در حال بارگذاری ...
گزارش ایران تئاتر از راهبرد جدید حوزه هنری در عرصه تئاتر:

اگر تماشاگر به سالن تئاتر نمی رود، تئاتر را به محل زندگی او می بریم

ایران تئاتر- علی رحیمی: مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری با ورود تفکر «تئاتر مردمی» پیوند تازه ای میان تئاتر با مردم برقرار گردد.

تئاتر را بواسطه تاثیرگذاری سریع بر مخاطب که ماحصل حضور زنده هنرمندان و ارتباط رودروی با تماشاگران است، به عنوان یکی از تاثیرگذارترین کانال های رسانه ای در مسیر نهادینه سازی هنجارهای فرهنگی می شناسند.

این جایگاه به اندازه ای رفیع است که برخی صاحب نظران عقیده دارند اگر قرار باشد جایگاه فرهنگی جامعه ای را در یک دوره تاریخی مشخص مورد ارزیابی قرار دهیم ناگزیر باید منزلت تئاتر و هنرمندان این عرصه را در منظر برنامه ریزان و مخاطبان آن جامعه ارزیابی کنیم. موضوعی که به نظر در کشور با وجود افزایش جمعیت، رشد شهرنشینی، بالا رفتن سطح تحصیلات و... هنوز به صورت یک دغدغه مطرح نشده است و اظهارنظر تکراری «تئاتر ایران مخاطب ندارد» که بارها و بارها از زبان دولتمردان، مدیران فرهنگی، هنرمندان و حتی مخاطبان این حوزه شنیده شده است، دلیلی بر این ادعاست.

اما چرا تئاتر ایران مخاطب ندارد؟ چرا متولیان امر هنوز نتوانسته اند بین تئاتر کشور با مردم الفتی پایدار برقرار کنند و مردم را ترغیب به حضور در سالنهای تئاتر نمایند؟ مشکل کجاست؟

در تحلیل این موضوع، وضع معیشتی مردم، لحاظ نشدن یک سبد فرهنگی برای خانوار در کنار سبد اقتصادی، کمبود سالن‌های تئاتر، توسعه رسانه های جانشین مثل اینترنت، سینما، تلویزیون، ماهواره و ... از عوامل دخیل محسوب می شوند و همین ادله، در برابر سازمانها و بخشهای متولی این حوزه سد مستحکمی برپا می کند که عبور از آن نیازمند زمان، هزینه، برنامه ریزی و ... درازمدت است و به راحتی قابل حل نمی باشد.

اما در این میان هستند سازمانهایی که به راحتی از کنار این مشکل فرهنگی نمی گذرند و به جای پاک کردن صورت مسئله، به دنبال پاسخی در خور می گردند. پاسخی که از دل ارزیابی از وضعیت تئاتر کشور، بررسی ارتباط هنرمندان با مردم، بهره مندی ویژه از امکانات، توجه به نیازهای عامه و معضلات اجتماعی و فرهنگی آنها و ... و با کنکاش بر انگاره های منفی همچون:

- هنوز تعریف خاصی از تئاتر به عنوان یک ابزار فرهنگسازی در جامعه وجود ندارد.

- تئاتر در سبد اوقات فراغت خیلی از مردم نیست.

- بسیاری از مردم حاضر نیستند برای ورود به سالن های تئاتر هزینه کنند.

- برخی مردم هنرمندان تئاتر را از خود نمی دانند و یک خط فاصله اجتماعی و فرهنگی  و حتی عقیده ای میان خود و این هنرمندان می گذارند.

-  سالنهای تئاتر کم است و در همه کشور وجود ندارد.

و...

بیرون می زند و در نهایت به یک روشی منطقی، زود بازده، کم هزینه و در کنار همه آنها تاثیرگذار می رسد: «اگر تماشاگر به سالن تئاتر نمی رود، ما تئاتر را به محل زندگی او می بریم».

شعاری که چند ماهی است مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری با ورود تفکر «تئاتر مردمی» بر آن صحه نهاده است، تا بر پایه این راهبرد خلاقانه، پیوند تازه ای میان تئاتری که می خواهد وظیفه خطیر فرهنگسازی ارزشها و هنجارها برای عامه را در دستور کار قرار دهد، با مردم برقرار گردد.

