کارنامه هنری داریوش فرهنگ به انگیزه اجرای”گالیله” پس از 30 سال
رضا آشفته: این که پس از ۳۰ سال حضور دوباره داریوش فرهنگ با نمایش"گالیله" در بیستوهشتمین جشنواره بینالمللیتئاتر فجر باعث شگفتی برخی از خبرگزاریها شده، شاید جالب باشد. اما این چهره سرشناس سینما و تلویزیون که ما عموما او را با مجموعه تلویزیونی"سلطان و شبان" و فیلم سینمایی"طلسم" میشناسیم، از شناسنامه کاملا تئاتری برخوردار است.
شاید به خود بقبولانیم که داریوش فرهنگ بازیگر و کارگردان مطرح سینما و تلویزیون است؛ اما از بازیها و کارگردانیهایش در تئاتر غافل شدهایم چون که او را بعد از انقلاب در عرصه تئاتر به طور پیوسته ندیدهایم.
داریوش فرهنگ که پس از انقلاب، فعالیت تئاتری خود را متوقف و در حوزه سینما و تلویزیون فعال بود، اینک پس از 30 سال دوری از صحنه قصد دارد نمایش "گالیله" را در آخرین شب برپایی بیستوهشتمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر روی صحنه ببرد.
متن نمایشنامه"گالیله" با نگاهی به نمایشنامه معروف برتولت برشت با عنوان"زندگی گالیله" توسط سعید شاهسواری و زیر نظر داریوش فرهنگ نوشته شده است. در نمایش "گالیله" بازیگرانیچون امین تارخ، مسعود کرامتی، رحیم نوروزی، سهیلا رضوی، نورا هاشمی و... بازی دارند.
ماجرای رفت و برگشت
داریوش فرهنگ به خبرگزاریها درباره این بازگشت ناگهانی میگوید: آخرین نمایشی که کارگردانی کردم نمایش"دایرهگچی" اثر برتولت برشت بود که در بهمن 1358 به صحنه بردم و اکنون بعد از 30 سال، درست در بهمن 1388 با اثر دیگری از همین نویسنده، به تئاتر بازمیگردم.
وصیتنامه هنری سمندریان
نمایشنامه"گالیله" برتولت برشت مطمئنا برای خیلیها وسوسه برانگیز بوده تا به گونهای دلخواه اجرا شود. "فرهاد مهندسپور" در دوران دانشجویی آن را به عنوان پایاننامه خود در دهه70 ارائه کرد. در همین دهه سمندریان هم میخواست آن را اجرا کند که نشد. گویا قصه کار کردن این متن توسط سمندریان به سالهای پیش از انقلاب برمیگردد که در آن زمان نیز امکان اجرایش را نمییابد. تا اینکه او در دهه70 و بعد هم دهه هشتاد برای بار دوم، سوم و ... تلاش کرد که اجرایی از آن را به سرانجام برساند که نشد. شاید هم این اجرا طلسم شده باشد. حتا سمندریان مدتی در اداره تئاتر با گروهی70 نفره تمرینهای خود را شروع کرد که در همان ابتدا به دلیل مسائل مالی این رویا از هم پاشید.
حمید سمندریان در زمان اجرای"ملاقات بانویسالخورده" در سال 86 در نشستی در این خصوص گفت: "زندگیگالیله" در واقع افراطیترین درامی است که دوست دارم آن را اجرا کنم، اما شرایط بهگونهای نیست که بتوان زندگی و سکوت تحمیلی۵٠ سالهاش را اجرا کرد و به همین دلیل است که این روزها نمایش"ملاقات بانویسالخورده" را رویصحنه بردم و همین طور با اصراریکه به ادامه کار من وجود دارد، بار دیگر وسوسه شدم تا نمایش"زندگیگالیله" را بهعنوان وصیت نامه زندگی هنری خود اجرا کنم .
تئاتر پیاده و امضایخودش
داریوش فرهنگ دربارهگروه تئاتر"پیاده"گفته است:«یک گروه دانشجویی که متشکل از دانشجویان و فارغالتحصیلان بود، داشتیم به اسم گروه تئاتر"پیاده" که امضا و سبک خودش را داشت. بهترین نوشتههای ایرانی و خارجی را برای بازی و کارگردانی انتخاب میکردم. این گروه را من و مهدی هاشمی در دانشکده هنرهای زیبا در سال 1347 تاسیس کرده بودیم.»
وی درباره چگونگی تشکیل این گروه با اشاره و مقایسه آن با سفر میافزاید:«روزی که در کنکور رشته تئاتر دانشکده هنرهای زیبا قبول شدم، سفری خیالانگیز و رنگیکه بسیار وسوسهانگیز هم بود، پیش رویم نمایان شد. سفر به سرزمینهای شناخته و ناشناخته هنر. یادم میآید اولین کار حرفهای را با تاسیس گروه تئاتر"پیاده"(به اتفاق مهدی هاشمی) آغاز کردم. در همان قدم اول متوجه شدم چه مسافرت دور و درازی است به دریای بیکران و ناپیدای هنر.
فهمیدم: بسیار سفر باید تا پخته شود خامی صوفی نشود صافی تا در نکشد جامی»
فرهنگ درباره سرنوشت این گروه میگوید:«ده، دوازده سال مستمر و حرفهای کار کردیم. آن روزها تئاترهای دانشجوییحرفهای خیلی کم بودند و نزدیک به 16 تا 17 نمایشنامه ایرانی و خارجی از بهترین نویسندگان تئاتر را رویصحنه بردیم که به عنوان بازیگر و کارگردان و طراح در آنها شرکت داشتم.»
این کارگردان و بازیگر میافزاید:«قبل از انقلاب فقط کار تئاتر میکردم و چندان رغبتی به سینمای رایج و تلویزیون آن روزگار نداشتم.»
فرهنگ دربارهآخرین نمایشش میگوید:«نمایشنامه"دایره گچی قفقازی" نوشته"برتولت برشت" آخرین کارم بود که حدود 60 بازیگر و نوازنده موسیقی داشت که هر شب به طور زنده و همزمان بازیگران روی صحنه اجرا میکردند. یادش بخیر. چه روزهای شوقانگیز و سرزندهای بودند. اکثریت بازیگران زن و مرد سرشناس امروز تلویزیون و سینما در همین گروه بودند. یک سکوی خالی با دنیایی از شور و اشتیاق. نمایش سال 58 در تئاترشهر اجرا شد که طراح و کارگردانش بودم. آن روزها رفتند، آن روزهای سالم و شاد.
با توجه به این که گروه تئاتر"پیاده" امضا و سبک خودش را داشت؛ صف کیلومتری برای تماشای"دیوار چین" و"دایره گچی قفقازی"گروه"پیاده" دور تئاتر شهر کشیده میشد.
وی درباره این که چه شد که دیگر تئاتر کار نکردید؟ میگوید: تئاتر را به دلیل مدیریتهای شتابزده و جورواجور و به دلیل مشکلات اقتصادی بیشمارش رها کردم. نمیدانم، شاید هم تئاتر مرا رها کرد! آن زمان دوران شکلگیری من بود! در خلوت خودم، تسلیم وسوسههای دوران نوجوانی شدم؛ سینما!
یک اتفاق
داریوش فرهنگ و اعضایگروه تئاتر"پیاده" شاید برای تئاتر ما خوشیمن بودند. آنها در تاسیس تئاترشهر نقش داشتند و این خود یک اتفاق مهم تلقی میشود. ساختمان تئاترشهر در روز هفتم بهمن ۱۳۵۱ با روی صحنه رفتن نمایش"باغ آلبالو" بهکارگردانی آربی آوانسیان و با بازی داریوش فرهنگ، سوسن تسلیمی، مهدی هاشمی، فهیمه راستکار و پرویز پورحسینی به عنوان مدرنترین سالن تئاتر تهران، افتتاح شد.
سلطان و شبان
نخستین ساخته تلویزیونی فرهنگ، مجموعه"سلطان و شبان" نام داشت که پخش آن در سالهای آغازین دهه۶۰ خورشیدی با استقبال زیادی روبرو شد. در این مجموعه ماندگار، شادروان حسین کسماییدر نقش"تلخک" به همراه مهدیهاشمی و گلاب آدینه بازی کردند. همین خود عاملی شد تا اعضای اصلی گروه"پیاده" همچنان به فعالیت در عرصه تصویر ادامه بدهند و هر یک به نوعی از چهرههای مطرح این عرصه بشوند.
چنانچه ما مهدی هاشمی و گلاب آدینه را با سینما و تلویزیون میشناسیم، با این تفاوت که گاهی این دو سرکی هم به تئاتر زدهاند.
مهدی هاشمی در"کرگدن" (کار فرهاد آییش، 1387) و"کارنامه بندار بیدخش" (کار بهرام بیضایی،1376 و 1377) بازی کرده و خود یک نمایش بداهه را در سال 77 اجرا کرد. گلاب آدینه نیز کارگردانی نمایشهای"مرگ یزدگرد"، "سلطان مار" و"شبی در طهران" را انجام داده و در نمایش"در مصر برف نمیبارد" (کار علیرفیعی، 1382) در نقش"زلیخا" بازی ماندگاری را ارائه داد. بازی او در"پوف و بدن سازی" شادروان هوشنگ حسامی هم به یادماندنی است و هنوز خاطره بازی او در"مادام پیپی" کار بابک محمدی را از یاد نبردهایم.
بنابراین همین خود عاملی شد تا حضور چند بارهشان در تئاتر، همانند این حضور داریوش فرهنگ شگفتیساز نشود. هر چند که حضور اینان برای تداوم و بقای تئاتر کشورمان الزامی است. حتا سوسن تسلیمی با آن که به سوئد کوچ کرده، یکی از فعالان تئاتر آنجا به شمار میآید که تاکنون چندین نمایش را به زبان فارسی، سوئدی و یونانی به صحنه برده است. بنابراین فقط داریوش فرهنگ است که با دور افتادن از اصل خویش، چنین شگفتیساز شده است. البته این شگفتی زمانی شکل زیبایی به خود میگیرد که او بتواند با گروهش از"گالیله" یک اجرای مهم و دیدنی را مقابل دیدگان تماشاگران کنجکاو قرار دهد.
داریوش فرهنگ در یک نگاه
او متولد ۶ آذر ۱۳۲۶ در شهر آبادان و در یک خانواده متوسط است. او پس از درگذشت پدرش در ۸ سالگی به همراه خانواده به شهر کرمان (زادگاه مادرش) مهاجرت کرد. دوران دبستان و دبیرستان را در کرمان گذراند و پس از آنکه در دانشگاه پذیرفته شد به تهران رفت.
فرهنگ فارغالتحصیل رشته تئاتر از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سال 1352است. فعالیت در تئاتر را از سال 1345آغاز کرد و این فعالیت تا سال 1358 به درازا کشید. یکی دیگر از نکات بارز در کارنامهاش تشکیل گروه تئاتر"پیاده" در سال 1347 است. این گروه در زمان خود، فعالیتهای چشمگیری داشت.
نخستین فعالیت سینمایی او بازی در فیلم کوتاه"سلندر" (واروژ کریممسیحی) در سال ۱۳۵۹ بود. شروع فعالیت کارگردانیاش در سینما با فیلم"رسول پسر ابوالقاسم" بود که در آن در مقام فیلمنامهنویس، انتخاب موسیقی متن، تهیه کننده و کارگردان در سال 1359 فعالیت کرد.
پس از آن نیز در این آثار سینمایی فعالیت داشتهاست: "طلسم" (فقط کارگردان، 1365)، "شاید وقتی دیگر" (بهرام بیضایی، 1366)، "دو فیلم با یک بلیط" (بازی و کارگردانی، 1369)، "بهترین بابای دنیا" (فقط کارگردان، 1370)، "سفر" (بازی، ساخته علیرضا رئیسیان، 1373)، "راهافتخار" (فقط کارگردان، 1373)، "دیپلمات" (بازی و کارگردانی، 1374)، "روانی" (فقط کارگردانی، 1376)، "تکیه بر باد" (فقط کارگردانی، 1378)، "شبهای تهران" (فقط کارگردانی، 1379)، "رز زرد" (بازی و کارگردانی، 1381)، "اتوبوس" (فیلمنامهنویس، ۱۳۶۴) و"کفشهای میرزا نوروز" (فیلمنامهنویس، ۱۳۶۴) .
همچنین در کارنامهاش آثار تلویزیونیهم ثبت شدهاست:
"شلیک نهایی" (مجموعه، 1375)، "تولدی دیگر" (مجموعه، فقط کارگردانی 1377)، "تصمیم نهایی" (مجموعه، 1380)، "معصومیت از دست رفته"(مجموعه، بازی، کار داود میرباقری، 1380)، "یک گزارش واقعی" (کارگردان و فیلمنامهنویس، ۱۳۸۷)، "راه شب" (مجموعهتلویزیونی، کارگردان، ۱۳۸۵)، "طلسم شدگان" (مجموعهتلویزیونی، کارگردان، ۱۳۸۳)، "بیگناهان" (مجموعهتلویزیونی، ۱۳۸۷) و"روز برمیآید" (۱۳۸۵).
و"گالیله" ...
نمایش"گالیله" پس از اجرا در جشنواره تئاتر فجر، اجرای عمومی خود را در تالار اصلی مجموعه تئاترشهر آغاز میکند و تا پایان سال جاری روی صحنه خواهد ماند.