شخصیت‌های محوری "زلر" دچار چالش، نگرانی و تشویش هستند

نمایش مادر نوشته نویسنده محبوب این روزهای تئاتر ما فلوریان زلر است که روایتگر تنهایی آدم های این دوره و زمانه است. زلر نویسنده جوان فرانسوی در سال های اخیر با سن کمش به عنوان نمایشنامه‌نویسی صاحب سبک در فرانسه و دنیای غرب مطرح شد. گاردین او را هیجان‌انگیزترین نمایشنامه‌نویس قرن حاضر می‌داند و سبک خاصی که در آثارش دنبال می‌کند او را برنده جوایزی چون بریگادیه 2014 و مولیر 2014 کرده است. زلر همچنین در سال 2016 نامزده جایزه تونی نیویورک شد. نمایش نامه مادر سه گانه ای با  نمایش نامه های پدر و پسر را شکل می دهد که در آثار زلر کار متفاوتی به نظر می رسند. آثار نمایشی او با آنچه تاکنون از ادبیات نمایشی فرانسه خوانده‌ایم فرق دارد. تعداد زیادی از آثار ادبیات نمایشی فرانسه، به دلیل تفاوت‌های فرهنگی، در ایران قابل فهم نیستند، اما آثار زلر جهان‌شمول‌ هستند. فضای ذهنی او پیچیده و هزارتو است. زلر تماشاچی را با خود همراه می‌کند و پیچیدگی‌های خطی، ذهنی و دنیای درونی شخصیت‌ها را نشان می‌دهد. مضامینی مثل خیانت، دروغ و فراموشی در همه جا هست، آنچه مهم است پرداخت متفاوت به این محتوا است. مادر نمایشنامه ای است در چهار پرده و با چهار شخصیت که ساختار روایی اش مبتنی بر تکرار است و  روایتگر وضعیت بحرانی و تنهایی انسان این روزگار است. جمشیدی در سال های اخیر در آثار پر مخاطب و پر فروش زیادی با همکاری با کارگردان صاحب نامی مثل کمال تبریزی، سامان مقدم، احمد رضا معتمدی و سروش صحت حضور داشته است و نامش را به عنوان یک بازیگر اثر گذار در جهت ارتباط با مخاطب تثبیت کرده است. در تئاتر همین حضور اثر گذار در همکاری با کارگردان جوان و با تجربه تکرار شده است و آثار جمشیدی مخاطبان ثابت زیادی دارند.  با پژمان جمشیدی در باره حضورش در نمایش مادر گفت وگویی انجام داده ایم.

جنس و شیوه بازیتان در نمایش مادر خیلی استرلیزه و کنترل شده و بسیار متفاوت از جنس سایر بازی هایتان  است. بر اساس چه ویژگی در اثر جنس بازیتان دارای چنین تعریفی شد؟

فلوریان زلر و نوع نگاهش به مسائل اجتماعی و آدمها را خوب می شناسم و قبلا با علی سرابی در نمایش آن سوی آئینه تجربه کار کردن نمایشی بر اساس متن زلر را داشتم. البته فضای نمایش مادر با فضای کمدی بیشتر آثار زلر متفاوت است. در کلیت در آثار این نویسنده یک نوع تشویش ذهنی در شخصیت‌های نمایش دیده می شود و معمولا نقش های محوری آثارش آدم هایی هستند که دچار چالش، نگرانی و تشویش هستند.

زلر در سال های اخیر در ایران بسیار مورد استقبال کارگردان ها و مردم قرار گرفته است؟

بله، چند تایی از متن های زلر در این سه – چهار سال روی صحنه رفته است و در سطح دنیا هم آثار زلر بسیار مورد توجه کارگردان های تئاتر و سینما قرار گرفته است و به نظرم جزء بهترین نویسندگان معاصر جهان است.

آیا نمایش نامه مادر در میان سایر آثار زلر کار متفاوتی است؟

به نظر من جزء بهترین های زلر است و متن با کارگردانی درستی که علی احمدی در طراحی میزانسن ها، جنس بازی بازیگران و فضای سازی انجام داده است؛ نمایش خوب و با کیفیتی است و خیلی خوشحالم که در این نمایش بازی کردم.

آیا این جنس بازی استرلیزه و عاری از حس و حال برون گرایانه برایتان جذابیت دارد؟

جذاب و در حین حال دشوار است؛ اما خیلی تلاش کردم در پروسه دو ماه و نیم تمرینات اجرا بتوانم بازی درستی در قبال خصلت های فردی این پدر داشته باشم. البته در تمرینات تغییر بازیگری داشتیم که با حضور بازیگر جدید کار به نحو احسنت به جلو رفت. تلاش می کنم در هرشب اجرا با توجه به بازتاب نظرات چیزی را به نقش اضافه و یا چیزی را کم کنم و با اتود زدن آن در اجرای بعدی آن را به کار ببرم. تلاشم بر این منوال است که بازیم در هر شب اجرا نسبت به اجرای قبل بهتر و کامل تر باشد.

آیا شخصیت پدر را خاکستری دیدید؟

پدر این نمایش مثل هر آدم معمولی دیگر دارای نقاط ضعف و قدرت است؛ مردی که شاید در نگاه نخست مرد دون ژوانی به نظر برسد. نکته مهم در این اثر این است که تمام فضای نمایش از زاویه دید و توهمات مادر روایت می شود و به همین دلیل به طور کامل نمی توانیم در باره خصلت های پدر قضاوت و ارزیابی داشته باشیم. در فضای نمایش مرز میان توهم و واقعیت از بین رفته است. پدر هم مثل تمام مردان شیطنت هایی دارد، اما به آن شدتی که مادر تصور می کند نیست.

نکته مهم در شخصیت پدر این است که زیاد رابطه صمیمانه و نزدیکی با همسر و دو فرزندش ندارد؟

معتقدم رفتار پدر با فرزندانش نرمال است  و دو فرزندش بزرگ شده اند و زندگی شخصی خودشان را دارند و مقداری فاصله در این سن و سال فرزندان با والدین طبیعی است و پدر آدم منطقی است و احساسی به مسائل زندگی و روابط نگاه نمی کند. مادر بر عکس عمل می کند و خیلی احساسی با این مسائل برخورد دارد.

پدر در فضای نمایش شاد به نظر نمی رسد؛ آیا ریشه چنین مسئله ای عدم رضایت او از زندگیش است؟

مشکلات درون خانوادگی زن و یا مرد را به سمت تفریحات بیرون از خانه سوق می دهد. علی رغم تلاش پدر برای حل مسائل درون خانواده، در خانه کلی مشکل و دردسر دارد و شاید به همین دلیل زمان زیادی را در بیرون خانه صرف می کند و شاید هم به فکر رفتن باشد و تصمیمش را از این دوری از این زندگی گرفته است و بیشتر توجه اش معطوف به کارش می شود. در هر حال او نگران وضعیت متزلزل روحی زنش است.

آیا این نگرانی واقعی است و یا یک شو و تظاهر است؟

هر مردی با هر زنی مدت طولانی‌ای زندگی کند و حتی با او مشکل هم داشته باشد، از بیماری همسرش شاد و خوشحال نمی شود.

آیا پدر بر خلاف مادر خانواده توانسته از بحران عبور از میانسالی عبور کند؟

مردها معمولا کمتر از خانم‌ها دچار این نوع بحران ها می شوند.

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی