نگاهی به نمایش «نفوذ مدوسا» به کارگردانی «آنیکو یوهاشز» از کشور مجارستان

مشهود محسینیان:

موسیقی نمایشی به شکلی انتخاب شده که ظرفیت مورد نظر ما برای حرکات موزون و ایجاد فضاهای وهم‌انگیز و تصویرسازی در کنار فضاسازی در برداشته باشد.
در دست گرفتن یک دوربین ویدیویی و چسباندن برخی تصاویر به یکدیگر با همراهی موسیقی، لزوماً به خلق یک اثر هنری و یا حتی مکملی برای یک اثر هنری نمی‌انجامد.
تقسیم‌بندی صحنه توسط ایجاد خطوط نوری، ایده‌ای است که باید برای نشان دادن فضاهای متفاوت ذهنی بازیگر یا مراحل مختلف زندگی شخصیت بر روی صحنه انجام شده است.

اولین نکته‌ای که در مواجهه با این نمایش مورد توجه قرار می‌گیرد، تغییرات اساسی در ساختار و شکل اجرایی آن است که تا حدود زیادی تماشاگر را دچار سردرگمی می‌کند و او را از روح اثر اصلی جدا می‌سازد. نمایش «نقوذ مدوسا» را نمی‌توان یک نمایش کامل یا به اصطلاح تئاتر معمولی دانست. این نمایش از یک ایده نشأت می‌گیرد و سعی دارد با شیوه اجرایی خاص خود، این ایده را در سراسر اثر گسترش دهد.
اساسی این نمایش بر پایه تصاویر ویدیویی بنا نهاده شده است. تصاویری که در طول نمایش در حال پخش شدن هستند و قرار است از تلفیق زندگی و حرکت تنها شخصیت اجرا بر روی آنها، مفاهیمی به تماشاگر انتقال داده شود. تقسیم‌بندی شدن صحنه از طریق نورپردازی به ایجاد نوعی مرحله، پله یا فضاهای استلیزه می‌انجامد که بازیگر در آنها به ایفای نقش می‌پردازد و حرکاتش را براساس ریتم و ضرباهنگ موسیقی در فضاهای تعریف و خط‌کشی شده تنظیم می‌کند.
در واقع این نمایش با ذات تماشاگر سر و کار دارد و از تعریف کردن داستان و وحدت بخشیدن به مفاهیم به صورت کلی می‌پرهیزید. چند عامل مهم در این نمایش دخیل هستند که به صورت کوتاه به نقش هر یک می‌پردازیم.

 موسیقی
اساس کار بر پایه موسیقی است. موسیقی اجرا به شکلی انتخاب شده است که ظرفیت موردنظر را برای حرکت و ایجاد فضاهای وهم‌انگیز و تصویرسازی در کنار فضاسازی در بر داشته باشد. ریتم از مهمترین عناصری است که در این راستا مورد توجه قرار گرفته است. گروه اجرای این نمایش با آگاهی به اینکه این نمایش بدون کلام باید از طریق آواهای موسیقیایی صحبت کند به انتخاب این آهنگها رسیده‌اند.
مسلماً بسیاری از حرکات بازیگر این نمایش بر اساس ریتم و تم موسیقی به وجود آمده‌اند؛ چرا که هماهنگی آنها در اجرا کاملاً مشهود است و در واقع تماشاگر شاهد اجرای حرکتی این موسیقی بر روی صحنه است. علاوه بر این هماهنگی موسیقی و تصاویر ویدیویی، اهمیت بسزایی در شکل‌گیری ساختار این نمایش دارد به طوری که همراهی بازیگر و ریتم موسیقی باید در کنار همراهی تصاویر ویدیویی و بافت موسیقی انجام شود؛ یعنی موسیقی و تصاویر ویدیویی به نوعی یک ویدیو کلیپ طولانی را می‌سازند که عنصر زنده نمایش؛ یعنی بازیگر خود را در ورطة آن مشاهده می‌کند و به آن واکنش نشان می‌دهد.

 ویدیو
استفاده از تصاویر گرافیکی و تدوین شدة ویدیویی به تازگی در برخی نمایشهای کشور ما نیز باب شده است؛ اما نکته اصلی اینجاست که این تصاویر اگر چه به منظور فضاسازی، ارتباط بصری، ذهنی، معنایی و ... استفاده می‌شوند خود به خود برای رسیدن به این منظور لازم است کیفیت فنی و هنری در خور داشته باشند. در «نفوذ مدوسا» نیز مانند نمایشهای وطنی به این نکته توجه چندانی نشده است و تصاویر ویدیویی به صورت حرفه‌ای و خلاقانه از طریق روانشناسی بافت تصویری، رنگ، نور و پرسپکتیو مناسب ساخته نشده‌اند و این امر مسلماً به کلیت نمایش لطمه وارد می‌کند.
در دست گرفتن یک دوربین ویدیویی و چسباندن برخی تصاویر به یکدیگر با همراهی موسیقی، لزوماً به خلق یک اثر هنری یا حتی مکملی برای یک اثر هنری نمی‌انجامد. اینجاست که تصاویر ویدیویی این نمایش از درونمایه مدنظر آن عقب می‌مانند و به همراهی موسیقی و حرکت زنده نمی‌رسند.

 نور
تقسیم‌بندی صحنه وسط ایجاد خطوط نوری، ایده‌ای است که شاید برای نشان دادن فضاهای متفاوت ذهنی بازگیر یا مراحل مختلف زندگی شخصیت بر روی صحنه انجام شده است. با توجه به اینکه این ایده از لحاظ هنری باعث ایجاد تنوع در زمین بازی می‌شود، می‌توان آن را جزو نقاط مثبت این نمایش محسوب کرد. حضور مفاهیمی چون تولد و مرگ، کشف و شهود، کابوس و رویا و ... در این نمایش با قرار گرفتن در بسته‌بندی‌های جداگانه یا خطوط ممنوعه‌ای که برای شخصیت وجود دارد، معنا می‌گیرد.

 حرکت
حرکت شخصیت براساس موسیقی و نور انجام می‌شود. محدودیتهای این انسان سرگشته، ساخته عناصر اصلی این نمایش هستند. تلفیق حرکتهای ژیمناستیک در کنار حرکات و عکس‌العملهای روانی به علاوه ایجاد مفاهیم در ساختن تصاویر با دست و پا ـ همراهی با ضرباهنگ موسیقی و تأثیر گرفتن از حرکت تصاویر ـ حرکات کلی این نمایش را می‌سازد. تفاوت عمده در نوع اجرای این اثر در شکل شخصیت نمود می‌یابد که لازم است آغشته به رنگ سیاه باشد که نیست و بسیاری از وجوه طراحی اتمسفر اثر، مخدوش می‌شود. در اصل، «نفوذ مدون» یک perfarmance است که به صورت کامل اجرا نمی‌شود.