به نادرست تصور کردند من طرفدار دیکتاتوری و استبداد هستم!

حمیدرضا نعیمی نمایشنامه نویس، بازیگر و کارگردان تئاتر و دارای مدرک کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی ، کارگردانی و بازیگری است و در این دو دهه اخیر جزو تاثیرگذارترین نویسندگان و کارگردان های تئاتری است . "شهر آدم ، شهر حیوان"،”خانه‌ کاغذی“، ”گمسار“، "داستان‌های کارور"، "مکبث"، "قضیه‌ی تراخیس"، "چه گوارا"، "ددالوس و ایکاروس"، "کالون و قیام کاستلیون"  "روزنه"، "وعده‌گاه نهنگ‌ها"،"داستان‌های کارور" ،"روزنه"، "دختری با شنل ارغوانی، "آوای سرخ"، "آژاکس"، "داستان‌های کارور" ، ترور، درخشش در راس، لیرشاه و فاوست ساعت مقرر از جمله کارهای مهم نوشتاری ، بازیگری و کارگردانی نعیمی محسوب می شوند. حمیدرضا نعیمی تا کنون جوایز متعددی از جمله جایزه ویژه‌ی فیلمنامه‌نویسی برای فیلمنامه بلند داستانی"مخمصه" از یازدهمین جشنواره بین‌المللی روستا، جایزه اول نمایشنامه نویسی از دوازدهمین جشنواره سراسری دانشجویان برای نمایشنامه "وعده‌گاه نهنگ‌ها"، لوح تقدیر به عنوان نمایشنامه‌نویس فعال در"روز جهانی تئاتر"، جایزه‌‌ی اول نمایشنامه‌ی اقتباسی برای نمایش"مکبث" از بیست و سومین جشنواره‌ی بین ‌المللی فجر، جایزه‌ اول نمایشنامه‌نویسی از اولین جشنواره‌ی سراسری نمایشنامه‌نویسی کودک و نوجوان برای نمایشنامه‌"قصه‌ی خوب خدا" و جایزه‌ی نمایشنامه‌نویسی برتر از سومین جشنواره تئاتر ماه برای"امشب دیگر مهره‌های پشتم نی‌لبک می‌زنند" را دریافت کرده است. با نعیمی در باره بازاجرای جدید نمایش سقراط در تالار وحدت گفت وگویی انجام داده ایم.

 

بر اساس چه ضرورت هایی به سراغ باز اجرای مرتبه چهارم نمایش سقراط رفتید؟

سال قبل به بنیاد رودکی درخواست دادم تا در سال 95 بتوانم نمایش شوایک را اجرا کنم. متاسفانه و یاخوشبختانه به من گفته شده اجراهای تمام سال نود و پنج بسته شده و فرصت اجرا در سال 96 می توانم داشته باشم. با شنیدن این جواب بیشتر ترجیح دادم بروم دنبال کار بازیگری .دوماه پیش آقایی سعیدی پور رئیس تالار وحدت با من تماس گرفت و عنوان کرد یی از دوتا از نمایش های امسال اجرایش منتفی شده است و از من پرسید من می توانم کار جدیدی را در این دوماه برای اجرا آماده کنم . من پاسخ دادم برای سالنی مثل تالار وحدت حداقل باید شش ماه زمان در اختیار داشتم باشم تا بتوانم کار باکیفیتی را ارائه کنم. بعد از شنیدن این پاسخ ، از من پرسیده شد که امکان اجرای مجدد سقراط را دارم . من درپاسخ گفتم جواب من منوط به حضورتیم ثابت اجرای سقراط در سه بار قبل است. بعد از اعلام موافقت من مسئله را با دوستان گروه مطرح کردم و همه اعلام آمادگی کردند .

 

اگر برخی از این دوستان اعلام آمادگی نمی کردند. نمایش را با سایرین اجرا نمی کردید؟

 قطعا چنین کاری نمی کردم. بعد از موافقت تالار وحدت  کارمان را شروع کردیم و در این چند روزه هم استقبال فوق العاده خوب بوده است.

 

آیا جان مایه نمایش در این جمله رد و بدل شده میان سافو و سقرا ط با این مضمون است . " استبداد تور را از حرف زدن منع کرد، اما دمکراسی تو را کشت"؟

یکی از بحث هایی که برای خیلی ها مناقشه برانگیز هم بود و توسط برخی از دوستان مطرح شد که تصور می کردند من طرفدار دیکتاتوری و  استبداد هستم و با استفاده از این جمله در نمایش اساسا دمکراسی را مورد نقد قرار داده ام . دو منتقد دوقلو! در یکی از مجلات نوشته بودند ، زیباترین دست آورد تمدن بشری در دنیای سیاست و حکومت داری و اندیشه، بحث دمکراسی است که نعیمی آن را در نمایشش زیر سوال برده است و متوجه نشدند که بهرحال تئاتر ، ادبیات و سینما یک سویه و یک طرفه نیست و معانی مختلفی را در برمی گیرد. موقعی که مطرح می کنم . در دمکراسی گاهی از اوقات ممکن است اشتباه وجود داشته باشد و البته هم وجود دارد. نباید فکر کنیم اگر حکومتی نام دمکراسی ، فدرال و یا پادشاهی را یدک می کشد ، می تواند از خطا مبری باشد.

 

در نمایش سقراط هم در قالب همین مضمون به وضعیت سی ستمگردر یونان و شهر آتن پرداخته می شود ؟

 

حکومت جباران، حکومت سی جبار و ستمگر بود . این سی ستمگر خیلی از فلاسفه زمان خودشان را کشتند ، یا گم و گورکردند و خیلی از چهره های مطرح و نامدار شهر آتن را بعد از جنگ های 25 ساله  تبعید کردند . یکی از کسانیکه مورد توجه بود  و به دنبال گفتن بهانه و اتویی از او بودند تا تبعیدش کنند، سقراط بود. به عبارتی می خواستند بفهمند که چگونه می توانند سقراط را وارد جرگه خودشان بکنند تا او همکار پلیدی هایشان بشود و اگر نه با گرفتن بهانه او را به مسلخ و یا تبعید بکشانند. یکی از بهانه ها این بود که شخصی که فرمانده نیروی نظامی آتن بود متهم به خیانت می شود و این سی ستمگر که دوتایشان دائی های افلاطون بودند. به سقراط می گویند تو به همراه سه چهار نفر باید به فلان جا بروی و فرمانده  را برای محاکمه بیاوری ، تا ما بتوانیم بابت عاملیت در شکست یونان بازخواستش کنیم. سقراط می داند که می داند با اوردن شدن شخص مربوطه محاکمه ای در کار نخواهد بود و بلافاصله با آمدن به آتن کشته می شود. بر این اساس وقتی که قرار به رفتن برای دستگیری می شود ، سقراط تن به چنین کاری نمی دهد . این تمرد باعث کینه سی ستمگر از سقراط می شود و منتظر فرصتی می مانند  تا سقراط را به خاطر نافرمانیش تنبیه کنند. خوشبختانه به پایان دوره دوساله حکومتشان می رسند و می روند و گروه جدیدی که قصد برپایی  مجددشیوه دمکراسی  عهد پیکلس را  دارند به منصب حکومت می رسند.

 یکی از احکامی که سی ستمگر بعد از نافرمانی سقراط وضع می کنند این است که سقراط حق ندارد با جوانها حرف بزند. این مسئله چه تاثیری بر سرنوشت سقراط دارد؟

سقراط با درایت مقابل این قانون می ایستد و می پرسد اگر من به جوانی رسیدم و اگر جوان به من گفت سلام ، من می توانم پاسخش را بدهم؟. آنها می گویند اشکالی ندارد و همینطور با سوالاتش چالش های را برای آنها به وجود می آورد و اغلب با پاسخ مثبت آنها روبه رو می شود و اتفاقا سقراط می تواند خیلی راحت با جوانها ارتباط برقرار کند .

 

 گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی