گفتگوی ایران تئاتر با مدیر تماشاخانه موج نو به بهانه بخش بعلاوه فجر
بعلاوه فجر باید مخاطب خاموش تئاتر را به سالنها بکشاند
ایران تئاتر:میلاد شجره عنوان کرد،نکته جذاب بعلاوه فجر این است که هر تماشاخانه میتواند سلیقه خودش را در انتخاب آثار اعمال کند و جنس مشخصی از تئاتر را در هر تماشاخانه می بینیم .
در سال گذشته جشنواره فجر با تغییراتی همراه بود که باعث غافلگیری اهالی تئاتر شد. داوری از برخی بخشهای جشنواره حذف شد و رویکرد تولیدی باهدف راهیابی به جشنواره فجر تغییر کرد. این جشنواره سعی کرد بیشتر به سمت یک گردهمایی تئاتری سالانه برود و سعی نکند تا بهانهای برای تولید آثار باهدف جشنواره گرایی باشد که به نظر میرسد رفتاری منطقی و درست در شرایط کنونی تئاتر ماست. از سویی در سایر نقاط جهان نیز معمولاً جشنوارهها محلی برای ارائه کارهایی است که مرحله تولید خود را سپری کردهاند و به جشنواره میآیند تا تجربه خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و تولیدهای تازه آن نیز با توجه به رویکرد جشنواره شکل میگیرند یا جذب میشوند. درهرحال جشنواره فجر نیز ازآنجاکه خود را در مسیر جهانیشدن میبینید و تلاش دارد تا چنین جایگاهی را پیدا کند باید بهسوی الگوهایی برود که پاسخهای درستی در سایر نقاط جهان دادهاند. یکی از غافلگیریهای دیگر فجر گذشته اضافه شدن بخشی تحت عنوان فجر پلاس بود. فجر پلاس بخشی جنبی بود که تلاش داشت زمینهای برای حضور گروههای جوان و تماشاخانههای خصوصی باز کند. به این صورت که از تماشاخانههای خصوصی دعوت شد تا آثار منتخب خود را که در طول سال اجراشدهاند و مورد استقبال قرارگرفتهاند را به دبیرخانه معرفی کنند و در ایام برگزاری جشنواره فجر مجدداً در همان تماشاخانه اجرا بروند. از طرفی دبیرخانه نیز کمکهزینهای را به تماشاخانهها پرداخت میکرد. با این روند هم تماشاخانهها بهواسطه حضور در بخش بعلاوه فجر به قشر بزرگتری از مخاطبان معرفی میشدند و همگروههای جوان و یا آثاری که رویکردشان خاص بود و موفق به حضور در بخشهای اصلی فجر نشده بودند میتوانستند بهواسطه حضور در جدول فجر کار خود را مجدداً اجرا کنند و به تماشاچیانی دیگر نشان دهند. جشنواره فجر هم با این روش میتوانست بیشتر مدعی ویژگی آیینه وار تئاتر ایران باشد وآثار با جنس دیگر را نیز در سبد خود داشته باشد. امسال نیز این بخش با حضور ده تماشاخانه خصوصی که به دعوت دبیرخانه جشنواره انتخابشدهاند و اعلام آمادگی کردهاند برگزار خواهد شد. نام آن فارسی شده و به «بعلاوه فجر» تغییر کرده است اما شکل برگزاری به همان روال دوره گذشته خواهد بود.
تماشاخانه موج نو که در این سالها توانسته است خود را بهعنوان یکی از سالنهای متفاوت تهران معرفی کند در دوره قبل و این دوره در بخش بعلاوه فجر شرکت دارد. با میلاد شجره مدیر این تماشاخانه خصوصی به بهانه حضور موج نو در فجر امسال گفتوگویی را ترتیب دادهایم، مشروح آن پیش روی شماست:
-برگزاری بخش بعلاوه فجر چه امتیازاتی را برای تماشاخانههای خصوصی به وجود آورده است؟
به نظرم بیشتر برای خود تئاتر امکانی را به وجود میآورد که مثبت است و ما هم در برگزاری و رقم خوردن آنهمکاری میکنیم. امتیاز خاصی برای تماشاخانهها ندارد که آنها را برای شرکت در جشنواره ترغیب کند، بهخصوص ازلحاظ مالی که یکی از مسائل مهم تماشاخانههای خصوصی است. جشنواره کمکهزینهای برای برگزاری جشنواره به تماشاخانههای میدهد اما مقدارش حداقلی است و با آن نمیشود کار خاصی کرد. این برنامه میتواند در جهت پیشرفت تئاتر کمک قابلتوجهی باشد و توسعه آن قطعاً به نفع همه است.
