همراهی هنرمندان ارمنی در رشد تئاتر ایران ستودنی است

به گزارش ایران تئاتر، همایش « نقش ارامنه در تاریخ تئاتر ایران» شامگاه گذشته با حضور جمعی از هنرمندان و فعالان عرصه تئاتر از جمله واروژ کریم مسیحی، لوریس چکناواریان، بهزاد فراهانی، آرمان استپانیان، سعید پورصمیمی و آراز بارسقیان،آلبرت بیگجانی، همچنین جمعی از مسئولان شهری از جمله احمد مسجد جامعی در باشگاه فرهنگی آرارات برگزار شد.

بهزاد فراهانی هنرمند پیشکسوت عرصه تئاتر در این برنامه طی سخنانی گفت: در این فرصت می خواهم از دوره جوانی خودم و کار کردن در کنار هنرمندان بزرگ تئاتر آن سال ها یعنی شاهین سرکیسیان و آربی آوانسیان بگویم. ما هنرمندان جوانی بودیم که در کنار بیژن مفید کار می کردیم تا اینکه یک روز قرار شد همه گروه نزد هنرمندی برویم که آن روزها شخصاً زیاد با او آشنایی نداشتم. وقتی به محل کار آن شخص رفتیم او را دیدیم که لبخندی زیبا داشت و لاغر و تکیده بود. از شاهین سرکیسیان حرف می زنم. وقتی وارد استودیوی او شدیم با همه ما دست داد ولی مثل اینکه از شکل پوشش ما چندان خوشش نیامد.

وی در ادامه افزود: دلم می خواهد در فرصت کوتاهی که در این برنامه به من داده شده به اصلی ترین مسئله یعنی شخصیت سرکیسیان بپردازم. شاهین سرکیسیان به ما که بچه های پایین شهر بودیم چند مسئله بسیار ویژه را آموخت. به ما آموخت که بخوانید و بدانید. پس از آن موضوع تمرکز مسائل انسانی والا. او معتقد بود که ادبیات مقدس است و باید به آن احترام گذاشت. توصیه هایی که برای خواندن بعضی از کتاب ها می کرد، کتاب های بسیار زیبایی بود که بعد از واقعه 28 مرداد با هزاران مشقت از کتابخانه های دوستان پیدا می کردیم. شاهین همان زمان ترجمه هایی از استانیسلاوسکی داشت که البته از نثر خوبی برخوردار نبودند. دلیلش این بود که شاهین بیش از 17 سال در پاریس زندگی کرده بود و لهجه غلیظ ارمنی داشت و گاه پیدا کردن واژه ها برایش دشوار بود. خود او با بزرگواری ما را وادار می کرد که این متن ها را بخوانیم و پیشنهادهایی برای اصلاح یا جایگزینی واژه ها و جملات به او بدهیم.  

این هنرمند در ادامه سخنانش بیان کرد: اگر بخواهم واقعیت را بگویم، تعداد نمایش هایی که از 1341 تا 1345 تمرین کردیم چند تا از آن ها هیچوقت اجرا نشد. این چرایی عدم اجرای این آثار مسئله بزرگی است. بعضی از این نمایش ها را به مدت چند ماه تمرین کرده بودیم. یکی از این کاره « در انتظار گودو» بود که اولین بار توسط سیروس طاهباز تازه ترجمه شده بود که رفاقتی هم با شاهین داشت و ما مدت ها روی این متن تمرین کردیم. راستش خودمان آن موقع نمی فهمیدیم که چرا این اثر اینطور است. به خصوص شخصیت هایی مثل استراگون را خیلی نمی فهمیدیم و با توضیحاتی که شاهین می داد کم کم می فهمیدیم که چه خبر است و اصلاً تئاتر ابزورد چه هست. منظور از اینکه این کارها اجازه اجرا نگرفت این نیست که سانسور شد بلکه فرصت اجرا پیدا نکردند. علت این امر باید واکاوی شود. اما از میان نمایش هایی که اجرا شدند، اولین متنی که ما با شاهین کار کردیم  « محلل » و « چنگال» هر دو از نوشته های صادق هدایت بود که رفاقت بسیار گرمی میان او و شاهین برقرار بود. از جمله کسانی که از شاهین حمایت کردند تا این چند نمایش  روی صحنه برود دکتر فروغ رئیس دانشکده هنرهای دراماتیک و همینطور دکتر سیحون و بهمن فرسی بودند.  

فراهانی در پایان سخنانش در این مراسم گفت: جامعه ارامنه ایران باید مفتخر باشد که چنین هنرمندان بزرگی در میان آنان رشد و نمو یافته است. هیچ جایی نیست که شما ارامنه محترم ما را تنها گذاشته باشید. همیشه یا ما در کنار شما بوده ایم و ما را راه داده اید تا در کنارتان باشیم. بحث تنها بر سر هنر نیست که من دوستان بزرگی در این عرصه از میان شما داشته ام. آرزو می کنم که این این نهاد فعال تر شود و این هم بودگی و عشق یگانه پایدار باشد.

در بخشی از این همایش پژوهشی در قالب یک فیلم مستند در ارتباط با پیشینه فعالیت هنرمندان و گروه های نمایشی ارامنه ارائه شد.

بخشی از اطلاعاتی که در این پژوهش ارائه شد به این شرح است: در دی ماه  سال 1310 نمایشنامه « انوشیروان، عادل و مزدک» در پنج پرده به زبان فارسی در تالار گراند هتل تهران به صحنه آمد. زوج هنرمند میشا و مارکو وسکانیان در بهمن ماه 1310 نمایشنامه اتللو را نمایش دادند. در سال 1324 دو گروه به گروه های تئاتر ارمنی افزوده شد و در سال 1326 گروه دیگری از دوستداران هنر گروه دیگری را بنیان نهادند. سپس گروه تئاتر جوانان ارمنی دوستدار هنر در سال 1330 تشکیل گردید. آربی آوانسیان به همراه شاهین سرکیسیان یک گروه تئاتر را در سال 1340 در باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات بنیان نهادند. سرکیسیان در آن سال نمایشنامه های «مسحور کننده» و « قفس» را به روی صجنه برد. در سال 1266 در جلفای اصفهان  گروهی از ارمنیان علاقه مند به هنر تئاتر گرد آمدند و برای تاسیس باشگاه تئاتر اطلاعیه ای منتشر کردند.  اهالی جلفا به یاری آن ها شتافتند و مبلغ پانصد و پنجاه و یک قران به هیات مدیره باشگاه پرداختند. باشگاه با این پول در سالن مدرسه مرکزی ارمنیان جلفا سن تئاتر درست کرد و وسایل مورد نیاز بر ای اجرای نمایشنامه ها را فراهم کرد. در دهه 1266 نخستین نمایشنامه در این سالن به روی صحنه رفت. در سال 1277 گروهی از جوانان ارمنی جلفا نخستین انجمن دوستداران تئاتر را بنیان نهادند و در همان سال اساسنامه ای شانزده ماده تهیه کردند. تا آن زمان نقش زنان را مردان ایفا می کردند، اما هیات مدیره انجمن برای پایان دادن به این وضع در صدد برآمد دوشیزگان را برای ایفای نقش در نمایش ها ترغیب کند. برخی از افراد به مخالفت برخاستند اما سرانجام هیات مدیره انجمن از مقامات روحانی ارمنی در این مورد کسب تکلیف کرد و در نهایت این مانع از سر راه بانوان ارمنی برداشته شد. طی سال های 1266 و 1291 در جلفای اصفهان بیش از 20 نمایش بر روی صحنه رفت. گاهی نیز گروه های تئاتر از جلفا به روستاها می رفتند و به اجرای نمایش می پرداختند. با اینکه تئاتر رشت در سال 1300 شمسی آغاز به کار کرده بود ولی فعالیت های تئاتری آن و بین این سال تا سال 1304 اوج گرفت. در این هنگام بود که ارمنیان رشت فعالیت های رسمی خود را در گروه های نمایشی این شهر آغاز کردند. میناسیان نویسنده و نقاش در یاددااشت های خود  تاریخ آغاز تئاتر گیلان را در سال 1264 دانسته است.

 درابتدای این مراسم فیلمی مستند تحت عنوان ارمنیان و تئاتر ایران پخش شد.همچنین نمایش (سیاوش و سودابه ) به کارگردانی خانم آناهید آباد بروی صحنه رفت.در این مراسم از ادنا زینلیان, آندارنیک خچومیان, آلبرت بیگ جانی, آراز بارسقیان,سورن مناساکانیان, مقدی شامیریان, و زنده یاد لوون خانکلدیان (هفتوان) تجلیل شد.اجرای موسیقی از دیگر بخش های این مراسم بود که با استقابل حاضرین برگزار شد.