پروانه الجزایری ضمن داشتن شباهت هایی با داستان درباره الی، متفاوت است

سعید حسنلو کارگردان جوان نمایشروانه الجزایری سال‌ها است که در حوزه طراحی صحنه فعالیت می کند. وی سال گذشته با نمایش کات ویز در فستیوال تئاتر پروکانترای لهستان حضور داشت. پروانه الجزایری برنده تندیس بهترین نمایشنامه از سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر و برگزیده مسابقه تئاتر صحنه‌ای ایران دو در بخش بهترین نمایشنامه شد. نمایش پروانه الجزایری اردیبهشت و خرداد ماه در تئاتر هامون روی صحنه است. در خلاصه داستان این نمایش آمده است: تا حالا شده کسی رو از دست بدین و تلاش کنین برش گردونین؟ بازیگران این نمایش به ترتیب ورود به صحنه عبارتند از: امیر احمدقزوینی، گلنوش قهرمانی، مهسا ایرج پور، محمد علیمحمدی، فرانک کلانتر، افشین زمانی و مجتبی پیرزاده. دیگر عوامل این نمایش عبارتند از: صدا: هوتن شکیبا، طراح صحنه: سعید حسنلو، طراح لباس: سمانه احمدی مطلق، دستیار کارگردان: آزاده بخشی، طراح صدا: علی مست علی، طراح گرافیک: مریم برادران، مدیر صحنه: آرمین فرقانی، عکاس: محمدرضا جعفری، ویدئوآرت: علی زندیه، محمد نوحی و محمدرضا جعفری، مدیر تبلیغات: امیر قالیچی، مدیر تولید: مهدی خان احمدی و مشاور رسانه‌ای: مریم رودبارانی. با سعید حسنلو درباره اجرای نمایش پروانه الجزایری گفت وگویی انجام داده ایم.

 

دیدن نمایش پروانه الجزایری ناخودآگاه یادآور سبک کاری اصغر فرهادی در سبک رئالیسم اجتماعی و چیدمان پازل های روابط بین چند شخصیت برای کشف واقعیت است؛ به نظر شما این تاثیر پذیری از سبک کاری اصغر فرهادی چه تبعاتی برای تئاتر داشته است؟

اجرایی که در جشنواره تئاتر فجر از پروانه الجزایری انجام شد متعلق به گروهی از کرمانشاه بود و در آن نمایش به عنوان طراح صحنه با گروه همکاری کردم. متن پروانه الجزایری توسط پیام لاریان برای من نوشته شد و در اختیار آن گروه شهرستانی برای حضور در جشنواره قرار گرفت. در باره تاثیری که اشاره کرده اید به هر حال وجود دارد و نمی شود کتمانش کرد. این تاثیر بین هنرمندان سینما و تئاتر بسیار مثبت بوده است؛ زیرا فیلم درباره الی و سایر آثار اصغر فرهادی در بحث شکل قصه گویی در ایجاد روابط بسیار درست عمل کرده اند.

 

جنس و فضای نمایش نامه پروانه الجزایری دارای تفاوت هایی با آثار اصغر فرهادی است؟

قصه نمایش پروانه الجزایری ضمن داشتن شباهت هایی با داستان فیلم درباره الی، تفاوت هایی هم با آن دارد و جاهایی به صورت ناخودآگاه با پیش فرض های درباره الی به سراغ ساختار اجرای نمایش رفتیم.

 

یکی از ویژگی های متن نمایش نامه پروانه الجزایری این است که به کارگردان این فرصت را می دهد که بتواند با شیوه های مختلف آن را کارگردانی کند. چقدر به این مسئله اعتقاد دارید؟

خود من به اجرای این نمایش با فرم ناتورالیستی اعتقاد دارم و بازی ها هم به این سمت رفت. البته می شد در سبک های دیگری هم اجرایش کنند. اجرای پروانه الجزایری که در جشنواره تئاتر فجر روی صحنه رفت بسیار رئالیستی بود. چون سالها است که در حوزه طراحی هم فعالیت می کنم، رفتم به سمت حذف کردن عناصری که بیشتر در حکم  زیور آلات بودند و کم شدنشان باعث ایجاد ارتباط بهتر مخاطب با نمایش می شد. در این اجرا فقط طراح لباس دارم و خبری از گریم و موسیقی نیست و تلاش شد تمام بار مفاهیم مورد نظر را از طریق بازی بازیگر و فضا سازی منتقل کنم.

