مادرمتنی عمیق و ملموس برای مردم جامعه ما است

احمدی یکی از سخت ترین متن های زلر را به واسطه فضا و ساختار اثر برای اجرا انتخاب کرده و توانسته در خلق فضایی بین رئال و سورئال موفق عمل کند. احمدی سرپرست گروه تئاتری بداهه است و نمایش هایی نظیر نمایش شب بخیر کیارستمی،  شازده فیل هوا می‌کند، خشم اژدها و زهرماری را روی صحنه اجرا کرده است.نمایش مادر نوشته نویسنده محبوب این روزهای تئاتر ما فلوریان زلر، روایتگر تنهایی آدم های این دوره و زمانه به خصوص آدم های پابه سن گذاشته است.  نمایش نامه مادر سه گانه ای با  نمایش نامه های پدر و پسر را شکل می دهد که در آثار زلر کار متفاوتی به نظر می رسند. آثار نمایشی او با آنچه تاکنون از ادبیات نمایشی فرانسه خوانده‌ایم فرق دارد. تعداد زیادی از آثار ادبیات نمایشی فرانسه، به دلیل تفاوت‌های فرهنگی، در ایران قابل فهم نیستند، اما آثار زلر جهان‌شمول‌ هستند. فضای ذهنی او پیچیده و هزارتو است. زلر تماشاچی را با خود همراه می‌کند و پیچیدگی‌های خطی، ذهنی و دنیای درونی شخصیت‌ها را نشان می‌دهد. مضامینی مثل خیانت، دروغ و فراموشی در همه جا هست؛ آنچه مهم است پرداخت متفاوت به این محتوا است. مادر نمایشنامه ای است در چهار پرده و با چهار شخصیت که ساختار روایی اش مبتنی بر تکرار است و  روایتگر وضعیت بحرانی و تنهایی انسان این روزگار است. با علی احمدی درباره ویژگی های آثار زلر واجرای نمایش مادر گفت وگویی انجام داده ایم.

دلیل موفقیت آثار زلر در ایران در قالب نمایش های که روی صحنه می رود چیست؟

آثار زلر جهان شمولند و خیلی با روحیات و فرهنگ ما نزدیکی دارد و به همین دلیل اینقدر آثار زلر مورد توجه کارگردان تئاتر در ایران قرار گرفته است. از یک سال و نیم قبل مترصد اجرای این نمایش بودم؛ اما به خاطر طولانی شدن اجرای نمایش زهر ماری کار به تعویق افتاد و الان هم خدا را شکر که همه دوستان علاقمند اجرای آثار زلر هستند.

این مسئله که از یک نویسنده چند اثر در تالارهای نمایشی روی صحنه بیاید؛ آیا یک چالش است و یا یک فرصت؟

اخیرا موجی راه افتاده که چرا همه به سراغ آثار زلر می روند. از نظر من این قضیه اشکالی ندارد و مخاطب می تواند از زوایه دید کارگردان‌های مختلف با آثار یک نویسنده مواجه شود. در تئاتر ما معمولا از این نوع اتفاقات زیاد وجود دارد؛ زمانی آثار امانوئل اشمیت، زمانی آثار مک دونا و زمان دیگر آثار نیل سایمون مورد توجه قرار می گیرد.

 

آیا علت این رویکرد همزمان به این دلیل نیست که کارگردان‌ها ترجیح می دهند به سراغ متن هایی بروند که امتحانشان را پس داده و از ریسک استفاده از متن هایی از نویسندگان کمتر شناخته شده دوری می کنند؟

معمولا نویسندگان خوب سریع شناسایی و آثارشان مورد استفاده قرار می گیرد. نکته مهم این است که اگر از یک متن نویسنده‌ای چند اجرای همزمان روی صحنه برود با مشکل روبه رو می شویم. در این قضیه باید اداره کل هنرهای نمایشی، مترجم و سالن ها دقت بیشتری داشته باشند.

به چه دلیل به سراغ اجرایی از میان آثار زلر رفتید که فضا و نوع روایتش سیال ذهن است و با سایر آثارش بسیار متفاوت است؟

 اعتقاد دارم نمایش نامه مادر بهترین اثر این نویسنده است.

این بهتر بودن در چه ویژگی هایی قابل بررسی است؟

مادر، متنی عمیق ملموس برای مردم جامعه ما است.

به نظر می رسد زلر  در نمایش نامه مادر مقداری از مخاطب عام و جلب سلیقه اش فاصله گرفته باشد؟

می شود این جوری نگاه کرد و دوست داشتم چنین فضایی را تجربه کنم و در کنارش بتوانم توانایی کاریم را محک درستی بزنم. خیلی ها اعتقاد دارند متن های کمدی زلر از سایر آثارش جذاب تر است. در هر صورت مادر یکی از دشوارترین آثار زلر به لحاظ اجرایی است.

تنهایی انسان معاصر در روزگار مدرن  حتی در کشورمان روز به روز بیشتر از گذشته تاثیراتش را نشان می دهد و در نمایش مادر هم به خوبی به آن پرداخته می شود؟

نکته ملموس تر سوای تم تنهایی، بحث سندروم آشیانه خالی بود که در ایران هم خیلی از خانواده ها درگیرش هستند و با رشد تکنولوژی و رشد مشکلات اقتصادی بسیاری از خانواده‌های ایرانی این فضای تنهایی را درک کرده اند. تنهایی به خصوص در سنین پیری وارد زندگی ما شده و از آن گریزی نیست.

آیا می توانیم بر خلاف تصور خیلی از افراد که زلر را یک نویسنده طناز و کمدی می دانند؛ نویسنده تلخ اندیشی بدانیم؟

بله، اگر متن های زلر را با دقت بخوانیم متوجه می شویم که علاقه زیادی به نوشتن متن در ژانرهای متفاوت دارد و نویسنده مدعی به نظر نمی رسد.

عده ای از منتقدان زلر اذعان دارند زلر تحت تاثیر آثار نویسندگانی مثل ناتالی ساروت، پینتر و یاسمین رضا می نویسد و نویسنده مولفی نیست؟

زلر نویسنده تحت تاثیری است و همین نمایش نامه مادر به شدت تحت تاثیر فیلم مرثیه ای بر یک رویای دارن آرونوفسکی بوده است.

براساس وجود چنین تاثیری که زلر از سینما دارد، دیالوگ های متن هایش سینمایی هستند؟

همینطور است. در اجرای نمایش، جغرافیا و نام شخصیت‌ها را حذف کردم تا اجرا بیشتر برای مخاطب ملموس تر باشد.

در نمایش مادر هیچکدام از شخصیتها مبری از اشتباه نیستند؟

شیوه کاری زلر  تاکید بیشتر ی روی نقاط ضعف آدم ها دارد.

آیا نمایش نامه مادر جزء شخصیت محور ترین آثارهای زلر است؟

بله، مادر در این نمایش نقش محوری دارد.

در انتخاب بازیگران با چالش های زیادی مواجه بودید؟

رویا میر علمی خیلی به ما لطف کرد و ده روز مانده به شروع اجرای نمایش بازی در این نقش دشوار و چند وجهی را پذیرفت و فکر می کنم در این تایم کم نمایش دوباره بعد از یک پروسه دو ماه و نیم تمرین برای اجرا آماده شدن چیزی شبیه به معجزه باشد. درباره انتخاب سایر بازیگران دوست داشتم از خصلت های دیگرشان که با آنها برای مردم شناخته شده اند دور شوند و پژمان جمشیدی اینگونه عمل کرد و بازی درونی و شست و رفته ای از خودش ارائه کرد.

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی