در حال بارگذاری ...

ضرورت آسیب شناسی تئاتر استان ها

از معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرکل هنرهای نمایشی به عنوان مدیران ارشد گرفته تا مسئولان داخلی مرکز هنرهای نمایشی همچون رئیس شورای ارزشیابی و نظارت بر نمایش، مسئول هماهنگی تئاتر استانها، مسئول دبیرخانه جشنواره ها، مدیر امور مالی و اداری، مدیران کانون های تخصصی تئاتر، مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی ایران و... در سرعین حاضر بودند.

در سوی دیگر هم، هیئت های سه نفره استان ها متشکل از دبیران شوراهای ارزشیابی و نظارت بر نمایش، رؤسای انجمن های هنرهای نمایشی و معاونان هنری ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در این هم اندیشی حضور یافتند.  

نشست هایی جداگانه و همزمان در خصوص سه رکن مدیریتی، اجرایی و نظارتی تئاتر به ترتیب با حضور معاونان هنری ادارات کل، رؤسای انجمن های هنرهای نمایشی و دبیران شوراهای نظارت استان ها در روز نخست و جلسه ای مشترک با حضور مدیران کانون های تخصصی مرکز هنرهای نمایشی و هیأت های استانی در روز دوم، بخش های این همایش را شامل می شد که نهایتاً با بازدید از اماکن دیدنی شهر اردبیل به پایان رسید.

از میزبانی شایسته و به یاد ماندنی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل که بگذریم، مجموعه ی این نشست ها توانست فرصتی مناسب برای ارزیابی وضعیت تئاتر استان ها و تبادل تجربیات میان هیأت های اعزامی فراهم کند و هماهنگی بیشتر شوراها، انجمن ها و ادارات کل با بخش های ستادی مرکز هنرهای نمایشی را به دنبال داشته باشد.

اما آنچه در این همایش، بیش از هر چیز دیگری به چشم آمد، سمت و سوی سازمانی دستور جلسات بود که بیشتر به جنبه های بوروکراتیک تئاتر در ادارات کل فرهنگ و ارشاد، انجمن های هنرهای نمایشی و شوراهای نظارت بر نمایش پرداخته و صرفاً راه های تحقق برنامه های اداری، مالی و نظارتی را در چارچوب آئین نامه ها دنبال می کرد.

هر چند اهمیت این امور بر کسی پوشیده نیست، اما جای خالی آسیب شناسی تئاتر در دستور جلسات، تا حد زیادی به چشم می آمد و یکی از آسیب های این همایش دو روزه محسوب می شد که البته پیش از این نیز بارها اتفاق افتاده و انتظار اهالی تئاتر استان ها، اصلاح این رویه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت تدبیر و امید است.

بدون ویزیت نباید نسخه پیچید

چه بسا که حتی با رفع مشکلات اداری، مالی و نظارتی نیز، آسیب اصلی تئاتر در استان ها پابرجا مانده و درمان این بیماری مزمن، همچنان در محاق فراموشی باقی بماند؛ دردی کهنه از «طبابت بی معاینه ی بیمار» که آذر 1389 در همایشی مشابه، در حضور مدیرکل و مسئولان وقت مرکز هنرهای نمایشی تأکید شد «نباید بدون ویزیت بیمار، نسخه پیچید!» و این هشدار، بارها در رسانه ها تکرار شد.

فرصتی لازم است که فارغ از آئین نامه ها، تئاتر استان ها به شکلی واقعگرایانه و به دور از شعار، آسیب شناسی شود و چه بسا یکی از آسیب ها همین «آئین نامه ها» باشد؛ آئین نامه ها، شیوه نامه ها و دستورالعمل هایی که بعضاً بر پایه شناخت ناکافی از استان ها تدوین شده و به همین سبب دچار برخی نقص های کارشناسی، تناقض ها و حتی تبعیض هاست.

شناخت ناکافی از استان ها

شاخص ترین مصداق شناخت ناکافی از استانها، به مهمترین آئین نامه ی سالهای اخیر یعنی طرح استقرار گروه های نمایشی مربوط می شود که برای نمونه، در شرایط اعضای اصلی، الزام سکونت آنها در شهر محل استقرار گروه مورد تأکید قرار گرفته و با ایجاد محدودیتی غیرکارشناسی، یک نقص را موجب شده است.

این در حالی است که فاصله میان شهرها در استانهای مختلف کشور بسته به ویژگی هایی جغرافیایی، شرایط متفاوتی را در نحوه تعامل هنرمندان شهرها با یکدیگر موجب شده است که مثلاً بر خلاف استان های کویری کشور که فاصله میان شهرهای آنها به 100 کیلومتر یا بیشتر رسیده و به همین خاطر، تمامی وجوه زندگی مردم در یک شهر متمرکز شده است، میانگین مسافت شهرها در استانهای شمالی بسیار اندک بوده و فعالیت های شخصی، شغلی و اجتماعی ساکنان این مناطق، به صورت مشترک در چندین شهر مجاور هم پیگیری می شود. 

سوابق هنرمندان شهرستان

علاوه بر این نقص کارشناسی، یک تناقض آسیب زا در مورد سوابق اعضای گروه نیز در همین آئین نامه گنجانده شده است؛ بدین ترتیب که صرفاً اجراهای عمومی در سوابق اعضاء مورد قبول قرار گرفته و نمایش های اجرا شده در جشنواره ها، لحاظ نمی شود.

حال آنکه با استناد به مصاحبه های مسئولان، بیانیه های تشکل ها و مقالات تخصصی تئاتر در طول چند دهه گذشته، «جشنواره زدگی در تئاتر شهرستان ها» به عنوان مهمترین معضل تئاتر در کشور قلمداد شده و در همین همایش نیز از سوی مدیر امور مالی و اداری مرکز هنرهای نمایشی بدین شکل مورد تأکید قرار گرفت که «متاسفانه اجراهای عمومی تاکنون در استان‌ها جدی گرفته نشده است».

چنین است که درصد بسیاری از تولیدات نمایشی گروه ها در طول سالیان گذشته، صرفاً در قالب جشنواره های تئاتر به روی صحنه رفته و از اجرای عمومی باز مانده اند و بر این اساس، نادیده گرفتن اجراهای جشنواره ای به عنوان سوابق اعضای گروه در این آئین نامه، با واقعیت مذکور در یک تناقض آشکار قرار می گیرد.

مشابه این تناقض، در شیوه نامه برگزاری جشنواره تئاتر استانهای کشور در منع اقتباس از نمایشنامه های خارجی نیز وجود داشته و این ممنوعیت را، با مجاز بودن اقتباس از نمایشنامه های ایرانی، رمان های ایرانی و خارجی و گونه های دیگر ادبی، در تناقض کامل قرار می دهد. ضمن اینکه با فرض وارد نبودن این انتقاد، اصل عطف بما سبق نشدن قوانین در مورد این شیوه نامه نیز کاربرد داشته و بر این اساس، نمی تواند آثار تولید شده تا پیش از زمان تصویب آن را شامل شود. اما ظاهراً این محدودیت تازه تصویب شده، به عطف بما سبق نشدن قوانین توجهی نداشته و بدین ترتیب، یک نقص دیگر در حال رخ نمودن است.

چنین نقص ها و تناقض هایی چنانکه گفته شد، متأثر از نوع نگاه مرکز هنرهای نمایشی به تئاتر استان ها می باشد؛ نگاهی که تصور وجود تبعیض میان تئاتر مرکز و استانها را موجب شده و امروز، بیش از هر زمان دیگری نیازمند اصلاح است.

کتمان کلامی این تصور نیز تا مادامی که بانک اطلاعات هنرمندان تئاتر در سایت مرکز هنرهای نمایشی (ایران تئاتر) در دو دسته هنرمندان تهران و هنرمندان شهرستان و گروه های نمایشی نیز به گروه های تهران و گروه های شهرستان تقسیم شده باشند و بخش شهرستان در این سایت مرجع، بعد از بخش های اخبار و رویدادها، گزارش، گفتگو، نقد و تحلیل، مقالات، بین الملل و ... باشد، کمکی به رفع تصور تبعیض نخواهد کرد.

توقع زیادی نیست که هنرمندان تئاتر تهران نیز همچون تمامی استان های کشور، با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خود در ارتباط باشند نه با اداره کل هنرهای نمایشی که مرکز سیاستگذاری های تئاتری کل کشور است، نه فقط شهر تهران؛ چنانکه بخش اعظمی از بدهی سه میلیارد و چهارصد میلیون تومانی مرکز هنرهای نمایشی در دولت گذشته که از سوی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در همایش سرعین اعلام شد، بنا به تأیید برخی هنرمندان حاضر در این همایش، مربوط به قراردادهای اجراهای پایتخت است.

بی هیچ تردیدی می توان گفت که هم سنگ پنداشتن - یا حتی سنگین تر دانستن - هنرمندان شهر تهران نسبت به گروه های 30 استان کشور در طول سال های متمادی، تعبیر تبعیض را نزد هنرمندان تئاتر استان ها از تصور به یقین رسانده و نوعی ناامیدی را در میان آنها موجب شده است.  

ضروری است در کنار نشست ها و همایش هایی همچون گردهمایی سرعین که البته لازم و مفید است، برنامه ای کاربردی برای شناسایی آسیب های ریشه ای تئاتر در استان ها و یافتن راه های رفع این آسیب ها تدوین شده و تدبیر کارآمد برای احیای امید در میان هنرمندان تئاتر استان ها اتخاذ نمود.




مطالب مرتبط

جشنواره تئاتر استان گیلان، برگزیدگان خود را شناخت

جشنواره تئاتر استان گیلان، برگزیدگان خود را شناخت

با پایان سی‌وپنجمین جشنواره تئاتر استان گیلان، نمایش صحنه‌ای «پا برهنه در بهشت» به کارگردانی رضا فتوت‌خواه و نمایش‌های خیابانی «مجسمه» به کارگردانی میلاد حسین‌زاده و «آخرین نفس» به کارگردانی آرزو علیپور، به جشنواره تئاتر مناطق فجر معرفی شدند. هیئت داوران این رویداد، ...

|

پس از رقابت 10 نمایش صحنه‌ای و خیابانی

برگزیدگان سی‌وپنجمین جشنواره تئاتر استان بوشهر معرفی شدند
پس از رقابت 10 نمایش صحنه‌ای و خیابانی

برگزیدگان سی‌وپنجمین جشنواره تئاتر استان بوشهر معرفی شدند

سی‌وپنجمین جشنواره تئاتر استان بوشهر، پنجشنبه 25 آبان به کار خود پایان داد و با رای داوران، نمایش‌های صحنه‌ای «خَن» به کارگردانی روح‌الله خدامی و «شازو» به کارگردانی قحطبه فخرایی و نمایش خیابانی «به سرعت‌گیر نزدیک می‌شوید» به کارگردانی حمید ظریف‌خواه به جشنواره تئاتر ...

|