امتداد ضربان 110 ساله تئاتر

بایران تئاتر برای روشن شدن صحت این موضوع، در پرونده پنجم بررسی تئاتر شهرستان ها، به شهر باران سفر کرده ، تا حال تئاتر را در سالن های فعال و غیر فعال آن، از نزدیک جویا شود . پساز رسیدن به رشت خیلی سریع خودمان را به محمد علی صادق حسنی که رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان گیلان بود رساندیم، تا وضعیت تئاتر را در این شهر و استان ، بدون واسطه از او جویا شویم.

در اولین سوالمان از او در مورد تاریخ تئاتر، در استان گیلان و شهر رشت می پرسیم؟
صادق حسنی بعد از چند لحظه سکوت این طور پاسخ می دهد : تئاتر در این شهر و استان قدمت 110 ساله دارد ولی گروه های نمایشی  از سال 41 به بعد، فعالیت منسجم خود را آغاز می کنند. و در شهرهای رشت ، انزلی، فومن و لاهیجان ، نمایش هایی را به صحنه می برند که تا قبل از انقلاب،  هر روز توجه بیشتری از مردم به سمت تئاتر جلب می شود.
اما، بعد از انقلاب شرایط اجتماعی و سیاسی حاکم ، باعث از بین رفتن انسجام در گروه های نمایشی می شود، که در نتیجه،  این عوامل در کیفیت آثار نمایشی تاثیر می گذارد و باعث کم رنگ شدن روز به روز تئاتر در زندگی مردم می شود.
 انجمن هنر های نمایشی که وضع را به این صورت می بیند ، نمی گذارد این روند بیشتر از چند سال دوام آورد و از سال 61 کارهایی را برای بهبود وضع موجود تئاتر انجام می دهد که عبارتند از:
 1- تاسیس جشنواره های تئاتر استانی و جشنواره ی تئاتر فجر ، که انگیزه ی بسیار خوبی را برای گروه های نمایشی در این استان ایجاد می کند.
2- حمایت های مالی ادارات کل ارشاد در آن زمان برای تولید اثار با کیفیت.
3- تشکیل انجمن های نمایش در مراکز استان ها، در دوره ی علی منتظری( مدیر کل انجمن هنر های نمایشی کشور در سال 67-68) که بر اساس اساسنامه ی خود عضوگیری کرده و هنرمندان شهرستان ها را کنار هم جمع می کند.
بعد از این اقدامات، گروه های نمایشی دور هم جمع می شوند و تئاتر مجددا، شروع به پیشرفت می کند. به همین دلیل این اقدامات به موج اول حرکت تئاتری بعد از انقلاب معروف شده است.

 برای اینکه از تداوم این موج اطلاع پیدا کنیم از او در مورد وضع حال تئاتر شهر رشت و میزان استقبال مردم از نمایش های روی صحنه می پرسیم؟؟
صادق حسنی می گوید: در مورد وضعیت حال تئاتر شهر رشت و استان گیلان، باید بگویم که در حال حاضر، ما 33 گروه نمایشی ثبت شده داریم ، که22،23 تای آنها خیلی فعال بوده و مرتب در حال تولید آثار هستند و بقیه آنها نیز بیکار نبوده و به صورت جشنواره ای کار میکنند.
انجمن هنرهای نمایشی نیز با آیین نامه جدید خود سعی در بهتر کردن شرایط برای گروه ها کرده است، به این صورت که به هر 3 گروه یک سالن اختصاص داده، که در آنجا  تمرین نمایش هایشان را انجام دهند و تولید نمایش ها، با دغدغه ی کم تری انجام شود.

در مورد استقبال مردم نیز باید بگویم که ما در حال حاضر 3 نمایش در حال اجرا داریم که هر 3 ی آنها کار های با کیفیتی هستند و به همین دلیل مورد استقبال خوب مردم قرار گرفته اند.