 

آغاز راه

بی تردید تفکر «تئاتر مردمی»، یک تفکر قدیمی و با فرهنگ ایرانی عجین شده است. سالیان درازی است که تعزیه ها، نقالی ها و ... مردم کوچه و بازار را مجذوب هنرنمایی بازیگران کرده اند. اما نظر به اینکه این نمایشها خودش جوش و مردمی فقط به زمانهای خاصی از سال مرتبط می شدند، هدف خاصی را دنبال نمی کردند و برنامه ریزی مشخصی برای آنها لحاظ نشده بود عمدتا انتظار دستاورد ارزشمندی به ویژه در بحث نهادینه کردن ارزشها و فرهنگسازی از آنها رویایی بود.

در دهه 70 با تشکیل «دفتر نمایش بچه های مسجد» تدبیر بر آن شد تا استعدادهای جوان در حوزه کارگردانی، نمایشنامه نویسی، بازیگری و ... از دل مردم شناسایی و با آموزش آنها، راه برای گسترش تئاتر در شهرها و حتی روستاها باز شود. پروژه ای که می توانست در یک فرآیند چند ساله طیف گسترده ای هنرمندان جوان را به هنر کشور معرفی کند اما با تغییرات مدیریتی به محاق رفت.

با ورود دکتر رحمت امینی به مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری بار دیگر زمزمه فعالیت این دفتر به گوش رسید و ایشان برنامه های خود را در جهت برقراری یک پیوند ناگسستنی  تئاتر با عامه، بر ورود به تئاتر مردمی متمرکز کرد و این تفکر از اردیبهشت ماه سالجاری با شروع به کار کوروش زارعی که خود از پرورش یافتگان همین دفتر است، جان گرفت.

کوروش زارعی در اولین مصاحبه مطبوعاتی خود پس از شروع به فعالیت در مرکز هنرهای نمایشی، با تشریح اهداف راه اندازی دفتر نمایش بچه های مسجد گفت: هدف از فعال سازی این دفتر آن است تا هنرمندان جوان علاقه مند به تئاتر در تهران و شهرستان ها شناسایی شوند، تحت آموزش قرار گیرند و استعدادهایشان پرورش یابند.

وی افزود: ما نمی خواهیم تنها به آموزش این استعدادها بپردازیم بلکه خواهان حمایت و هدایت این گروه ها در راستای مولفه های مد نظر حوزه هنری هستیم.

و این مصاحبه مطبوعاتی آغازگر راهی شد که به نظر می رسد در چند ماه اخیر زمزمه وقوع انقلاب در حوزه تئاتر را گوشنواز می کند.

گام اول: پیوند مسجد با نمایش در مسیر فرهنگسازی

گروه نمایش بچه های مسجد در گام اول حضور، مساجد را در کلیه شهرهای کشور به سالن های نمایش تبدیل کردند تا اصلی ترین دغدغه هنرمندان حوزه نمایش به ویژه بازیگران، کارگردانان و نمایشنامه نویسان آماتور و تازه کار یعنی کم بود سالن تئاتر را برطرف سازند.

از دیگر سو با ورود تئاتر به مساجد به عنوان یکی از اصلی ترین نهادهای آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در جامعه، یک نوع اعتمادسازی نیز برای عامه ایجاد شد. این اعتماد از سه جنبه قابل تامل است:

اول آنکه حوزه نمایش -به دلایل معلوم و نامعلوم- در بین عامه مردم از وجهه خوبی برخوردار نیست و همین مسئله باعث می شود که بسیاری از جوانان با استعداد و آینده دار به واسطه فشارهای خانواده از ورود به این حوزه محروم شوند و نظر به اعتماد خانواده به مساجد به عنوان جایگاهی ارزشمند، انسان ساز و عبادی که هر اقدامی در آن جلوه ای از نور محسوب می شود، شروع کار اینگونه جوانان با اجرای نمایشها در مساجد می تواند راه مناسبی برای پذیرش این حرفه از سوی خانواده و در نتیجه ورود بی دغدغه به عرصه حرفه ای باشد.

