گزارشی از بخش «به علاوه فجر» در جشنواره تئاتر فجر
اینجا چراغی روشن است
افزوده شدن تماشاخانههای خصوصی به برنامههای جشنواره تئاتر فجر امسال یک رخداد تازه بود که نشان از چراغ روشن تئاتر در تماشاخانههایی دارد که حالا با صدای بازیگران و همهمه تماشاگران زنده و پویا شدهاند.
سپیده شمس
یکی از اتفاقات مهم جشنواره تئاتر فجر امسال، حضور تماشاخانههای خصوصی در جشنواره و حمایت جشنواره از اجراهای این تماشاخانهها بود. پشت جدول اجراهای صحنهای را که نگاه میکردید، جدول اجراهای بخش «به علاوه فجر» را میدیدید. جدولی که از روز نخست جشنواره، روزانه دستکم با 6 اجرا پر شده بود.
افزوده شدن تماشاخانههای خصوصی به برنامههای جشنواره تئاتر فجر امسال یک رخداد تازه بود که نشان از چراغ روشن تئاتر در تماشاخانههایی دارد که حالا با صدای بازیگران و همهمه تماشاگران زنده و پویا شدهاند.
قرار بود در بخش«به علاوه فجر» 7 تماشاخانه خصوصی، رپرتواری از اجراهای پیشین خود را به صحنه ببرند. البته نمایشهای دیگری هم به این رپرتوار اضافه شدند، نمایشهایی که پیش از این در تماشاخانههای خصوصی اجرا نشده بودند اما با موافقت کارگردان و مدیر تماشاخانه، این نمایشها به جدول اضافه شدند.
برنامهریزی در «به علاوه فجر»
تئاتر باران در جشنواره فجر هر روز میزبان یک اجرای تازه بود. هر نمایش در دو نوبت و تنها در یک روز اجرا میشد. تنها نمایش «طوفان» روزهای دوم و سوم مهمان تئاتر باران بود.
فهیمه امنزاده، یکی از مدیران این تماشاخانه، درباره افزوده شدن بخش «به علاوه فجر» به جشنواره گفت: نفس این اتفاق خیلی خوب است اما به شرطی که برنامهریزی بهتری برای این بخش در سالهای آینده داشته باشیم. امسال که دور اول این بخش در جشنواره بود و به هر حال تجربه اول، بلاتکلیفیهایی در همه زمینهها داشت. گفتوگو و همفکری بیشتر مسئولان جشنواره با مدیران تماشاخانهها میتواند برای سالهای آینده راهگشا باشد.
امنزاده گفت: اگر مدیر تماشاخانه اجازه داشته باشد گروههایی را که تشخیص میدهد حضور موفقی دارند، حتی از خارج از ایران دعوت کند، امکان بهتری برای تماشاخانههای خصوصی است.
مدیر روابط عمومی این تالار هم میگوید امسال از بخش «به علاوه فجر» با وجود اینکه اولین تجربهاش را از سر میگذراند، استقبال خوبی شده است. او معتقد است اگر دبیرخانه جشنواره برای این بخش اطلاعرسانی بیشتری بکند، موفقتر خواهد بود.
حمایت از «به علاوه فجر»
تماشاخانه ارغنون، یکی از تماشاخانههای خصوصی است که امسال در بخش «به علاوه فجر» حضور داشت. این تماشاخانه با «مهمانسرای دو دنیا» نوشته اریک امانوئل اشمیت و با کارگردانی امیدرضا سپهری اجراهایش را آغاز کرد.
حامد حسینی، یکی از مدیران این تماشاخانه و تحصیلکرده رشته مدیریت است و در کنار محمد صمدیراد، تماشاخانه را اداره میکنند.
حسینی درباره بخش «به علاوه فجر» در جشنواره تئاتر امسال گفت: حضور تماشاخانههای خصوصی در جشنواره رخداد تازهای بود و ما از اینکه در این بخش حضور داشتیم، راضی هستیم. اما انتظار حمایتهای بیشتر و توجه ویژهتری داشتیم. در جشنواره تبلیغات و تمرکز روی کارهای بزرگ جشنواره در بخش اصلی است. درست است که قرار بر این بوده که تماشاخانههای خصوصی کاملاًمستقل و با تبلیغات خودشان در جشنواره حضور داشته باشند اما شرایط اقتصادی تماشاخانهها در حال حاضر امکان تبلیغ به ما نمیدهد.
حسینی درباره استقبال تماشاگران از نمایشهای جشنواره گفت: استقبال تماشاگران فراز و فرود دارد. مثلاً از نمایشهایی مثل «مهمانسرای دو دنیا» که چهرههای سینمایی در آن بازی میکردند، استقبال خوبی شد، اما از اجراهای دیگری که به لحاظ کیفی بالاتر بودند، استقبال چندانی نکردند.
