ایران تئاتر از سالن‌های تئاتر گزارش می‌دهد
ادبیات یونان و مخاطبانی که تشنه کهن‌الگوها هستند
این روزها شش نمایشنامه که به نوعی به ادبیات یونان مرتبط هستند، توسط هفت کارگردان در هفت سالن، اجرا می‌شوند که تمام این نمایش‌ها با استقبال فوق‌العاده‌ای مواجه می‌شوند
«سقراط» همچنان کار می‌کند
بی‌تردید شاخص‌ترین نمایش در این حوزه، «سقراط» اثر حمیدرضا نعیمی است. این نمایش که چهارمین اجرای عمومی خود را تجربه می‌کند، از 31 مردادماه ساعت 18 به تالار وحدت آمده است و همچنان مخاطب دارد.
«سقراط» از سال 1392، به‌صورت سالانه روی صحنه می‌رود. این نمایش که زندگی سقراط را نشان می‌دهد، در جشنواره سی‌ودومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر نیز شرکت کرد و در چهار رشته نامزد شد اما موفق به بردن جایزه نشد.
«سقراط» در اجرای سوم خود، در فروردین‌ماه 94 با استقبال کم نظیر مخاطبان روبرو شد. این اثر در دور جدید اجرا نیز همچنان می‌درخشد و سالن تالار وحدت را لبریز از مخاطب کرده است. این نمایش تا 15 شهریورماه روی صحنه باقی می‌ماند.
«سقراط» کاری از گروه تئاتر «تجربه نو» است و فرهاد آئیش، لادن مستوفی، بهناز نازی، ایوب آقاخانی، یعقوب صباحی، کتانه افشاری‌نژاد، نقی سیف‌جمالی، سیاوش چراغی‌پور، بهار نوحیان، بهمن عباس‌پور، رضا جهانی، سروش کریمی‌نژاد، مجتبی پیرزاده، مهرداد خانی، مجید قادری، بهمن ناصری و محمد نژاد در این نمایش 120 دقیقه‌ای بازی می‌کنند.
البته «سقراط» تنها نمایشی نیست که به سراغ ادبیات یونان رفته است و به دلیل استقبال مخاطبان به بازتولید روی آورده است؛ «هیپولیت» و «آنتیگنه؟» نیز برای بار دوم روی صحنه رفته‌اند.
«هیپولیت» فراموش شده روی صحنه رفت
نمایش «هیپولیت» نوشته اوریپید و با کارگردانی فرزاد امینی از 21 مردادماه ساعت 19 اجرای خود را در تالار حافظ آغاز کرده است. نکنه جالبی درمورد «هیپولیت» وجود دارد؛ این نمایش به فاصله حدود یک ماه، برای بار دوم روی صحنه رفته است.
«هیپولیت» که کاری از گروه تئاتر پرومنته است از نهم الی هجدهم تیرماه 95 در تالار حافظ روی صحنه رفته بود و به دلیل استقبال مخاطبان و همچنین کوتاه بودن مدت زمان اجرا، برای بار دوم به همین سالن بازگشته است. که این اتفاق نیز جالب توجه است چون کمتر سابقه داشته است یک نمایش پس از گذشت 34 روز از پایان اجرای نخستش، دوباره روی صحنه رود.
فرزاد امینی، کارگردان نمایش «هیپولیت» در توضیح این نمایش گفته است: با بازنویسی دیالوگ‌ها و دراماتورژی از تنها ترجمه موجود از نمایشنامه «هیپولیت» اثر اوریپید؛ یعنی ترجمه محمد سعیدی از این اثر که حدود ۴۰ سال پیش ترجمه شده است، نمایش را روی صحنه برده‌ام.
از دید امینی «هیپولیت» از تراژدی‌های عمیق، بسیار فلسفی و غمگین «اوریپید» است که به اندازه «مده‌آ» مورد توجه قرار نگرفته است. اوریپید در این اثر بر خلاف نمایشنامه آلسست که نور امیدی در پایان دارد، «هیپولیت» را بسیار غمگین و فوق‌العاده تلخ تمام می‌کند.
«هیپولیت» تا 18 شهریورماه روی صحنه باقی می‌ماند. بهرام عباسی‌فرد، سرور خسروانی، نیره سادات میرزایی، محمدرضا فرزام، مجید جور، سروش حائری و الناز اسماعیل‌زادگان در این نمایش 80 دقیقه‌ای بازی می‌کنند.
«آنتیگنه» بدون چهره می‌تازد
سومین نمایش لیست ما، نمایش «آنتیگنه؟» است که از 27 تیرماه به تماشاخانه باران آمده است و قرار بود تا 29 مردادماه اجرا شود که به دلیل استقبال مخاطبان تا پنجم شهریورماه تمدید شد. نمایشنامه «آنتیگنه؟» حمیدرضا هدایتی بر اساس تریلوژی «افسانه‌های تبای» اثر سوفوکل نوشته است و خود اوکارگردانی آن را نیز بر عهده دارد.
نمایش«آنتیگنه» سال 1393، از دوم شهریور لغایت 11 مهرماه در سالن استاد رکن‌الدین خسروی تماشاخانه سه‌نقطه روی صحنه رفته و با استقبال بسیار خوبی از سوی مخاطبان مواجه شده بود.
حمیدرضا هدایتی اعتقاد دارد نمایشنامه‌های قدیمی و آثار اساطیری باید تا حدودی به روز شوند به همین منظور داستان «آنتیگونه» را به دوران امروز آورده است.
«آنتیگنه؟» درباره؛ «آنی» دختر ۱۴، ۱۵ ساله‌ای است که یک مغازه کتاب‌فروشی به او به ارث رسیده است. صاحب قبلی این مغازه، دایی دختر است که مغازه را به زور از آنی گرفته و در آن، مغازه قصابی راه انداخته است. آنی امروز، بزرگ شده، مجسمه‌ساز است و بر روی پایان‌نامه‌اش کار می‌کند اما اتفاق‌های دوران ۱۴ سالگی‌اش را در ذهن مرور می‌کند. از سویی دیگر از آنجا که مادر آنی برای او داستان آنتیگونه را تعریف می‌کرد؛ او اکنون شباهت‌های میان این داستان و زندگی خود را می‌یابد. او مجسمه‌هایش را به شکل اعضای خانواده‌اش می‌سازد.
حمید رضا بوسعدی، شفق خانی، ارشیا زرین، بابک قادری، بهداد قادری، مریم قربانیان، حمید رضا هدایتی و … در این نمایش ۶۰ دقیقه‌ای بازی می‌کنند البته در گروه بازیگران نمایش تغییراتی به وجود آمده است و خود حمیدرضا هدایتی؛ کارگردان این اثر نیز در اجرای جدید نمایش، به گروه بازیگران پیوسته است.
این اثر همچنان پر مخاطب به اجراهای خود ادامه می‌دهد.
دو نوع «رویای شب نیمه تابستان» روی صحنه تئاتر تهران
شاید انتخاب کردن نمایشنامه کمدی «رویای شب نیمه تابستان» اثر ویلیام شکسپیر در این گزارش، تعجب‌برانگیز باشد اما این نمایشنامه کمدی ارتباطی بسیار نزدیک با ادبیات یونان دارد.
