در حال بارگذاری ...
نقد نمایش هیپولیت به کارگردانی فرزاد امینی

چالشی در هماهنگی محتوا و فرم

مسعود موسوی:یکی از مهم ترین مسائلی که در کارگردانی اثار نمایشی می بایست در نظر گرفته شود دقت به این موضوع است که نمایش مورد نظر برای مخاطبینی با چه ویژگیهای تاریخی و جغرافیایی ،در چه سطح اجتماعی؛فرهنگی و با چه هدف و منظوری قرار است به اجرا دراید ،در غیر اینصورت علیرغم اینکه ممکن است اجرا ی  مورد نظر با حداکثر خلاقیت و زیبائی خلق شده باشد، اما با تماشاگر ارتباط برقرار نکرده و وی با دست خالی سالن را ترک گوید  در این صورت تمامی زحمات گروه اجرائی به هدر رفته و نمی بایست امتیاز مثبتی را از این اجرا در کارنامه تئاتری خود به ثبت برسانند.

یکی از مهم ترین مسائلی که در کارگردانی اثار نمایشی می بایست در نظر گرفته شود دقت به این موضوع است که نمایش مورد نظر برای مخاطبینی با چه ویژگیهای تاریخی و جغرافیایی ،در چه سطح اجتماعی؛فرهنگی و با چه هدف و منظوری قرار است به اجرا دراید ،در غیر اینصورت علیرغم اینکه ممکن است اجرا ی  مورد نظر با حداکثر خلاقیت و زیبائی خلق شده باشد، اما با تماشاگر ارتباط برقرار نکرده و وی با دست خالی سالن را ترک گوید  در این صورت تمامی زحمات گروه اجرائی به هدر رفته و نمی بایست امتیاز مثبتی را از این اجرا در کارنامه تئاتری خود به ثبت برسانند.

استفاده از متون کلاسیک قدیمی و شناخته شده به دلیل شناسنامه  معتبرنویسنده ، محتوای غنی و ساختار عالی و حساب شده آن همواره در دستور کار تعداد زیادی از کارگردانان قرار داشته و دارد  و سالهای سال است که به عنوان مثال اجرا های متعددی را ازنمایشنامه های سوفوکل ؛اوری  پید ؛اریستوفان و..دیده و شاهد هستیم اما یکی از شروط لازم برای کارگردانی این اثار این است که کارگردان با دراماتورژی اگاهانه و به اصطلاح به روز به این اثار پرداخته و در صورت ایجاد تغییراتی در محتوا وشیوه اجرا، ویژگیهایی  را جایگزین  کند که موجب ارتقا نمایشنامه، در مفهوم و اجرا بشود نه اینکه هویت عالی اولیه انها را از بین برده و اصولا جایگزین مناسبی را هم برای ان ارائه ندهد.

استفاده از یک شیوه اجرائی خاص برای ارائه یک متن نمایشی، قطعا می بایست به گو نه ای باشد که با تم ، موضوع ، شخصیت پردازیها و دیگر ویژگیهای محتوائی ان هماهنگ بوده و در یک راستا حرکت کنند در غیر این صورت هر  کدام  از متن و اجرا حرف خود را زده ، تماشاگر با تناقص شدیدی در اجرا مواجه شده و نمی تواند افکارش را منسجم کرده و با اثر نمایشی  کنار بیاید .

چندی است که نمایش هیپولیت نوشته نمایشنا مه نویس یونانی اوری پید توسط فرزاد امینی کارگردان جوان ، پر انرژی وجسور کشورمان در سالن حافظ به اجرا درامده است فرزاد امینی از بدو فعالیت های تاتری خود به عنوان کارگردان با ریسک پذیری بالا همواره تلاش کرده است تا به تکرار دچار نشده ،در مسیری جدید قرار گرفته و حرفهای تازه ای را منطبق بر دیدگاه ، شناخت و هدف خود از تئاتر به مخاطبین اثارش ارائه دهد و طبیعتا میبایست بپذیرد که در این مسیر همانند سایر کارگردانانی که میخواهند به تجارب ناب و دست اولی دست یابند ممکن است در بخشهایی به اهداف مورد نظر خود نرسیده و با اسیب شناسی نهایی اثار نمایشی خود پس از هر اجرا؛ ضریب موفقیت خود را بالا برده و گام به گام به اهداف مورد نظر خود نزدیک تر شود  در غیر این صورت از نظر نگارنده این سطور اجراهایش در اینده فقط از سوی تماشاگرانی خاص و محدود مورد استقبال قرار گرفته و وی تماشاگران غیر متخصص تئاتری را که حدود 80 در جامعه تئاتری ما را تشکیل می دهند از دست خواهد داد  مقوله ای که قطعا مورد توجه فرزاد و گروه پر تلاشش قرار نداشته و انان حاضر نخواهند شد که برای رسیدن به نگاهی بسیار خاص در تاتر از این درصد بالای تماشاگر معمولی و متوسط تئاتراز لحاظ اطلاعات علمی و اجرائی، چشم پوشی کنند.

امینی در مقام کارگردان در طی مصاحبه ای اعلام کرده است که متن هیپولیت  از اوری پید برای ااولین بار است که در ایران به اجرا درامده است و وی با احساسی که نسبت به روزگار و تاریخ و اجتماع خود دارد  انگیزه لازم را برای اجرا به دست اورده  و بدون هیچ تغییراتی نمایش فوق را در تهران به روی صحنه اورده است ..اجازه بدهید که با طرح این سوال به قسمت اصلی نقد اجرای نمایش هیپولیت  وارد شوم  که اصولا چند درصد از اهالی تئاتری ما  اوری پید را می شناسند ؟..چند درصد از انان نمایش هیپولیت را خوانده اند و داستان و ماجرای ان را می دانند؟چند درصد از دانشجویان رشته تاتر که اصولا در این هنر متخصص به حساب آمده و در شرایطی تحصیلی مجبور به خواندن اثار نمایشی کلاسیک هستند ، با اثار اوری پید و شخصیت های نمایشهای او اشنا هستند ؟و پاسخگویی صادقانه به این سوال قطعا میبایست به این نگرش ختم شود که کارگردانی که به سراغ متونی از این دست میرود می بایست  این تمرکز را داشته باشد که به شیوه ای اجرایی دست بزند که در وهله اول تماشاگر یا محتوای متن به صورت کامل اشنا کرده و در ادامه با انتخاب شیوه اجرایی مناسب و قابل درک ، گامهای بعدی را مطمئن تر بردارد .تازه این اتفاقات زمانی رخ میدهد که به عنوان مثال نمایش هیپیولیت در جایگاه واقعی خود یعنی  به شیوه ی رئالیستی به اجرا در اید در غیر اینصورت و انتخاب شیوه اجرایی متفاوت،درک نمایش و ارتباط با ان بسیار مشکلتر و کار کارگردان بسیار سخت تر خواهد بود که از دیدگاه نگارنده این سطور نمایش هیپولیت فرزاد امینی در عین داشتن نکات مثبت و خلاقانه بسیار زیاد در بازی و کارگردانی با این مشکل عدم ارتباط تماشاگران با اجرا بشدت مواجه شده و اسیب میبیند.درک روابط بین شخصیت های نمایش هیپیولیت از سوی تماشاگران غیر متخصص و گاها متخصص  با توجه به انتخاب شیوه اجرائی توسط کارگردان، کار بسیار سخت و دشواری است .شیوه اجرائی که برگرفته از نمایشهای کاتاکالی و کابوکی از یک سو و شیوه اجرائی اثار مدرن از سوی دیگر  است کار را برای درک تماشاگر که خودبخود با متن هیپولیت  با توجه به ویژگیهای ان نااشناست  نیز بسیار سخت و طاقت فرسا میکند.در طول اجرا تماشاگرانی که متن را قبلا خوانده اند و با ان اشنائی دارند با میزانسن هاو حرکاتی مواجه میشوند که منطق اجرایی و انتخاب این حرکات بهیچوجه شفاف نبوده و نمیتوانند تصاویر اجرایی را با محتوا در هم هم بیامیزند هر چند که انتخاب این شیوه اجرائی با خلاقیت و امادگی عالی بدنی و ذهنی بازیگران همراه باشد و در ادامه متاسفانه گویش بازیگران به گونه ای انتخاب شده که شاید بیش از 50 درصد دیالوگها  اصولا درست شنیده نمیشوند و این امر در کنار شیوه اجرایی خاص ، کار برا برای مخاطب عام  در رابطه با برقراری ارتباط با اجرا به کل دچار مشکل میکند.در تمامی زمان  نمایش در لحظه ای که یک بازیگر دیالوگ میگوید تمامی بازیگران از خود حرکاتی قطعا حساب شده و با معنی از خود نشان می دهند اما مگر یک تماشاگر حتی متخصص تئاتری در یک زمان میتواند به چند نقطه صحنه ای تمرکز کرده و رابطه و علت و معلولی حرکتی همه بازیگران  را بر اساس دیالوگها درک کند. مشکلی که در تمام طول نمایش در اجرا دیده شده و تماشاگر را بلا تکلیف میکندو متاسفانه به این ترتیب بخش عظیمی از تلاشهای امینی و گروه نمایشی صمیمی اش به هدر می رود.

 شاید می بایست از ورود تماشاگر غیر متخصص تئاتری به این اجرا جلوگیری می شد. شاید میبایست از تماشاگران در خواست میشد قبل ار حضور در سالن حتما متن هیپولیت را بخوانند و با ویژگیهای شخصیت های نمایشی اوری پید مانند تزه،فدر؛آفرودیت، و...آشنا باشند .

