گزارشی از اجرای نمایش عروسکی”ماه پیشونی” به کارگردانی آزاده انصاری

سمانه سامانی:
تالار کوچک مجموعه تئاترشهر، ساعت 30/18 چهار پنج تا بچه هم صداشون توی سالن شنیده می‌شه، چراغها خاموش، موسیقی، نور ... ماه پیشونی شروع شد.
نمایش عروسکی ماه پیشونی با عروسک‌گردان‌هایی که این دفعه رو بنده ندارند، به کارگردانی آزاده انصاری و نویسندگی ایوب آقاخانی تیر ماه در سالن کوچک به نمایش در می‌آید. ماه پیشونی نمایش برگزیده دهمین جشنواره بین‌المللی عروسکی تهران ـ مبارک است و ویژه کودک و نوجوان ساخته شده است.
ماه پیشونی و بچه‌های تنها
آزاده انصاری در مورد انتخاب کارش می‌گوید:«قصه و افسانه‌های ایرانی دغدغه بسیاری از کارگردانان و نویسندگان بوده و هست و البته آن‌ها امکانات، ویژگی‌ها و ابعاد مختلفی برای کار کردن دارند.»
قصه ماه‌ پیشونی برای آزاده انصاری همیشه یکی از دغدغه‌های زندگی‌اش بوده و از بچگی علاقه داشت که این افسانه را به شکل نمایشی اجرا کند.
انصاری می‌گوید:«البته انتخاب این کار چند وجه دارد یکی این که در جامعه بچه‌های تنهایی هستند که پدر و مادرشان را از دست داده‌اند و با ناپدری، نامادری یا فرد غریبه دیگری زندگی می‌کنند. علاوه بر این قسمت‌های جادویی کار مثل خانه غول یا چشمه که در کار ما به صورت جعبه جادویی در آمده، هدیه که در قبال مهربانی دختر از طرف غول به او داده می‌شود و ادب و تربیت دختر و قرار دادن آن در مقابل عزیز دردنه‌ای که به خاطر تربیت نادرست هدیه خوبی هم نمی‌گیرد می‌تواند برای بچه‌ها جالب و آموزنده باشد.»
بچه‌های باهوشی که با افسانه‌ها بزرگ می‌شوند
آزاده انصاری در مورد کار کرد افسانه‌ها به این نکته اشاره می‌کند که اغلب روان شناسان معتقدند بچه‌هایی را که با افسانه بزرگ می‌کنیم معمولاً هوش بیشتری دارند و این یکی از ویژگی‌های افسانه است. از سوی دیگرقصه‌هایی نسل به نسل و سینه به سینه گشته تا تبدیل به افسانه شده‌اند که درونیات آدم‌ها را نشان می‌دهد.
به اعتقاد آزاده انصاری افسانه‌ها قابلیت‌های زیادی دارند و به دلایلی که ذکر شد افسانه ماه پیشونی افسانه انتخابی برای کار کردن شد.
رویا! آئینه بیار
بازی‌ دهندگان در طول نمایش با عروسک‌ها بازی می‌کردند و”رویا” به آقا غوله کمک می‌کرد و بعضی موقع‌ها هم خراب کاری می‌کرد و بچه‌ها را می‌خنداند، بقیه هم کمک ماه پیشونی می‌کردند که خانه آقا غوله را تمیز کنند یا سعی می‌کردند گلابتون(خواهر ناتنی ماه پیشونی) را ادب کنند.
انصاری در این باره می‌گوید:«شیوه ما این بود که از ابتدا بازی دهندگان را وارد جریان کار کنیم یکی از دلایل هم کمک کردن به برخی از قسمت‌های نمایش بود که بازی دهندگان راحت‌تر می‌توانستند آن را انجام دهند مثل جارو کردن، تمیز کردن خانه غول و... سعی کردیم این بازی در بازی را بگذاریم و بخشی از کار از روی روش عروسک‌ها بر عهده بازی دهندگان باشد که این شیوه به روند و جریان کار کمک هم کرد.»
عروسک‌گردان‌ها بدون روبنده ...
انصاری می‌گوید:«ما خیلی دقیق روی عروسک‌گردانی کار کردیم یعنی نه عروسک‌گردانی را فدای بازی کردیم و نه بالعکس. در طول تمرین‌ها ابتدا قصه را روی عروسک‌ها بستیم و بعد کم‌کم بازی دهندگان را وارد قصه کردیم.»
مخاطبان هم در اولین برخورد با نمایش وقتی می‌بینند که عروسک‌گردان‌ها روبنده ندارند کمی جا می‌خورند ولی بعد به خاطر قدرت عروسک‌گردانی محو عروسک‌ها می‌شوند.
کمی جمع و جورتر از جشنواره
آزاده انصاری این کار را برای جشنواره در طول 2 ماه آماده کرد و برای اجرا هم یک ماه تمرین داشته است.
ماه پیشونی نسبت به اجرا در جشنواره کمی جمع و جورتر شده ولی تغییر اساسی در نمایش وجود نداشته.
عروسک‌ها در تئاترشهر
می‌توان گفت ماه پیشونی جزء اولین نمایش‌های عروسکی است که در سال‌های اخیر در مجموعه تئاترشهر اجرا می‌شود، شاید دومین کار باشد.
انصاری در این باره به این نکته اشاره می‌کند که:«همیشه یکی از اعتراضات بچه‌های عروسکی این بوده که چرا یک سالن به نمایش‌های عروسکی اختصاص داده شده است.»
آزاده انصاری می‌گوید:«از زمان اجرای نمایش”تنهاترین زیبای مرده” که در تالار هنر شهید شد آن قدر سماجت کردیم تا امسال توانستیم به نتیجه برسیم و با کمک انجمن نمایشگران عروسکی، بهروز غریب‌پور و حسن نیت آقای پارسایی این اتفاق افتاد.»
کثرت نمایش، کمبود سالن و فدا شدن عروسک‌ها
انصاری می‌افزاید:«البته این سالن قبلاً هم برای کودک و نوجوان بود و جواب خودش را هم پس داده بود و ما هم از سوی دیگر مشکل کثرت نمایش‌های صحنه و کمبود سالن را درک می‌کنیم اما این نباید دلیلی باشد که نمایش عروسکی فدا شود چرا که نمایش عروسکی شیوه‌های مختلفی دارد که همیشه نمی‌توان در یک سالن آن را کار کرد.»
تالار هنر برای کار ما مناسب نبود چرا که آن جا مناسب عروسک‌های بزرگ است. ”ماه پیشونی” برای فروش سعی کرده تبلیغات مناسبی داشته باشد. تراکت، پوستر و بلیط‌های خاصی که با اجازه تئاترشهر به تماشاگران داده می‌شود و تبلیغات در مهد کودک‌ها.
البته هنوز این امکان وجود ندارد که نمایش در صبح هم اجرا داشته باشد.
عروسک‌های میله‌ای و کوچک
آزاده انصاری برای طراحی و ساخت عروسک‌هایش از ابتدا این عروسک‌های کوچک را در نظر گرفته است و در طول کار بین عروسک‌های میله‌ای، نخی و تئاتر سیاه با توجه به ویژگی‌های کار(اجرا شدن روی سطح سکو مانند و کوچک بودن عروسک‌ها) به عروسک میله‌ای رسیده است.
انصاری می‌گوید:«از ابتدای کار به این موضوع فکر می‌کردم که کار را در تالار هنر اجرا نکنم چرا که دو تا از کارهای من، ”تنهاترین زیبای مرده” و”اپیزودهای مرگبار” در آن جا شهید شدند و امسال نمی‌خواستم این کار تکرار شود.»
یک مترجم برای آقا غوله
آزاده انصاری در مورد شیوه اجرایی‌اش می‌گوید:«در روند تمرین خیلی اتفاق‌ها افتاد و در نهایت چیزی که من و گروه را راضی کرد چیزی بود که حالا اجرا می‌کنیم. برای مثال در شروع کار نوازنده نداشتیم و می‌خواستیم مثل همیشه یک قصه را روایت کنیم کم‌کم به این نتیجه رسیدیم که یک نفر به جای همه حرف بزند و سر گروه یا اوستا باشد و بعد هم به نوازنده‌ها فکر کردیم که بخشی از بار قصه را به دوش بکشند و البته به بار فانتزی کار کمک بکنند اما زیاد هم به سمت خیمه شب بازی نرفتیم تا از جریان قصه اصلی خارج نشویم در مورد غول هم همین طور، زبان غول و داشتن مترجم هم در پروسه تمرین پیش آمد.»
انصاری معتقد است:«این تغییرها در طول کار با خلاقیت‌ بچه‌های گروه ایجاد شده‌اند.»
از فلوت تا کمانچه
انصاری در ادامه می‌گوید:«در ابتدای کار یک سی دی فلوت کلاسیک گرفتم چرا که می‌خواستم یک ماه پیشونی کاملاً کلاسیک کار کنم و موسیقی را این گونه می‌شنیدم اما کم‌کم به این نتیجه رسیدم که افسانه ایرانی موسیقی ایرانی نیاز دارد، سعی کردم از نی استفاده کنم اما به نظرم کار را سنگین و غمگین می‌کرد، کم‌کم به کمانچه و تنبک رسیدیم و بعد هم در مورد زمان کار، دور بودن و نزدیک بودنش به قاجار رسیدیم چه در زبان و چه در مورد طراحی لبا‌س‌ها. باید گفت کار در طول تمرین شکل گرفت.»