 

آیا ساختار اجرایی نمایش پروانه الجزایری مبتنی بر وجوهات روابط انسانی است؟

بله، نمایش کاملا شخصیت محور است و در ساختارش به موقعیت های معاصر پرداخته می شود. شما نام نمایش را در نظر بگیرید که اصلا پروانه ای با عنوان الجزایری وجود ندارد و در حکم یک استعاره مطرح می شود؛ استعاره ای از یک نسل. نسلی که به اتفافات دور و برش موضع عجیبی دارد و می تواند برود گوشه ای بنشید و بمیرد. یعنی دق کردن و مرگ پروانه یک استعاره است برای شرایطی که در زندگی امروز ما وجود دارد.

 

با توجه به توضیحاتی که بیان کردید، آیا نمایش پروانه الجزایری یک نوع نگاه غمخورانه به چالش های زندگی نسل امروز دارد؟

به دلیل نوع و جنس فضای نمایش نامه، نویسنده در بخش هایی از آن جاهایی برای تنفس طراحی کرده است که در قالب یک بازی به نام کات خوب نیست دوباره می گیریم تعریف می شود. این‌ها بعد از اتفاقاتی که برایشان رخ می دهد تلاش می کنند با این بازی زندگی به روال عادی و درستش بازگردند. به همین دلیل برای اجرای نمایش تیتری در نظر گرفتیم که اگر قرار بود یکی را به زندگی برگردانیم، کدامیک را برمی گرداندیم. این تلاش را می توان به عنوان معجزه هنر و تئاتر هم دید؛ اینها با این معجزه تلاش می کنند یکی را کنار خودشان برگردانند.

 

آیا استفاده زیاد از واژه کات و تکرارش باعث فاصله گرفتن تماشاگر از نمایش نمی شود؟

استفاده از بازی کات در هر دو اجرا وجود دارد؛ البته کم و زیادی استفاده از کات مسئله من نبود. اینکه چگونه می شود این اتمسفر را ساخت برایم مهم بود. تلاش کردم با همان اتمسفر مورد نظر که توام با نگرش های جدید است ساختار نمایش را شکل بدهم و نحوه ارتباط با مخاطب در واکنش های آنها مشخص می شود و در اجراهای بعدی است که به تدریج شکل مطلوبی به دست خواهد آورد.

 

آیا استفاده از صدای هوتن شکیبا بازیگر نامدار تئاتر که از جشنواره سال قبل فیلم فجر برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد شد؛ در جهت جذب مخاطبان بیشتر بود؟

هوتن شکیبا از دوستان خوبم است و از او خواستم که در نمایش چنین کاری را انجام بدهد. اینکه چه صدایی این بخش را روایت کند برایم بسیار مهم بود. در اجرای گروه کرمانشاهی صدایی که استفاده شده بود زیاد اثر گذار نبود. درحالی که جنس این صدا خیلی مهم است. این صدا، صدای راوی است که چون نوع روایتش تو در تو است  تبدیل به یکی از شخصیت های نمایش می شود و صدای هوتن شکیبا  ضمن تاثیر گذاری انرژی خوبی دارد.

 

بحث مهاجرت در این سه چهار دهه دغدغه خیلی از افراد جامعه بوده و هست و در نمایش شما هم به آن پرداخته می شود؛ چقدر ارائه این تم برایتان مهم بود؟

در این اثر 7 شخصیت وجود دارد و هر کدامشان قصه خودشان را دارند و قصه های مختلف و متنوعی را روایت می کنند. هر کدام از اینها جز نسل امروز جامعه هستند، نسلی که درگیر سرخوردگی شده اند. یکی از این 7 شخصیت تصمیم به مهاجرت می گیرد زیرا تصور می کند در اینجا شرایط زندگی برایش مهیا نیست. البته با تغییراتی که در متن انجام شد، این شخصیت در صحنه دو دچار تردید در رفتن و یا نرفتن می شود و آیا با مهاجرت زندگیش بهتر می شود و یا شرایط دیگری دیگری در پیش رویش قرار می گیرد.

 

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی