گزارش نشست نقد و بررسی نمایش «پیوند خونی»
انواع تبعیض و ظلم، از دیروز تا امروز...
نشست نقد و بررسی نمایش «پیوند خونی» توسط کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، دوشنبه 19 مرداماه، بعد از پایان کار در خانه نمایش اداره تئاتر برگزار برگزار شد.
به گزارش سایت ایران تئاتر، «دوشنبه‌های نقد تئاتر» که توسط کانون ملی منتقدان تئاتر ایران و با حمایت مرکز هنرهای نمایشی برگزار می‌شود، 19 مردادماه، به نقد و بررسی نمایش «پیوند خونی» به نویسندگی آثول فوگارد و کارگردانی هوشمند هنرکار پرداخت.
در این نشست علی جعغری‌فوتمی و عرفان پهلوانی از منتقدان عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، نمایش «پیوند خونی» را نقد و بررسی کردند. این نشست با حضور علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر همراه بود و در آن چهره‌های نام‌آشنایی همچون فرهاد تجویدی و گروهی از هنرجویان این مدرس بنام هنرهای نمایشی و همچنین گروه نمایش «پیوند خونی» از جمله هوشمند هنرکار، جمشید صفری، مسعود مهرابی و... حضور داشتند. سعید محبی از اعضای کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، از دیگر حاضران در این نشست بود.
علی جعفری‌فوتمی در این نشست گفت: «خب طبیعتا نکته‌ای که وجود دارد این است که من هم مثل خیلی‌های دیگر وقتی نمایشی را برای دیدن انتخاب می‌کنیم، یک پیشینه‌ای از آن نمایشنامه را در نظر می‌گیریم. علاوه بر این که ممکن است به دنبال پیشینه‌ای از کارگردان و گروه هم برویم. این نمایش یک تغییر و برداشت آزادی است از یک نمایشنامه‌ی دیگری که در واقع به شکلی بازنویسی شده است و آمده‌است شکل تازه‌ای را پیدا کرده است. موقعی که داشتم نمایش را نگاه میکردم، تمام مدت داشتم به این فکر میکردم که اگر قرار است یک آداپتاسیونی از یک نمایشنامه‌ای ایجاد بشود، طبیعتا باید یک ضرورتی آن نمایشنامه‌نویس ثانویه، یعنی کسی که آداپته میکند و کارگردانی که سفارش داده است را، که حالا در این جا هر دو یک نفر هستند (آقای هنرکار) وادار بکند که این آداپتاسیون را انجام دهد. یعنی تا آن ضرورت نباشد خب طبیعتا متن اصلی موجود است و می‌توان همان را با نوع نگاه خاص هر کارگردان اجرا کرد. برای من شاید یک نکته‌ی خیلی مهمی که وجود داشت این بود که این آداپتاسیون، تغییری که ما را از آفریقای جنوبی به سرزمین‌های اشغالی فلسطین می‌کشاند و شرایط را درگرگون میکند چه چیزی بوده است و چه اتفاقی باعث شده است که این تغییر ایجاد بشود. شاید برای من این سوال خیلی جوابهای روشنی نداشت. می‌شود جوابهای به نوعی سردستی‌ای برایش پیدا کرد. دلیلی که برای من در نمایش به عنوان کسی که دارد نمایش را می‌بیند خیلی شکل نگرفت. همه‌ی ما حتی اگر تحقیقات مفصلی نداشته باشیم، اما در هر صورت در مورد نظام آپارتاید و مساله‌ی تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی چیزهایی شنیده‌ایم و با نظام مبتنی بر تفکیک نژاد سفید و سیاه کاملا آشنا هستیم و هر وقت صحبت از آپارتاید می‌شود، اولین چیزی که به ذهنمان خطور میکند آفریقای جنوبی است و آن ماجرای تبعیض نژادی که در آن جا اتفاق می‌افتاد. به گمانم آن چیزی که فوگارد در نمایشنامه نوشته و ایجاد کرده است، ورای این که این نمایشنامه برای چیزی حدود پنجاه سال پیش است، یک مفهوم عمومی جهان شمولی است که به این سادگی‌ها به اتمام نمی‌رسد و خیلی هم ملموس است. یعنی اتفاق نمایشنامه توجیهات خودش را دارد و در مورد یکی سرزمینی صحبت میکند که در اصل برای سیاه‌پوستان است. بعد به خاطر پیشینه‌ی تاریخی که اتفاق می‌افتد، سفیدپوستان در ان جا حاکم می‌شوند و این حکومت همراه با نگرش تفکیک و تبعیض جنسیتی هست و ماجراهایی را به وجود می‌آورند. درست است که نمایشنامه حدود پنجاه سال پیش نوشته شده و نظام میتنی بر آپارتاید دیگر در آفریقای جنوبی وجود ندارد، اما ماجرای تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی یک چیزی است که همچنان در ذهن همه هست. فوگارد این نمایشنامه را در حالی می‌نویسد که خودش برای آن جاست و همه‌ی آن چیزی که آن جا اتفاق می‌افتد را از نزدیک لمس کرده است.»
علی جعفری‌فوتمی در ادامه گفت: «چفت و بست‌های نمایشنامه‌های فوگارد بسیار پذیرفتنی و درست است. اتفاقی که در این بازنویسی برای من مخاطب در وهله‌ی اول اتفاق افتاد، این بود که برخی از چفت و بست‌هایی که در نمایشنامه‌ی اصلی وجود داشت، دیگر این جا درست از آب درنمی‌آمد. یکی از سوال‌هایی که برای من به وجود آمد، موقعیت دو آدم در این نمایشنامه است. ما در این نمایش دو برادر داریم که با هم برابر هستند و یکی مسلمان و یکی یهودی است. بیاید رجوع کنیم به نمایشنامه‌ی اصلی، ما در آن جا دو برادر داریم، یکی سفیدپوست و یکی سیاه پوست. آن جا اتفاق این که چطور دو تا برادر یکی سفید و یکی سیاه است قابل پذیرش است. من در اجرایی که امشب دیدم خیلی متوجه این نشدم که این رابطه‌ی برادری این‌ها چگونه است. ما در آن جا داریم در مورد نظامی صحبت می‌کنیم که مبتنی بر نژاد است. نژاد پذیرش دین نیست. یک نکته‌ای که وجود دارد این است که شناسنامه‌ی سیاه‌پوست با او همراه است. شناسنامه‌ی سفیدپوست هم همراه اوست. اما ما در این نمایش داریم در مورد دو برادری صحبت می‌کنیم که یکی مسلمان و یکی یهودی است. پس بنابراین آن بحث عقبه‌ی نژادی این‌ها کمی لنگ می‌زند. ضمن این که چگونه می‌شود که این دو با هم باشند.»
در ادامه‌این نشست، هوشمند هنرکار طراح، کارگردان و طراح صحنه و لباس نمایش «پیوند خونی» به آزادی هنرمند در آداپتاسیون و نگاه خود به هنر اشاره کرد و گفت: «من اسم کار خودم را یک آفرینش نمی‌گذارم. این برای من یک تمرین است. اما در هر آداپتاسیونی با یک آفرینش دوباره روبه‌رو هستیم و باید روی آن قضاوت کنیم. او در دامه گفت: فوگارد یک سفید پوست بود که دغدغه‌ی سیاه‌ها را داشت. هوشمند هنرکار با اشاره به شکل اجرایی متفاوت نمایشش نسبت به نمایشنامه‌ی اصلی پیوند خونی نوشته‌ی آثول فوگارد، استقبال تماشاگران را از نمایش خود و ارتباط ایشان را با این نمایش بسیار خوب ارزیابی کرد. هوشمند هنرکار بحرانی‌ترین مساله‌ی خاورمیانه را تضاد میان فلسطین و رژیم اشغالگر قدس دانست.»
این نشست با گفت‌وشنود میان منتقدان، کارگردان و بازیگران نمایش «پیوند خونی» ادامه یافت و با مطرح شدن سخنان درخور درنگ و اندیشه‌ای از سوی فرهاد تجویدی همراه بود.
