یک کمدی درام تخت حوضی جذاب

   در رابطه با چنین  گونه هاییباید گفت که تئاتر ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی نمایش اجتماعی و سیاسی قابل تأمل و ارزشمندی که مربوط به مسائل دوره بعد از پهلوی ( دوران معاصر ایران ) باشد،  نداشته است ؛ اغلب نمایش های ظاهرأ سیاسی و اجتماعی به دوران  پهلوی یا قاجار یا به مسائل جبهه وجنگ ونمایش های مذهبی،آئینی سنتی و یا به پرفورمنس های مناسبتی اختصاص داشته است . کارگردانان  و نویسندگان  ایرانی به طور محافظه کارانه ای به مسائل اجتماعی ، سیاسی و مشکلات ومعضلات جامعه بی توجه بوده اند ویا از طرح نمودن چنین موضوعاتی دوری کرده اند.درخلأ ونبودن ژانرهای مورد نظر  ، معمولأ تنها نمایشی که  در قالب  داده ها وداشته های  گذرا و مقطعی به طورجسته گریخته به مضامین اجتماعی و گاه  سیاسی  جامعه معاصرایران اشاراتی انتقادی داشته است ، نمایش ایرانی "کمدی تخت حوضی"یا "سیاه بازی" بوده است.به همین دلیل،این نمایش محبوبیت زیاد وقابل توجهی داشته و دارد وچون درآن از ترانه ها و موسیقی های اصیل ، جذاب محلی و ایرانی هم خیلی خوب وهنرمندانه استفاده می شود ،همواره برای مردم عادی  و حتا خواص ، جذابیت و مقبولیت  داشته است. این نمایش که در اصل"کمدی" بوده،طی دوره های بعد و بتدریج به " کمدی درام" تبدیل شده و علاوه  بر خنداندن  و تفریح و تفرج ذهنی  وعاطفی تماشاگران،همواره ذهن آن هاراهم دررابطه با مسائل ومشکلات   جدی جامعه  فعال کرده و کلأ ازهمه نمایش های ایرانی دیگری که اجرا می شوند، به احوالات ونیازهای روحی، روانی وفکری مردم نزدیک تر بوده است .

   کمدی درام "تخت حوضی" یا  سیاه بازی" انسانم آرزوست" به نویسندگی وکارگردانی "داوود فتحعلی بیگی" که هم اکنون در تماشاخانه " سنگلج " اجرا می شود ، دارای  همه  شاخصه ها و خصوصیات کلیشه ای وبدیهیت یافته این نمایش است،اما هم ارز با آن ها  نیز در رابطه با "انتخاب موضوع" و مخصوصأ " هر چه اجتماعی تر و انتقادی تر کردن"  ژانر موضوعی نمایش، که گاهی سیاسی و انتقادی هم می شود ، نمایشی قابل تأمل  و توجه است. این نمایش، تماشاگران را شاد می کند و می خنداندو ضمنأ به شکلی انتقادی وبا طنز های گزنده، ذهنشان را هم معطوف به مسائل  پیرامونی و اجتماعی می نماید ؛ در کل ، تحلیلی نمایشی ومجمل ازموارد غیراخلاقی،رشوه خواری، زد و بندها و روابط  اداری  ظالمانه  و برخی  سوءاستفاده هاست  که  نشان می دهد " انسان بودن درچنین جامعه ای ازبین رفته" و باید  با  فانوسی روشن و در روز، همانند مرشد و پیری که "مولانا" دراشعارش  به او اشاره کرده است ، درپی یافتن یک انسان واقعی بود ؛ این انسان واقعی نهایتأ در پرسوناژ سیاه نمایش (مهرک)، موجودیت واقعی پیدا می کند، چون او مزاحم آدم های بد ومنحرف و مدافع انسان های شریف، نیازمند و مظلوم است.

 

در نمایش "انسانم آرزوست" ، "طنز کلامی کنائی وانتقادی" محوریت بیانی پیدا کرده است: " پاسداری ازعرض وناموس مردم کمتراز پاسداری از مرزهای جغرافیائی نیست " ، " خیلی از وقت ها به اسم  ما تور می اندازند و به اسم  خودشون صید می کنند " ، " همکار از همکار حق حساب می خواد " و مردی که شغل انتظامی و قانونی دارد، رشوه می گیرد ومی گوید: " این جا قانون حرف آخر را می زند ! "

داشته هائی مثل " جوابیه های بداهه گونه و غیرقابل انتظار طنز آمیزومتناقض"، " نکته پردازی ونکته پرانی" ، "استفاده ازلهجه های محلی" ، " اشتباه گوئی به منظور تغییر مضمون و انتقادی کردن کلام" ، "نیش زبان"، "اظهارات کنائی"، "حرکات ناگهانی و تصادفی" ، " ادا و اطوارهای معنادار" ، " ترانه های محلی ، شاد ،رتمیک وضربی" ، "حرکات موزون" ،" زنپوش و زن نما شدن مرد" و.. . سبب جذابیت نمایش شده است .