حرف های او در مورد استقرار گروه های نمایشی ایده ی خلاقه ای بود و نشانی از اهمیت تئاتر، در دید مسئولان انجمن هنر های نمایشی داشت. اما حرف هایش در مورد استقبال خوب مردم از هر 3 نمایش روی صحنه، به همین دلیل در سوال بعدی از او در مورد ملاک و معیار مردم ، برای اینکه به تماشای کاری بروند،  می پرسیم؟
وی قدری به فکر فرو می رود و بعد از چند لحظه سکوت ، این طور پاسخ می دهد :  عوامل متعددی در ملاک و معیار مردم برای انتخاب نمایش و جود دارد که آنها عبارتند از:
1- وجود چهره های سینما و تلوزیون، عاملی است که تماشاگران را از همان روز اول به سالن نمایش می آورد اما در صورت پایین بودن کیفیت نمایش، این استقبال ادامه پیدا نخواهد کرد.
2- موضوع نمایش نیز به شدت تاثیر گزار بوده ، به عنوان مثال نمایش هایی که با موضوع کودکان ساخته می شود علاوه بر استقبال خود مردم ، از طرف آموزش و پرورش نیز حمایت می شوند یا نمایش های که برگرفته از فرهنگ قومی شهر رشت است و حتی نمایش های اجتماعی از موضوعات پر طرفداریست که تماشاگران ، در صورت بالا بودن کیفیت اثر به خوبی از آن استقبال می کنند
3- فصل اجرای نمایش نیز از موارد تایین کننده است. و زمان خوب برای اجرا 6ماهه دوم سال است اما اگر کارهای خوب و با کیفیتی در 6 ماهه اول سال هم اجرا رود مردم رشت آن نمایش را تنها نخواهند گذاشت.
4- تبلیغات نیز به شدت تاثیر گزار است و در فروش تاثیر به سزایی دارد
این را باید اضافه کنم که همه ی این عوامل وقتی نتیجه می گیرد که نمایش با کیفیت بالایی عرضه شود ، وگرنه تب و تاب استقبال از کار خیلی زود فروکش خواهد کرد.

از این بحث می گذریم و در سوال بعدی از او در مورد سالن های فعال و غیر فعال شهر رشت می پرسیم؟
صادق حسنی در جواب می گوید: شهر رشت در حال حاضر 2 سالن فعال دارد که همه روزه در آنها نمایش اجرا می شود و آنها عبارتند از:
سالن رحم دل  مجتمع خاتم الانبیا که متعلق به وزارت ارشاد است و سالن وارش. این 2 سالن تازه در رشت تاسیس شده اند و به صورت قاب عکسی هستند. امکانات این سالن ها نیز به صورت متوسط است.
سالن های نیمه فعال هم داریم که عبارتند از پلاتوی شهرداری ، سالن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و سالن محیط زیست. این سالن ها به صورت پراکنده و موردی در اختیار گروه ها قرار می گیرند.
سالن های در حال احداثی نیز هستند که عبارتند از:
1- مجتمع سردار جنگل که قرار است، تئاتر شهر رشت در آنجا واقع شود و دارای یک سالن اصلی و 2 پلاتو است که در حال آماده شدن هستند.امکانات این سالن ها متوسط بوده ولی قرار است ، با کمک مرکز هنرهای نمایشی، سالن ها و پلاتو های نمایش، دارای امکانات نوری و صدای خوبی بشوند.
2- مجتمع تالار مرکزی که دارای 2سالن خوب و قابل برنامه ریزی است که قرار است به زودی افتتاح شود.

از جهت تعداد سالن نمایش، در پرونده هایی که ما تا به حال بررسی کرده بودیم، شهر رشت رتبه ی اول را داشت، ولی بیشتر از همین میزان، در این شهر گروه های فعال تئاتری وجود داشتند ، به همین دلیل سوال بعدیمان را این طور از محمد علی صادق حسنی می پرسیم: با وجود تعداد زیاد گروه های فعال مستقل و ثبت شده در شهر رشت، شما چه ملاک و معیاری را برای دادن سالن نمایش به یکی از گروه ها در نظر می گیرید؟ و اینکه آیا سالن های نمایش را ، در اختیار کارگردانان جوانی که جزو گروه های ثبت شده نیستند و  می خواهند به صورت مستقل کار کنند ، قرار می دهید یا خیر؟ و در صورت قرار دادن سالن، استقبال مردم از کار جوان ها به چه صورت است؟
وی این طور پاسخ می دهد : ابتدا این مطلب را عرض کنم که ما هیچ اولویتی در دادن سالن نمایش به هیچ فرد خاصی نداریم و هرکس که توانایی اجرای نمایش با کیفیتی را داشته باشد، قطعا از او حمایت شده و جوان و پیر بودن شخص برای ما تفاوتی نخواهد داشت.
اما در مورد روند دادن سالن نمایش به گروه، ملاک و معیار ما ،ارزیابی شورای نظارت از کار گروه است. به این صورت که ابتدا گروه های متقاضی ، متون خود را به دست شورای نظارت می رسانند و بعد از تایید شورا، گروه در سالن محل استقرار خود نمایش مورد نظرش را آماده می کند. بعد از آماده شدن کار ، مجددا باید شورای نظارت ، کار گروه را تایید کند که در این صورت گروه برای اجرا، باتوجه به نظر خود کارگردان به سالن مورد نظرش برای اجرای عموم معرفی می شود و در نوبت قرار می گیرد.
در مورد استقبال مردم از کار جوان ها باید بگویم که میزان آن، ابتدا به شناخت آنها از سلیقه ی مردم و بعد به تبلیغات و کیفیت کارشان بستگی دارد.

حرف های او  برای ما حسرتی به همراه داشت که ای کاش تئاتر تهران هم با ملاک و معیار چنین شهرهایی کار ها را ارزیابی می کرد و سالن های نمایش را در اختیار گروه ها قرار می داد ولی برای کارگردانان جوان این شهر، نوید روز های خوب را می داد.
برای اینکه تئاتر را در این شهر بیشتر بشناسیم، سوال بعدیمان را این طور مطرح می کنیم: طول اجرای عموم هر نمایش چقدر بوده؟ و اینکه، آیا این مقدار در صورت مورد استقبال واقع شدن یا نشدن ، زیاد و کم خواهد شد و یا ثابت می ماند؟ قیمت بلیط نمایش ها چه مقدار است؟  هزینه ی سالن نمایش برای گروه ها به چه صورت تخمین زده می شود؟
صادق حسنی در جواب این سوال می گوید: طول اجرای عموم در رشت بین 7 تا 10 شب است، که در صورت مورد استقبال قرار نگرفتن ثابت می ماند، ولی در صورت استقبال خوب مردم ، تا هروقت که این استقبال ادامه پیدا کند ، مدت اجرای عموم تمدید خواهد شد.
در مورد قیمت بلیط نمایش ها و هزینه ی سالن برای گروه، باید بگویم که ، قیمت بلیط نمایش های بومی 10 هزار تومان و برای کارهای مهمان که چهره دارند بین 25 تا 30 هزار تومان است. و سالن نیز هیچ هزینه ای برای گروه به همراه نخواهد داشت.

در سوال آخر از صادق حسنی می پرسیم: چه کارهایی برای پیشرفت تئاتر انجام شده؟ و چه کار هایی از نظر شما باید انجام شود؟
وی پاسخ می دهد: در این 2-3 سال بیشتر توجه انجمن هنرهای نمایشی به آموزش بوده و ورکشاپ هایی نیز به این منظور، توسط اساتید خوب خارجی و داخلی به انجام رسیده است ولی خبری از حمایت های بیشتر نیست.

در این 2-3 سال اخیر قول هایی داده شده است که به هیچ وجه عملیاتی نشدند و در حال حاضر، هیچ کمک هزینه ای به گروه های تئاتر برای تولید نمایش هایشان داده نمی شود. و کارهایی که انجام می شود به همت شخصی کسانی است که عاشق تئاتر هستند. حال تئاتر خوب نیست و انگیزه ی تولید کارهای خوب در حال از بین رفتن است.
کمترین حمایتی که  مسئولان در حال حاضر می توانند انجام دهند، حمایت از تولید متون نمایشنامه نویسان خوب این شهر است تا لااقل نویسنده ها دل گرم شوند.

قبل از سفر به رشت، دانستن این موضوع که اولین سالن کلاسیک تئاتر ایران در این شهر شروع به کار کرده بود، برایمان عجیب به نظر می آمد، ولی بعد از این سفر فهمیدیم که تئاتر این شهر ، شایسته درخشیدن در سطح اول تئاتر کشور است. تنها تفاوت تئاتر این شهر با تهران و شهرهای بزرگ، این بود که مسئولان صدای درخشش آنها را نمی شنیدند. باید امیدوار بود، کاری که درزمان حال، تقریبا برایمان به یک عادت تبدیل شده است.

گزارش از حامد قریب