-آثاری که در بعلاوه فجر اجرا میروند قبلاً در همان تماشاخانه اجراشدهاند و بهنوعی مخاطبش آن کار را دیده، فکر نمیکنید که اگر تماشاخانهها کارهای یکدیگر را میزبانی کنند قشر دیگری از مخاطب بهواسطه این تغییر مکانی اجرا برای این اجراها جذب شوند؟
به نظرم اتفاقاً نکته جذاب بعلاوه فجر این است که هر تماشاخانه میتواند سلیقه خودش را در انتخاب آثار اعمال کند و جنس مشخصی از تئاتر را در هر تماشاخانه ببینیم. برای ما هم این نکته مهم است چون ممکن است کارهایی در این بخش اجرا بروند که بهواسطه سلایق جشنواره فجر هرگز فرصت حضور پیدا نکنند. اینکه ما خودمان کار معرفی میکنیم جزو ویژگیهای مثبت بعلاوه فجر است. برای تماشاخانهای مثل موج نو که از مرکز شهر دور است و از طرفی مدعی آلترناتیو بودن آثارش است و نیاز دارد تا در چنین فستیوالی بیشتر معرفی شود بّعد فاصله باعث میشود در آن ایام سخت بتوان تماشاچی را به اینسو کشاند بنابراین تنها بااطلاع رسانی و چاپ جدول نمیشود این مسئله را حل کرد. البته همه اینها راهها و مسیری است که ما برای رسیدن به ایدئال طی میکنیم.
-نقطه ایدئال کجاست؟
به نظرم حمایتها باید خیلی قابلتوجهتر باشد، شاید اگر اینطور که در فجر از تماشاخانهها حمایت مالی و تبلیغی میشود در طول سال هم بشود میتوان به آینده روند کنونی امیدوار بود. فکر میکنم اساساً اگر حمایت در طول سال پخش شود و به بهانههای مختلف انجام شود با نتیجه خوبی روبرو خواهیم شد.
-معمول حمایت مستقیم مالی خیلی مورد استقبال دولتها نیست چون بهنوعی ماهی دادن محسوب میشود نه آموزش ماهی گیری، فکر میکنید چه راههای دیگری برای حمایت از تماشاخانهها وجود دارد؟
همانطور که گفتم حمایت تبلیغاتی خیلی میتواند به تماشاخانهها کمک کند، حمایت سختافزاری هم میتواند شکل دیگرش باشد. میتوان در تجهیز وسایل نور و صدای سالنهای کمکهایی انجام داد یا هر چیز دیگری که موردنیاز یک تماشاخانه است. میتوانند همانطور که الآن و در ایام جشنواره فجر رسانه را در اختیار تماشاخانهها قرار میدهند در طول سال نیز این حمایتهای را داشته باشند. ما در تماشاخانه موج نو برای 6 ماه دوم سال برنامه اجرا مشخص کردهایم بدین معنا که از ابتدای پاییز تا آخر سال مشخص است که چه آثاری در اینجا اجرا میشوند. فکر میکنم بهندرت میتوان این نظم را در بین تماشاخانههای دولتی هم پیدا کرد که برنامه 6 ماه منتشر کنند و به آن عمل کنند. این برنامه هم خوراک خبری خوبی است و هم یک اتفاق تازه در تئاتر ماست. باید از چنین برنامههایی در تئاتر حمایت شود چون به نفع تئاتر است. در بازه برگزاری فجر این حمایتها وجود دارد اما در بقیه سال که خیلی هم مهمتر است خبری از این پشتیبانیها نیست.