 

 نمایش به همان اندازه که سرگرم می کند و می خنداند ، از جنبه های اجتماعی و سیاسی برخوردار است . فقط بخشی که مربوط به استفاده ازمضمون شعر"مولانا"است وحضورپیر ومرشد سفید جامه و سفید مو در روز روشن را نشان می دهد  که  با فانوسی   روشن دنبال  یک انسان  واقعی می گردد ، اساسأ اضافی و غیر ساختاری ازکار درآمده ، چون خود نمایش چنین مضمونی را به بیانی نمایشی و جذاب تر نشان داده است؛ ضمنأ سنخیت نمایشی و موضوعی هم ندارد، زیرا نمایش"کمدی درام" است و با نشان دادن ناگهانی این " صحنه بسیار جدی " ، که بی شباهت به یک"مونتاژ" نامناسب درساختار یک فیلم هم نیست ، عملأ ضرباهنگ موضوعی ، ریتم عاطفی و انسجام ساختاری  اجرااز بین رفته و دوگانگی پیدا کرده است. اگرهمین صحنه  با همین مضمون به شکل کمیک اجرا می شد، تا این اندازه اضافی و شعاری جلوه نمی کرد . ضمنأ عنوان" انسانم آرزوست" برای این نمایش بسیار نامناسب است، چون مضمون نمایش را قبل از اجرا لو داده و همزمان آن را شعاری کرده است؛ بهترین عنوان برای آن که " مضمون و ژانر" به گونه ای غیرمستقیم ، زیبا و صرفأ تلویحی انعکاس یابد ،عنوان " به من چه ، به تو چه ، به کی چه" است که در خود نمایش هم چندین بار کارکرد بیانی و اجرائی دارد و اساسأ مرتبط ترهم به آن است.

استفاده ازهفت پرسوناژسیاه(مبارک ها) درکنار پرسوناژمحوری  و سیاه نمایش ( مهرک ) با  بازی بسیار زیبا ، گیرا و هنرمندانه "داوود داداشی"، ترفندی برای"سرفصل دهی نمایشی هرصحنه"  وبهانه ای برای بهره گیری از اجرای نمایشی ترانه های ضربی ، شاد و ریتمیک است .البته " داوود فتحعلی بیگی" دراین رابطه زیاد از این ابتکار نسبی استفاده کرده است وحضور چندین باره، زیاد وتکراری این پرسوناژهای سیاه درصحنه، تاحدی براجرای نمایش سنگینی می کند.

 همه بازیگران خوب بازی می کنند، باوجوداین ، بازی " شهرام مسعودی" درکنار بازی درخشان وهنرنمائی های"داوود داداشی" ،ستودنی و زیباست. تأثیر کارکردی و کاربردی موسیقی زنده و هنرمندانه نمایش بر حرکات  بازیگران و حتا بر جای گیری  آن ها وادامه صحنه ها ، کاملأ مشهود است و اساسأ "داوود فتحعلی بیگی" به گونه ای زیبا وابتکاری حفظ ضرباهنگ وریتم اجرائی نمایش را تاحدی به گروه موسیقی واگذارکرده است.

 

کارگردانی"فتحعلی بیگی" و نوشتن متن نمایش توسط او، تحسین برانگیزاست؛ اودرطراحی واجرای میزانسن های ساده که اساسأ  از شاخصه های نمایش" تخت حوضی" است، وهدایت بازیگران و نوع بازی و شاکله حضورشان ، که به اقتضاء موضوع متن و نمایش انجام شده ، بسیار موفق است وطی دو ساعت  تماشاگران را شاد ، خندان و راضی می کند.

نمایش" انسانم آرزوست " ، نمایشی زیبا ، جذاب ، شاد ، سرگرم کننده، تأثیرگذارو دیدنی است واحساس لذتی را که ازدیدن نمایش  ایرانی انتظار می رود، کاملأ به تماشاگران تسری می دهد.