از سوی دیگر با توجه به اینکه عامه مردم عموما –به هر دلیلی- علاقه ای به حضور در سالنهای نمایش ندارند، ورود تئاتر به مساجد می تواند در برقراری یک پیوند ناگسستی میان مردم با هنرمندان، ارتقای جایگاه این رسانه تاثیرگذار در میان عامه و در نتیجه آن تحقق اهداف ماندگار این هنر ناب حائز اهمیت باشد.

نکته قابل تامل دیگر در این ارتباط افزایش گستره جغرافیایی تئاتر در کشور است. متاسفانه در حال حاضر تئاتر کشور محصور در مراکز استان ها و شهرهای بزرگ است و سایر شهرها و نیز روستاها که بخش عمده ای از جمعیت کشور را به خود اختصاص می دهند از این موهبت محروم هستند و بی شک ورود تئاتر به مساجد می تواند در کنار کمک به شناسایی نخبگان شهرهای کوچک و حتی روستاها، در بهره مندی مردم این مناطق از هنر تئاتر مفید باشد.

 

گام دوم: نفوذ در دل مردم

بی شک هر مولفه ای برای گرفتن پذیرش عامه باید در قلوب آنها رخنه کند. مردم هر چیزی را نمی پسندند مگر آنکه آن را از خود بندانند و پیوند قلبی با آن برقرار کنند.

مرکز هنرهای نمایشی بچه های مسجد با علم به این مسئله در اقدامی ارزشمند نخستین همایش تئاتر مردمی اربعین را برگزار کرد. در این مراسم پرشور که از 24 تا 29 آبان ماه و همزمان با مراسم پیاده روی عظیم و مردمی اربعین برگزار شد، 8 نمایش از استان‌های همدان، کرمانشاه، خوزستان و تهران متناسب با ایام سوگواری اربعین حسینی برای اجرا در کشور عراق تولید و در مسیر نجف تا کربلا به اجرا گذاشته شد و مورد استقبال بسیاری از روحانیون، مسئولان و مردم واقع شد.

 

گام سوم: حرکت به سوی حرفه ای شدن

دفتر نمایش بچه های مسجد همگام با دو گام اول که با هدف استحکام بخشی ارتباط مردم با تئاتر صورت پذیرفت، بحث توانمندسازی هنرمندان تازه وارد و جوان را نیز در دستور قرار داد؛ که نمونه بارز آن حضور در سومین دوره جشنواره سوگواره هنرهای نمایشی و آیین های مذهبی خمسه بود. اقدامی که راه برای حرفه ای شدن نخبگان این حوزه باز کرده و خواهد کرد.

 

گام بعدی

مرکز هنرهای نمایش در گام های اول خود نشان داد که قصد یک انقلاب بزرگ در عرصه نمایش دارد حتی اگر در همین سه  گام بیتوته کند و تحول جدیدی نیافریند.

با این وجود از آنچه از تیم اجرایی این مرکز سراغ داریم، می توان پیش بینی کرد که تئاتر مردمی گام های دیگری نیز در برنامه های فرهنگی خود مدنظر قرار داده که همسو با سه گام اول می توانند نوید بخش تحول در حوزه تئاتر باشند. تئاتری که دیگر در اختیار یک طبقه خاص یا افراد خاص نیست و اینبار هرکس در هر کجای کشور می تواند به آن ورود کند، در آن خلاقیت های خود را به نمایش گذارد، در آن حرفه ای شود و از تماشای آن لذت ببرد.




مطالب مرتبط

در گفت‌وگو با کارگردان رادیوتئاتر «نا» مطرح شد

قصه‌های بزرگ علوی؛ فرصتی برای تجربه چالش‌های جدید
در گفت‌وگو با کارگردان رادیوتئاتر «نا» مطرح شد

قصه‌های بزرگ علوی؛ فرصتی برای تجربه چالش‌های جدید

فرناز عقیلی، نویسنده و کارگردان رادیوتئاتر «نا» بر این باور است که قصه‌های بزرگ علوی فارغ از دوره نگارش متن به نمایشنامه‌نویس فرصت ساخت شخصیت‌های جدید با چالش‌های جدید می‌دهد.   

|

نظرات کاربران