-بودن در رویدادی مثل فجر برای سالن های بعلاوه فجر قطعاً امتیازاتی دارد برخی معتقدند مستقل شدن آن نیز امتیازاتی برای این بخش باشد، فکر میکنید مستقل شدن برای بعلاوه فجر بهتر است یا برگزاریاش بهعنوان بخشی جنبی از رویدادی بزرگتر؟
مستقل شدن فجر پلاس خیلی ایدئالتر است و اگر به بخشی تبدیل شود که رویکرد آزادتر و هنریتری داشته باشد موفقتر خواهد بود. جذابیت این بخش باید این باشد که تماشاچی خاموش فجر را جذب کند و کسانی که بهواسطه سلیقهشان مخاطب جشنواره تئاتر فجر نیستند باید جذب بعلاوه فجر شوند. این تفاوت سلیقه میتواند هم در طرف مخاطبان باشد و هم شرکتکنندگان، بههرحال هر جشنواره رویکردهایی اصلی دارد که به کارهایی هم سو با آن نگاه بیشتر توجه دارد. در این میان بیشک هنرمندانی هستند که رویکردهایی متفاوت داشته باشند و به نظرم اگر این نگاه وجود داشته باشد که بعلاوه فجر میتواند چنین جایگاه مستقلی پیدا کند جشنواره فجر میتواند به برآیندی واقعی از همه طیفِ گونهها و سلیقههای تئاتری باشد. این بخش باید هنرمند و تماشاگر دیگری که نادیده گرفتهشدهاند را به چرخه تئاتر برگرداند. البته همه اینها مستلزم امکانات و حمایت ویژهای است که باید صورت بگیرد.
-موج نو در دوره قبل هم در بعلاوه فجر حضور داشت، رویکرد این بخش نسبت به دوره قبل چقدر متفاوت بوده است؟
ما این بخش و به وجود آمدنش را مدیون تفکر و نگاه آقای سعید اسدی هستیم که از دوره قبل آن را آغاز کردند و طرحشان را اجرا کردند، اما از این مسائل که بگذریم حمایت جشنواره با دوره قبل فرقی نکرده است و باید بگویم که این مسئله توی ذوق تماشاخانهها خورد. در دوره قبل حمایت همین میزان بود اما ما باذوقزدگی بیشتری آن را برگزار کردیم اما ثابت بودن مقدار حمایت جشنواره در این دوره ذوقسالنها را از بین برد. من فکر میکنم درنهایت این تفکر آنقدر درست و بهجاست که ما با دعوت آقای دکتر اسدی با همه مسائلی که بیان کردم بازهم مشارکت کردیم. به نظرم برای اینکه بعلاوه فجر زنده بماند نیاز داریم تا حمایت همهجانبه دولت افزایش پیدا کند.
-برخی از شرکتکنندگان و مدیران تماشاخانهها معتقدند برای تقویت بعلاوه فجر بهتر است این بخش نیز بهصورت رقابتی و با برگزاری مسابقه همراه باشد، آیا فکر میکنید چنینرویکردی میتواند به جدیتر گرفته شدن و بهتر شدن این بخش کمک کند؟
خیر، با چنین رویکردی موافق نیستم چون از وجه آرتیستیک این جریان میکاهد. این اتفاق میتواند از جنبههای دیگری رخ بدهد و به این صورت باشد که نگاه به آنهم ویژه باشد. اگر قرار باشد با همان نگاهی که در فجر وجود دارد این بخش را هم جلو ببریم بعلاوه فجر همیشه یک بخش جنبی جشنواره فجر باقی خواهد ماند که هیچوقت جدی گرفته نخواهد شد و فجر اصلی همواره از آن پربارتر خواهد بود؛ اما اگر این بخش تمام مسائلش در اختیار خودش و تفکرش باشد آن زمان میتوانیم امیدوار باشیم که این بخش بهعنوان یک آلترناتیو مطرح شود و جایگاهی ویژه داشته باشد.
-تبدیلشدن بعلاوه فجر به جایگاهی برای تئاتر آلترناتیو میتواند افقی قابلتوجه را تصویر کند اما به نظر نمیرسد که جشنواره و حتی خود تماشاخانهها چنین رویکردی نسبت به آن داشته باشند!
آنچه من میدانم این است که در نگاه شخص آقای اسدی چنین افقی وجود دارد چون میخواهند که نگاه خود تماشاخانهها در این بخش ارجحیت داشته باشد و هوایی تازه را به ششهای جشنواره فجر برسانند؛ اما قبول دارم که ممکن است این نگاه در بین تماشاخانهها مشترک نباشد. من فکر میکنم نقطه موفقیت این بخش در همین متمایز بودن آثاری است که در آن اجرا میرود و باید بر آن تأکید ورزید.
گفتگو از احمد عظیمی