شاید می بایست از تماشگران درخواست می شد .از کاتاکالی و کابوکی بخوانند و سپس در اجرا حضور یابند. در شرایط کنونی و در صحنه تاتری کشور ظاهرا دو مشکل اساسی اجرا ئی  وجود دارد  :دسته اول اثار اجرائی هستند که به عنوان نمایش صحنه ای اعلام میشوند که در سالن اجرا متوجه میشویم که انگار به دیدن یک نمایشنا مه خوانی امده ایم و هیچ اثاری از ترکیب بندیهای زیباشناسانه و مقوله های حرکتی تاتری در ان دیده نمیشود، یک عده نشسته اند و سرتاسر اجرا فقط و فقط  دیالوگ میگویند و به این ترتیب  خط بطلان میکشند بر اموزشهای اساتیدی مانند استاد سمندریان ها و خسروی ها در دانشگاه ها، که مدام بر بحث زیباشناسانه اجراهای نمایشی و ترکیب بندیهای خاص و حساب شده تاکید دارند و از سوی دیگر و در دسته دوم  به اثار نمایشی سرشار از حرکات و ترکیب بندیهای منطقی و غیر منطقی برخورد میکنیم که اصولا فرصتی به تماشاگر نمیدهند که به اصلاح تصویر را با صدا و صدا را با تصویر میکس و همراه کند  که نمایش فرزاد امینی در گروه دوم قرار میگیرد که البته ایجاد تعادل بین دو شیوه فوق میتواند کمک شایانی به  ارتباط تماشاگر با یک اجرا بکند.

با ذکر دو پاراگراف کوتاه از استاد اسماعیل شنگله  هنرمند مطرح و قدیمی تئاتر و تلویزیون کشورمان در کلاسهای اموزش کارگردانی مطلب را به پایان برده و امیدوارم که این دو رهنمود تاتری اساتیدمان ،راهگشا بوده و بتوانند بسیاری از مشکلات اجراهای تاتری و ارتباط تماشاگران با این اجراها  را بر طرف کنند :

نخست اینکه اگر متنی با ساختارو مفاهیم پیچیده  برای کارگردانی در اختیار دارید به هیچوجه شیوه اجرائی خود را پیچیده انتخاب نکنید که با مشکل عدم درک و همراهی تماشاگر روبرو نشوید و دوم اینکه نه محتوا بر شکل اجرا مقدم است و نه شکل اجرائی برمحتوا ..و حق ندارید هیچکدام را فردای ان یکی بکنید.اینجانب کماکان منتتظر دیدن اثار خلاقانه اتی گروه نمایشی فرزاد امینی خواهم ماند و اطمینان دارم این گروه با توجه به اعضای پر تلاش و فهیمش با رعایت برخی مسائل  کلیدی؛ میتوانند  نقش مهمی را در اینده تاتر کشورایفا نمایند .




مطالب مرتبط

گفت‌وگو با مسعود موسوی، کارگردان، منتقد و مدرس تئاتر

معرفی مهم‌ترین کارگردانان تئاتر ایران از راه نقد آثار
گفت‌وگو با مسعود موسوی، کارگردان، منتقد و مدرس تئاتر

معرفی مهم‌ترین کارگردانان تئاتر ایران از راه نقد آثار

مسعود موسوی، کارگردان، منتقد و مدرس تئاتر و نویسنده کتاب «صد نقد، صد اجرا»می‌گوید نسلی که الان تئاتر کار می‌کند شاید هیچ‌وقت نتوانسته کارگردانان قدیمی ایران را که به رشد و اعتلای این عرصه کمک کرده‌اند، خوب بشناسد و حتی با سبک کارشان آشنا شود؛ بنابراین تلاش کردم با بررسی و ...

|

داوران بخش خیابانی جشنواره تئاتر منطقه‌ای سهند مطرح کردند

اهمیت دادن به اجراهای خیابانی در جشنواره منطقه‌ای، قطعا نویدبخش است
داوران بخش خیابانی جشنواره تئاتر منطقه‌ای سهند مطرح کردند

اهمیت دادن به اجراهای خیابانی در جشنواره منطقه‌ای، قطعا نویدبخش است

داوران بخش خیابانی جشنواره تئاتر منطقه‌ای سهند در تبریز می‌گویند اهمیتی که امسال به اجراهای خیابانی در جشنواره‌های منطقه‌ای داده شده، قطعا نویدبخش گروه‌های هنری خواهد بود.

|

برگزیدگان سی‌وپنجمین جشنواره تئاتر خوزستان معرفی شدند

برگزیدگان سی‌وپنجمین جشنواره تئاتر خوزستان معرفی شدند

آیین پایانی سی‌وپنجمین جشنواره تئاتر استان خوزستان جمعه 3 آذر 1402 برگزار شد و در بخش صحنه‌ای نمایش‌های «اول‌شخص مفرد» از اندیمشک، «سایلنت هملت؛ سایلنت» و «رسم‌الخط» اهواز و در بخش خیابانی نمایش «درد و ایده» از اهواز و نمایش «قهرمان غریب» از سوسنگرد به جشنواره منطقه‌ای ...

|

نظرات کاربران