گزارشی از بازتاب مطبوعاتی «شنیدن» در جشنواره آوینیون
«شنیدن» نمایشی با ژست های هنری قویی
امسال در هفتادمین دوره از فستیوال آوینیون، خاورمیانه از جایگاه ویژهای برخوردار بود و هنرمندان این خطه از جهان از شش تا ٢٤ ژوییه میهمان این شهر فرانسوی بودند. برنامههای منتخب حیطه وسیعی را از تئاتر گرفته تا رقص، موسیقی و سینما در بر میگرفتند. اما در بخش تئاتر، در کل شش نمایش از جمله از کشورهایی چون لبنان، سوریه و ایران در بخش اصلی جشنواره آوینیون سال ٢٠١٦ حضور داشتند.
به گزارش خبرنگار ایران تئاتر از فرانسه، امسال در هفتادمین دوره از فستیوال آوینیون، خاورمیانه از جایگاه ویژهای برخوردار بود و هنرمندان این خطه از جهان از شش تا ٢٤ ژوییه میهمان این شهر فرانسوی بودند. برنامههای منتخب حیطه وسیعی را از تئاتر گرفته تا رقص، موسیقی و سینما در بر میگرفتند. اما در بخش تئاتر، در کل شش نمایش از جمله از کشورهایی چون لبنان، سوریه و ایران در بخش اصلی جشنواره آوینیون سال ٢٠١٦ حضور داشتند.
نماینده ایران نمایش «شنیدن» کار امیررضا کوهستانی بود، که پیش از این در تهران و تعدادی از دیگر شهرهای بر صحنه رفته، و در ماههای آینده اجراهایش را همچنان در خارج از مرزهای ایران ادامه خواهد داد.
«شنیدن» در کل انعکاس مثبتی در مطبوعات فرانسوی داشت. البته حضورش در بخش تمرکز بر خاورمیانه سبب شد که غالب گزارشگران و منتقدینی که پنج اجرای این نمایش را در این جشنواره پوشش دادند، به اثر کوهستانی در کنار کار دیگر نمایندگان این خطهی پرآشوب جهان بپردازند.
از میان آنها باید به مطلب گزارشگر «ژورنال دو دیمانش» (Journal de Dimanche) اشاره کرد که در کل کار این هنرمندان را با «ژستهای هنری قوی» توصیف میکند و در واپسین بخش از نوشتهاش، با اشاره به نقش مرکزی زنان در پروژهی کوهستانی مینویسد: «با سه بازیگرِ زنِ جوانِ محجبه، که یکی از آنان میان تماشاگران نشسته است، این نویسنده و کارگردان با استعداد، که از عباس کیارستمی الهام گرفته، درامی پالوده، بدون دکور و تنها با یک ویدیو امضا میکند. نمایشنامهاش به بررسی شایعات، اوهام و مشاجراتی میپردازد که خوابگاهی در تهران را به آتش میکشند.»
روزنامهی لوموند (Le Monde) هم در مطلبی تحت عنوان «مداخله کافکا در یک خوابگاه دختران در تهران»، بهنوبه خود امیررضا کوهستانی را ستایشگر بزرگ عباس کیارستمی میخواند و میگوید: مثل همیشه همه چیز با یک داستان به ظاهر بی اهمیت و در سازو کاری مینیمال آغاز میشود. [...] اما خیلی زود، واقعیت در این داستان درخور یک کافکای ایرانی تار میشود و میلعزد.» منتقد این روزنامه نمایش شنیدن را نمونهای نمادین از هنر ظریف و تلویحی این کارگردان تئاتر برمیشمرد.
منتقد وبسایت نُفیکسیون (nonfiction)، با ارائه خلاصهای از داستان «شنیدن»، نتیجه میگیرد که: «داستانی که امیررضا کوهستانی اینگونه تعریف میکند، ساده وتراژیک است؛ اما جذابیت واقعیاش ـ به گفته این منتقد ـ در شکلی است که کارگردان به آن داده است.» او این فرم را با ساخته موسیقایی «فوگ» مقایسه میکند و مینویسد که «کوهستانی نمایشاش را مطابق قواعد یک ساخته کنترپوانی بنا کرده، که به او اجازه میدهند با هماهنگی و با ظرافت و دقتی که مختص تئاتر است به عناصر نامتناجس پالتاش شکل دهد.» نویسنده به نوشتهاش با خبر نمایش جدیدی که کوهستانی قرار است بر اساس رمان نویسندهی الجزایری کمال داوود با عنوان «مورسو؛ از دیدگاه مقابل» در سپتامبر ٢٠١٦ در مونیخ بر صحنه ببرد، پایان میدهد.
وبسایت محلی «ژورنال زیبلین» (Journalzibeline) نیز به نوبه خود در مطلبی کوتاه تحت عنوان «شایعهای که میکُشد»، به نمایش شنیدن میپردازد و آن را «یک تریلر تئاتری بینظیر» توصیف میکند. و اما وبلاگ «تِئاتوال» (Theatoile) ادارهی کار بازیگران زن و نیز طراحی صحنه مینیمالیست نمایش را که تا بالاترین حد ممکن پالوده شده مورد تمجید قرار میدهد.
اما گروهی از منتقدین هم بودند که نمایش نماینده ایران در این دوره از فستیوال آوینیون را نپسندیدند. از جمله آنها میتوان از منتقد مجلهی «تئاترال مگزین» (Théâtral Magazine) نام برد. بخشی از مطالب این مجله در وبسایت آن نیز در دسترس است. منتقد این مجله، در نوشتهای با عنوان «شنیدن ـ پیامی که منتقل نمیشود»، مشکلات نمایش کوهستانی در دو سطح میبیند. او در وهلهی اول به محتوای نمایش یا نمایشنامه اشاره میکند و مشکل را به پاسخهای اندکی ربط میدهد که پاسخگوی پرسشهای طرح شده در نمایش نیستند. بهگفتهی منتقد تئاترال مگزین، این عدم شفافیت نه تنها در محتوا بلکه همچنین در فرم نمایش قابل رد گیری است: «استفاده از ویدیو بهلحاظ تکنیکی پرسش برانگیز است؛ تصاویری که با فیلترهای هراس انگیز، از زاویه اول شخص تصویر برداری شدهاند، آگاهی بیشتری در مورد نیات نمایش در اختیارمان قرار نمیدهند.»
گزارش از مریم آموسا