ما باز شود.
به نظر می‌رسد بخش تجربه‌های اجرا در جشنواره هم تا اندازه ای به همین چشم اندازها نگاه می‌کند. در همین ارتباط این سئوال مطرح می شودکه تئاتر معاصر و شیوه‌های نوین اجرا تا چه اندازه در جشنواره تئاتر دانشگاهی مورد توجه است؟
امین مختاری: اساساً رویکرد دوره گذشته جشنواره «امر معاصر» تعیین شده بود که این نامگذاری بسیار هم ضروری بوده است. اما به نظر من مهم‌ترین اتفاقی که در بخش تجربه‌های اجرایی می‌تواند بیفتد، فعالیت‌های کارگاهی است که طی آن دانشجویان با شیوه‌ها و امکان‌های جدید اجرایی آشنا شوند.
حسین عبداللهی: از نگاه من پرداختن به تئاتر معاصر ضرورتی است مه نه تنها جشنواره تئاتر دانشگاهی، بلکه در دیگر جشنواره‌ها و رویدادی‌های تئاتری هم باید به طور جدی دنبال کنیم. شیوه‌های میان رشته ای، استفاده از امکانات هنرهای تجسمی و مباحثی از این دست می‌تواند به شکل گیری جریان‌های نو و متمایزی در تئاتر ما به شکل عمومی منجر شود. هر چند شاید تمرکز بیش از اندازه بر این مباحث هم مأموریت تئاتر دانشگاهی نیست و این جشنواره در حقیقت بازتابی از فعالیت‌های دانشجویان در شیوه‌ها و فرم‌های مختلف تئاتری است؛ حتی شیوه‌های معمول و متعارفی که همچنان در میان فعالان و مخاطبین تئاتری مقبولیت دارند.
امین مختاری: در جشنواره بیست و دوم قطعاً نشست‌هایی را با رویکرد میان رشته ای خواهیم داشت و حتی قصد داریم که در این نشست‌ها فراتر از تئاتر را ببینیم و جلساتی را با فعالان حوزه‌های مختلف از جمله علوم اجتماعی هم داشته باشیم. به طور کلی قصد داریم تا گفت وگوهایی میان تئاتر و علوم دیگر برقرار کنیم.
و بالاخره؛ در همین ارتباط بحث آموزش‌های کارگاهی چه جایگاهی در جشنواره تئاتر دانشگاهی دارد ؟
امین مختاری: یکی از اولویت‌های ما در دوره بیست و دوم بحث آموزش است؛ به خصوص با تمرکز بر روی مناطق. می دانیم که در شهرهای مختلف کشور دانشجویانی در رشته‌های مختلف مشغول به تحصیل هستند که ممکن است با محدودیت‌هایی برای نمونه در ارتباط با اساتید و حتی امکانات زیرساختی و سخت افزاری روبه رو باشند. بر این اساس تلاشمان بر این است تا با پیش بینی کارگاه‌های آموزشی در مناطق و با حضور اساتید شاخص بخشی از این ماستی‌ها را جبران کنیم که مطمئناً اولین نتایج این اقدام در جشنواره تئاتر دانشگاهی است که بروز خواهد یافت.