اگر نمایشنامه «رویای شب نیمه تابستان» را مورد بررسی قرار دهیم، درمی‌یابیم داستان مرکزی این نمایشنامه درباره شاه و ملکه پریان؛ تسوس و هیپولیتا است که در «حکایت شوالیه» اثر چاسر و همچنین «زندگی‌ها» اثر پلوتارک؛ تاریخ‌نگار، زندگی‌نامه‌نویس و مقاله‌نویس یونان باستان میتوان رگه‌هایی از آن را یافت. عنصر پری و فرشته در این نمایشنامه به فولکلور و ادبیات افسانه‌های دیرین برمی‌گردد. سرانجام، «کمدی/ تراژدی» پیراموس و تیسبی نیز وجهی از حکایت کلاسیک و معروف «مسخره بازی‌های اوید» است که در «حماسه زنان خوب» اثر چاسر نیز بازگو شده‌است.
در نمایشنامه «رویای شب نیمه تابستان» تسوس؛ دوک آتن، قرار است ماه آینده، چله تابستان، شبی که ماه قرص کامل است با هیپولیتا ازدواج کند. اژئوس پدر هرمیا دو پا را در یک کفش کرده که دخترش باید شب عروسی دوک و در حضور دوک با دیمیتریوس ازدواج کند، وگرنه هرمیا را می‌کشد یا به معبد کاهنان می‌فرستد که تا آخر عمر همان جا ترشیده بماند، حال آنکه هیچکس در آن محله آتن نیست که نداند هرمیا از بچگی عاشق لیساندر بوده‌است و ...
این نمایش در دو ورژن روی صحنه است.
از یک‌شنبه ۲۷ تیرماه «رویای یک شب نیمه تابستان» نوشته ویلیام شکسپیر و با طراحی و کارگردانی مصطفی کوشکی در سالن تئاتر مسقل روی صحنه رفته است. قرار بود این نمایش تا ۲۷ مردادماه روی صحنه باقی بماند اما به دلیل استقبال گسترده مخاطبان، این نمایش تمدید شد و فعلا مشخص است تا پنجم شهریورماه این اثر در دو نوبت، 17 و ۱۹:۱۵ میزبان تئاتر مستقل تهران است. سالن تئاتر مستقل، هنوز پر است و مخاطبان با وجود اینکه جشنواره تئاتر عروسکی نیز در حال برگزاری است، از «رویای یک شب نیمه تابستان» استقبال بسیار گسترده‌ای کرده‌اند.
آزاده صمدی، محمدصادق ملک، سجاد باقری، شهروز دل‌افکار، روشنک گرامی، مجید نوروزی، نازآفرین کاظمی، هومن کیایی، علیرضا کیمنش، خاطره حاتمی و غزل شجاعی در این نمایش ۸۰ دقیقه‌ای بازی می‌کنند.
همان‌طور که گفتیم، اجرای نمایش «رویای یک شب نیمه تابستان»، تنها اجرای نمایشنامه شکسپیر در این رزوها نیست. پنج‌شنبه؛ چهارم شهریور سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر در دو نوبت؛ 19 و 21 میزبان ورژن عروسکی نمایش «رویای شب نیمه تابستان» نوشته ویلیام شکسپیر و با کارگردانی مریم ضیایی می‌شود. نکته جالب این است که این نمایش نیز با استقبال بسیار خوبی مواجه شده است و بلیت‌های این نمایش نیز به فروش رفته‌اند.
نمایش عروسکی «رویای شب نیمه تابستان» با دو گروه بازیگران و عروسک‌گردانان روی صحنه می‌رود که لیلی حسینی، مهیار احمدی، حسین نصری، سعید تاجیک، زهرا ناظری، حسین قدیمی، آناهیتا خسروی و سبحان ولیخانی بازیگران و سعید تاجیک، زهرا ناظری، مهیار احمدی، مریم علی‌نیا، سبحان ولیخانی، آناهیتا خسروی، حسین قدیمی، مژده سرلکی، زهرا امانی و الهه پرسون بازی‌دهندگان عروسک هستند. این نمایش نیز که مختص مخاطب بزرگسال تهیه شده است، با بلیت‌های 20 و 25 هزار تومانی ارائه می‌شود.
روسیه هم به یونان پرداخته است
«رویای نیمه شب تابستان» تنها نمایش مرتبط با یونان در جشنواره عروسکی نیست. پنج‌شنبه و جمعه؛ چهارم و پنجم شهریورماه، نمایش «ادیسه» به کارگردانی الکسی للیاوسکی از روسیه در دو نوبت 17:30 و 19:30 به تالار چهارسو می‌آید. نکته جالب توجه این است که «ادیسه» نیز با استقبال بسیار خوب مخاطبان مواجه شده است و بلیت‌های این اثر به فروش رفته‌اند
ادیسه سرگذشت بازگشت یکی از سران جنگ تروآ (ادیسیوس یا الیس) فرمانروای ایساکا است. در این سفر که بیش از بیست سال به درازا می‌انجامد ماجراهای مختلف و خطیری برای وی و همراهانش پیش آمده. در نهایت ادیسیوس که همگان گمان می‌نمودند کشته شده، به وطن خود باز گشته و دست متجاوزان را از سرزمین و زن و فرزند خود کوتاه می‌کند.
داستان نمایش عروسکی روسیه با اثر هومر فرق دارد. در نمایش «ادیسه»، ادیسه نمی‌تواند بمیرد. او فقط نمی‌تواند به خانه بازگردد. حداقل این چیزی است که تلماکوس فکر می‌کند. پدرش باید به جنگ و مسافرت برود ولی مطمئنا به عنوان یک قهرمان باز می‌گردد و از مادرش در مقابل همه خطرها محافظت می‌کند.
میخائیل شلومنتسو و الکس شیشیگین عروسک‌گردانان این نمایش هستند.
«آژاکس» استونیایی هم می‌فروشد
آخرین اثری که در این گزارش به آن می‌پردازیم؛ نمایش «آژاکس و گزارش یک خودکشی» اثر همایون غنی‌زاده است که یک‌شنبه؛ هفتم شهریورماه، ساعت 20:30 و به مدت 50 دقیقه، تک اجرایی را در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر تجربه می‌کند.
«آژاکس و گزارش یک خودکشی» برگرفته از نمایشنامه «آژاکس» سوفوکل است. نمایشنامه «آژاکس» اثر سوفوکل یک تراژدی و درام یونانی است که داستانی اساطیری دارد و به زندگی و سرنوشت آژاکس؛ دومین جنگجوی توانا پس از آشیل می‌پردازد. آژاکس که صاحب جوشن آشیل نشده، خود را تحقیر شده می‌بینید و درصدد انتقام برمی‌آید...
این نمایش محصول مشترک ایران و استونی است که به زبان استونیایی و با ترجمه فارسی اجرا می‌شود. هومان محمدحسینی نیز مترجم نمایش است
رایمو پاس تک بازیگر این اجراست که با چند صدا در طول نمایش گفتگو می‌کند و اِگون نوتر، آندروس واریک، کولى رینومگى، الینا رینولد، مارتین کٌیو و یاکوپ نومیک، صداپیشگان این نمایش هستند.
نکته جالبی درباره این نمایش وجود دارد؛ با وجود اینکه زبان نمایش فارسی نیست و طبیعتا برای مخاطبان برخی دشواری‌ها را برای خواندن بالانویس و همراهی با نمایش را به همراه دارد، بلیت‌های تک اجرای نمایش «آژاکس و گزارش یک خودکشی» تقریبا به فروش رفته است و استقبال مخاطبان را میتوان از این اثر شگفت‌انگیز دانست.
کهن‌الگوهای جذاب و ادبیاتی که ذاتا دراماتیک است
این حجم از استقبال از ادبیات یونان به ما ثابت می‌کند که هنوز کهن‌الگوها جذاب هستند. ادبیات یونان نیز پر است از این کهن‌الگوها که به‌خوبی درام را پیش می‌برند. شاید ادبیات نمایشی ما نیز باید به همین سمت رود و این نکات را در نمایشنامه‌های خود وارد کنند.