مدیر تماشاخانه ارغنون در پایان گفت: اگر قرار باشد دورههای بعد تماشاخانههای خصوصی در جشنواره حضور داشته باشند، نیاز است که از قبل برنامهریزی جدی شود و امیدوارم با شناسایی ضعفهای امسال، حضور بهتری در جشنواره فجر سال بعد داشته باشیم.
کارگردانان جوان دیده شدند
یگانه رنجبر، مدیر تماشاخانه استاد مشایخی درباره حضور این تماشاخانه در بخش «به علاوه فجر» گفت: حضور تماشاخانههای خصوصی در جشنواره فجر امسال، علیرغم نقدها، اتفاق خوبی بود. چون کارگردانان جوان که در تماشاخانههای خصوصی نمایش اجرا میکردند، در جشنواره اجراهایشان دیده میشود و حضور آنان را به بخش حرفهای تئاتر ممکن میسازد.
او ادامه داد: جشنواره فجر یکی از اتفاقات بزرگ تئاتر ایران است که قشرهای مختلفی از مردم را به سالنهای تئاتر میکشاند و باعث میشود که تئاترهایی که اغلب در طول سال، مخاطبان محدودی در تماشاخانههای خصوصی دارند، بیشتر دیده شوند. این نمایشها حتی میتوانند در بخش اصلی جشنواره حضور داشته باشند.
رنجبر درباره استقبال تماشاگران گفت: استقبال از نمایشهای «به علاوه فجر» نسبتاً خوب بود. حضور تماشاخانههای خصوصی باعث شد که بسیاری از گروههای شهرستان که در فجر حضور داشتند، با تماشاخانههای خصوصی آشنا شوند و تنوع مخاطبان ما در جشنواره بسیار بالا رفت.
نگاه نو در انتخاب نمایشها
خانه نمایش «دا» که در جشنواره تئاتر فجر امسال حضور فعالی داشته است، پس از برگزاری آخرین کارگاه تخصصی درباره کاربرد ویدئو در تئاتر، که با ساخت 3 ویدئو از سوی شرکتکنندگان پایان یافت، در بخش «به علاوه فجر» با رویکرد نمایشهای تجربی و اینتراکتیو حاضر شد.
شاهینی درباره حضور خانه نمایش «دا» در جشنواره فجر گفت: صرف حضور تماشاخانههای خصوصی در بخش «به علاوه فجر» بدون برنامهریزی قبلی نمیتواند چندان مطلوب باشد. فجر، ویترین خیلی خوبی است و ما برای این 10 روز جشنواره برنامهریزی کردیم و رویکردی را برای اجراها در نظر گرفتیم؛ رویکرد تئاتر تجربی و اینتراکتیو با استفاده از تکنولوژیهای روز و مولتیمدیا.
مدیر خانه نمایش «دا» با اشاره به اینکه استقبال از نمایشها بسیار خوب بوده است، گفت: ما برنامههایمان را از کارگاههای تخصصی جشنواره فجر آغاز کردیم و با اجراهایی در همان راستا، برنامهریزی و ساماندهی اجراها را ادامه دادیم. حدود یک ماه قبل از جشنواره، هماهنگیها برای اجرا را آغاز کردیم و تلاشمان این بود که بخشی از کارها تولید خانه نمایش «دا» یا از اجراهای همین تماشاخانه باشد.
«به علاوه فجر» تداوم داشته باشد
تماشاخانه سه نقطه با 2 سالن فعال در بخش «به علاوه فجر» در جشنواره حضور داشت، سالنهایی که علاوه بر اجرای عمومی نمایشها، میزبان، ورکشاپها و پنلهای تخصصی و رپرتوار نمایشنامهخوانی بزرگان نمایشنامهنویسی بود.
محمدحسن نجفی، مدیر تماشاخانه سه نقطه درباره این بخش در جشنواره تئاتر فجر امسال گفت: با پیگیریهای دبیر جشنواره، این بخش به عنوان بخشی مستقل وارد برنامه جشنواره تئاتر فجر شد که اتفاق بسیار ارزشمندی است و فقط با شجاعت و صداقت یک دبیر دانشگاهی و متخصص در تئاتر میتوانست رخ دهد.
نجفی با اشاره به اینکه حدود 10 سال است از تئاتر خصوصی حرف زده میشود، گفت: لازم بود که تماشاخانههای خصوصی در مهمترین رویداد تئاتر کشور حضور داشته باشند. این بخش با سیاست گسترش بخش خصوصی و امکان رقابت با بخش دولتی جشنواره فجر راهاندازی شد، اما همیشه در آغاز هر کار مخالفتها و مشکلاتی هست.
مدیر تماشاخانه سه نقطه، ضمن تشکر از همکارانی که برای برپایی بخش «به علاوه فجر» زحمت کشیدند، ادامه داد: ما باید قائل به این باشیم که تئاتر خصوصی نیاز به فضای مستقل دارد و این بخش را به رسمیت بشناسیم و به برنامهها و انتخابهایش اعتماد کنیم که خوشبختانه امسال همین اتفاق هم افتاد. این بخش مورد توجه اهالی تئاتر قرار گرفت و با نگاهی به جدول «به علاوه فجر» میتوان دید که این بخش گاهی حتی به بخش اصلی جشنواره تنه میزند.
نجفی درباره برنامههای سال بعد این بخش گفت: امسال نباید سال اول و آخر برپایی این بخش باشد و امیدوارم در سالهای بعد با حمایت بیشتری به حضورش ادامه دهد و هنرمندان هم به «به علاوه فجر» اعتماد کنند. شاید وجود یک جدول مشترک با اجراهای صحنهای تئاتر در بیشتر دیده شدن تماشاخانههای خصوصی بیاثر نباشد. همچنین نیاز به دقت بیشتر در تبلیغات بخش «به علاوه فجر» برای تفکیک دقیق اجراها و ورکشاپها حس میشد.
نجفی در پایان درباره استقبال تماشاگران از «به علاوه فجر» گفت: تا روز چهارم که هنوز مردم خبری از این بخش نداشتند، نمایشهای ما مخاطبش را پیدا نکرده بود اما از روزهای پنجم و ششم مخاطبان تئاتر در تماشاخانه سه نقطه بیشتر شدند.
فرصت دیده شدن همه سلیقهها
میلاد شجره، مدیر تماشاخانه موج نو درباره بخش «به علاوه فجر» گفت: حضور این بخش در کنار جشنواره تئاتر فجر، آلترناتیو بسیار خوبی برای بخش اصلی جشنواره است و اینکه با سلیقه خاص تماشاخانههای خصوصی شکل گرفته، فرصت دیده شدن به برخی سلیقههای هنری میدهد.
شجره گفت: امسال ستاد جشنواره همکاری بسیار خوبی با ما داشت اما مخاطبان تئاتر درباره بخش «به علاوه فجر» سؤالهای بیجواب زیادی داشتند و اصلاً دلیل وجود این بخش را میپرسیدند.
شجره با اشاره به اینکه استقبال از نمایشها در سالن موج نو چندان خوب نبوده است، گفت: ما به دلیل اینکه از مرکز شهر دوریم طبیعی است که مخاطبان کمتری در این بخش داشته باشیم. فکر میکنم در صورت ادامه این بخش، در سالهای آتی ساعت اجرا در این تماشاخانه را حدود ظهر قرار بدهیم که با اجراهای دیگر تداخل زمانی نداشته باشد و تماشاگران بتوانند به راحتی این اجراها را ببینند.
مدیر این تماشاخانه در ادامه با اشاره به اینکه بخش «به علاوه فجر» نیاز به تبلیغ و حمایت دارد، گفت: این بخش باید تبلیغ، حمایت و حتی معرفی شود. به هر حال جشنواره تئاتر فجر با 34 سال حضور مداوم، برای مردم آشناست اما بخش «به علاوه فجر» که امسال، سال نخست حضورش را در فجر تجربه میکند، نیاز به حمایت بیشتر دارد. اگرچه در سال اول نمیشود خیلی انتظار داشت که این بخش بینقص برگزار شود اما «به علاوه فجر» اگر بخواهد در فجر بماند، نیاز به حمایت جدی دارد.
شجره گفت: تماشاخانههای خصوصی نشان دادند که با حداقل درآمدشان میتوانند اتفاقهای خوبی را سبب شوند و تماشاگران را به سالنهای خود بکشانند. حضور در بخش «به علاوه فجر» اگرچه سود مالی ویژهای برای ما نداشت، اما در روزهای برگزاری جشنواره که عملاً زمان سوختهای برای اجراهای عموم دیگر گروههای تئاتر است، فعالیت تماشاخانههای خصوصی اتفاق خوبی است.
تئاتر آفتاب هم که امسال به جمع تماشاخانههای خصوصی پیوسته، در جشنواره تئاتر فجر حاضر شد و نمایش «کشتن کفترچاهی» نوشته محمدچرمشیر و با کارگردانی رضا حداد، هفتم و یازدهم بهمنماه در این تماشاخانه روی صحنه رفت.
تماشاخانههای خصوصی در آغاز راه از سوی مسئولان، هنرمندان و مخاطبان شاید چندان جدی گرفته نمیشدند. اما در سالهای اخیر کمبود سالن تئاتر و تلاش مدیران این تماشاخانهها، باعث شده تماشاخانههای خصوصی به بخش جداییناپذیر تئاتر ایران تبدیل شوند. حالا با توجه به نگاه و رویکرد مرکز هنرهای نمایشی که حمایت از بخش خصوصی را، به عنوان یکی از سیاستهای کلان دولت، سرلوحه کار قرار داده و نمونهاش را در جشنواره سیوچهارم تئاتر فجر دیدیم، انتظار میرود این تماشاخانهها روزهای پرفروغی در پیش داشته باشند.